آیا اصولگرایان و اصلاح طلبان به ائتلاف می رسند؟

به گزارش گلستان 24، اسفند سال 94، ایران شاهد دو انتخابات مهم و سرنوشت ساز خواهد بود. دهمین انتخابات مجلس شورای اسلامی در 7 اسفند 94 رقم خواهد خورد تا عرصه سیاسی در بهار سال بعد، با تغییر در قوه مقننه شروع شود. 

در این میان، جریانات سیاسی اصولگرا و اصلاح طلب، چشم به هم قطاری های خود دوخته اند تا راه های رسیدن به ائتلاف و وحدت را هر چه سریعتر طی کنند. اما در هر دو جریان اصلی سیاسی کشور، واگرایی ها و همگرایی ها بین گروه های وابسته، با شدت و حدت متفاوتی وجود دارد.  شخصیت های برجسته هر یک از جریانات نیز در تلاشند تا با تاکید بر مشترکات، از فرصت چند ماهه باقی مانده نهایت استفاده را ببرند.

اهمیت مجلس دهم

با قطعیت می توان مجلس دهم شورای اسلامی را یکی از مهمترین مجالس بعد از انقلاب نام نهاد. بیش از 12 سال است که ترکیب اصولگرای مجلس تغییر چندانی نداشته و در طول 3 مجلس اخیر، اکثریت با این جریان بوده است. مجلس هفتم، هشتم و نهم را می توان مجالس اصولگرای تاریخ مجلس شورای اسلامی نامید. 

بنابراین دو نیروی حفظ ترکیب فعلی و تغییر ترکیب مجلس کنونی، پس از یک دهه، بار دیگر خود را به صورت جدی روبه روی یکدیگر دیده اند. اصلاح طلبان از مجلس ششم به بعد دیگر تاثیری چندانی بر مهمترین نهاد قانون گذار کشور نداشته اند و اسفند 94 را بهترین فرصت برای بازگشت می دانند. 

پس از خرداد 92 و انتخاب حسن روحانی به عنوان رئیس جمهور جدید، اصلاح طلبان، مهمترین دلیل پیروزی وی را اجماع اصلاح طلبان و کناره گیری عارف به نفع روحانی، می دانند و قصد دارند همین فرمول را در انتخابات 94 نیز به کار گیرند. دولت نیز به دنبال ترکیبی در مجلس است که بتواند با سیاست های کابینه هماهنگی بیشتری داشته باشد و در دور دوم ریاست جمهوری، شاهد مجلس یک دستر و همراهتری باشد. 

در همین حال شش ماه قبل از آغاز ثبت نام نامزدهای انتخابات مجلس، تعداد زیادی از مدیران اجرایی در سراسر کشور استعفاء دادند تا در صورت انتخاب شدن، ادامه خدمت خود را در بهارستان دنبال کنند. تنها در یک مورد، امیری، قائم مقام وزیر کشور و عضو ستاد انتخابات کشور اعلام کرد: ۶۳ نفر از مدیران زیرمجموعه وزارت کشور اعم از استاندار، فرماندار و شهردار برای شرکت در دهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی از سمت خود استعفا داده اند.

پایان مذاکرات هسته ای و آغاز فعالیت های انتخاباتی

در دو سال اول دولت یازدهم، بیشتر فعالیت ها و اقدامات دولت بر روی مذاکرات هسته ای با قدرت های جهانی، متمرکز بود تا با به نتیجه رساندن آن، میوه درخت توافق را در فصل انتخابات بچینند. میوه ای که اصلاح طلبان نیز خود را در آن شریک می دانند و درست فردای روز اعلام پایان مذاکرات، تیترهای روزنامه های اصلاح طلب، بوی انتخاباتی گرفت و فتح سنگرهای سیاست داخلی را از دولت مطالبه کردند. حال مشخص نیست آیا دولت حاضر است بر سر سفره توافق میهمانان دیگری را نیز فرابخواند؟ با پشتوانه ای که دولت یازدهم از توافق هسته ای به دست آورده است، حال دولتی ها هستند که نسخه جدید برای ترکیب مجلس دهم خواهند نوشت. 

احمد خرم، وزیر راه دولت اصلاحات، در زمانیکه بیانیه لوزان در اوایل سال 94 در سوئیس منتشر شد، گفته بود که کسی برنده انتخابات مجلس دهم خواهد بود که میوه لوزان را بچیند. وی در مصاحبه با سایت ندای ایرانیان گفته بود:

"همگان به درستی اطلاع دارند که بیانیه لوزان معادلات روابط بین الملل و بهتر بگویم معادلات کشور‌ها با ایران و یکدیگر را دچار تحول کرد. که خوب از یک چنین مذاکراتی این امر بعید نبود. اما من می‌خواهم به تحولات سیاست داخلی ایران پس از بیانیه لوزان اشاره کنم. واضح‌تر بگویم بیانیه لوزان و مذاکرات موفق ایران و ۵+۱ نقشه انتخابات پایان سال ۹۴ را ترسیم کرد. از‌‌ همان ابتدای سال ۹۴ ما شاهد تحولات عمیقی در غالب گروه‌های سیاسی هستیم. من فکر می‌کنم جناح نزدیک به دولت به واسطه موفقیت در مذاکرات هسته‌ای؛ دست بالا را در معادلات سیاسی ایران داشته باشد. اولین معادله سیاسی‌‌ همان انتخابات است. با توجه به روند نزدیکی اصلاح طلبان به دولت در طی دو سال اخیر به جرات می‌توانم ادعا کنم از پیش برنده انتخابات مجلس اصلاح طلبان هستند. کسی که خوب بتواند میوه‌های توافق لوزان را بچیند. برنده بیانیه لوزان در عرصه داخلی است...در حال حاضر برنده معادلات داخلی؛ مذاکرات هسته‌ای اصلاح طلبان بودند...دولت یازدهم حزب و جناح قدرتمندی ندارد زاییده اصلاح طلبان است. "

تا پیش از این، اصلاح طلبان، خود را مدعی اصلی انتخابات مجلس دهم می دانستند که دولت باید با کمک آنها، مجلس مطلوب را رقم می زد اما با حصول و پایان مذاکرات، این رابطه به نظر می رسد، برعکس شده باشد. اصلاح طلبان نیاز دارند تا دولت روحانی، آنها را در خوان نعمت جدید شریک کند. با پایان مذاکرات، اعتماد به نفس دولتی ها بالا رفته و آنها مسیر سومی را برای فتح بهارستان خواهند پیمود. مسیری که نه اصلاح طلبی می گذرد و نه از اصولگرایی. مسیری با برچسب اعتدال گرایی، در حال پررنگ شدن است و مسافران آن نیز محدود به تعریفی خواهد بود که کارگزاران دولت ارائه خواهند کرد. 

سهم خواهی اصلی کسانی که دولت را زاییده اصلاح طلبی می دانند، در ماه های منتهی به انتخابات جدی تر خواهد شد ولی دولت با توجه بر اینکه با پایان مذاکرات هسته ای، یکی از نقاط ضعف خود را در حال تقویب می بیند، تنها اصلاح طلبانی را مقبول خود خواهد دانست که مرامنامه این دولت را امضاء کنند. حزب اعتدال و توسعه به دبیرکلی محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت و معاون رئیس جمهور، می تواند نقش محوری را در این بازی برعهده بگیرد. 

اصلاح طلبان، مخیر بر سر دوراهی

نام هایی که هراز چند گاهی بر روی صفحه نخست روزنامه های اصلاح طلبی نمایان می شود، حاصلی جزء دو دستگی را در اردوگاه اصلاح طلبان رقم نخواهد زد. علی لاریجانی و علی اکبر ناطق نوری، تنها دو نام در این زمینه هستند. تا پیش از این، جمع اصلاح طلبان و این دو نام را مقدور نمی دانست اما فعالان و رسانه های اصلاح طلبی بر طبل ائتلاف با این دسته شخصیت ها می کوبند. 

از یک سو، توسل به اصولگرای با مرام اصلاح طلبان جور در نمی آید. آنها جریان خود را به هر چیز دیگری در کشور ارجح می دانند و از این رو ائتلاف با اصولگرایانی از جنس لاریجانی را خلاف قواعد اصلاح طلبی ارزیابی می کنند. از سوی دیگر، تعداد دیگر از اصلاح طلبان که صدای آنها بلندتر از گذشته شده، عبور از دوران رکود اصلاح طلبی را جزء با ائتلاف با دولت و برخی از اصولگریان، ناممکن می دانند. برای همین بود که ابراهیم اصغرزاده در اسفند سال 93 در مصاحبه با قانون، دولت روحانی را رحم اجاره ای برای اصلاح طلبان دانست که می بایست فعلا شرایط بارداری دولت را تحمل کرد تا در زمان زایمان، کودک اصلاح طلبی بار دیگر متولد شود:

"تصور می‌کنم حرف مهمی است و چندان هم غلط نیست. چند وقت پیش به دوستانی به شوخی گفتم این رحم اجاره‌ای برای پرورش یک نطفه است. وقتی به شما اجازه نمی‌دهند احزاب جریان سیاسی‌ات فعالیت داشته باشد، مجبور به ائتلاف می‌شوید. همانطور که می‌دانید مهم‌ترین احزاب جریان اصلاح‌طلب ممنوع‌الفعالیت بودند. البته قرار بر این بود که آدم‌های قوی‌تر از آقای خاتمی را به انتخابات بیاوریم، ‌اما آنقدر عقب‌نشینی کردیم که آقای خاتمی شد هاشمی، هاشمی شد روحانی. آقای روحانی همانطور که گفتم، متعلق به جناح محافظه‌کار بودند."

اما رسول منتخب نیا، قائم مقام حزب اعتماد ملی در گفتگویی که با روزنامه آرمان در 22 تیر 94 داشت، بر این نکته تاکید کرد که حامیان دولت باید میان لاریجانی و اصلاح طلبان یکی را انتخاب کنند:

"اگر قرار باشد هواداران دولت از بودن با لاریجانی یا اصلاح‌طلبان یکی را انتخاب کنند، انتخاب عقلانی این است که همکاری با جریان اصلاح‌طلبی را برگزینند. چون آقای علی لاریجانی فضایی شکننده در سیاست دارد و تندروها به‌شدت در مقابل او ایستادگی کرده‌اند و دنبال این هستند تا مانع از حضور جدی‌اش در فضای انتخاباتی باشند."

با ورود احزاب جدید التاسیسی مانند ندای ایرانیان و حزب اتحاد ملت ایران اسلامی در اردوگاه اصلاح طلبان، صداهایی متنوعی از آن در آستانه انتخابات شنیده خواهد شد و سهم خواهی در ائتلاف ها نیز افزایش خواهد یافت. هر چند در ماه های قبل از انتخابات همواره بر وحدت و ائتلاف تاکید می شود اما پس از معرفی و ثبت نام نامزدها، انشقاق ها و سهم خواهی ها خود را نمایان تر می سازد. با توجه به اینکه اصلاح طلبان با برآوردهایی، خود را پیروز نهایی انتخابات مجلس می دانند، احتمال چندلیستی نیز در این اردوگاه بیشتر است. و تمامی این احتمالات در صورتی است که بتوانند افرادی را معرفی کنند که در شورای نگهبان احراز صلاحیت بشوند. 

بنابراین، در صورت ائتلاف با جریان دولت و یا اصولگرایان میانه رو، به همان نسبت سهم اصلاح طلبان کاهش خواهد یافت و همین موضوع باعث مقاومت هایی خواهد شد که منتهی به ارائه لیست های اصلاح طلبان بدون ائتلاف با دیگر گروه ها می شود. تجربه ای که پیش از این بارها در انتخابات ریاست جمهوری و مجلس از سوی احزاب اصلاح طلب تکرار شده است. از سوی دیگر، تکرار ائتلاف اصلاح طلبان با اعتدال گرایان در انتخابات 94، با توجه به تکثر نامزدها و تشتت آرا در انتخابات مجلس، بسیار سخت خواهد بود. 

اصولگرایان به دنبال ائتلاف حداکثری

شاید برای اردوگاه اصولگرایان، آزمون انتخابات مجلس دهم، مهم ترین و سخت ترین مورد در سال های اخیر باشد. مجلس آخرین سنگری است که در دست آنها باقی مانده و شکست در این انتخابات، آنها را برای چند سال به حاشیه عرصه سیاست خواهد برد. از همین روست که شخصیت های تاثیرگذار اصولگرا، در ماه های اخیر، تلاش های فراوانی برای رسیدن به وحدت یا ائتلاف صورت داده اند.

محمدرضا باهنر، دبیرکل جامعه اسلامی مهندسین، با درک اهمیت ائتلاف در انتخابات مجلس دهم، در مراسم افطاری این مجمع بر لزوم وحدت میان اصولگرایان تاکید کرده بود:

"در انتخابات مجلس شورای اسلامی امکان دارد که جناح اصلاح‌طلب و اعتدالیون یک لیست واحد ارائه دهند یا به صورت دو گروه مجزا در انتخابات وارد شوند که در هر صورت احزاب اصولگرا باید با یک وحدت و انسجام به سمت ائتلاف و لیست واحد قدم بردارد."

با وجود مرامنامه مدون در جریان اصولگرایی، به نظر می رسد، جذب گروه های مختلف زیر سایه اصولگرایی، از پیچیدگی چندانی نسبت به اصلاح طلبان برخوردار نباشد. سنجش گروه ها و افراد با ارزش ها و اصول قید شده در مرامنامه، کار رسیدن به وحدت رویه را میسرتر می سازد. 

در همین رابطه محمد فروزنده، سخنگوی جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی در مصاحبه با تسنیم، با اشاره به پیگیری موضوع ائتلاف اصولگرایان در جلسات مختلف با سه تشکل موتلفه اسلامی، جبهه پایداری و جمعیت ایثارگران، از پیشرفت در این مسیر گفته است:

" ما به دنبال وحدت ارزش‌ها و وحدت حداکثری هستیم تا همه نیروهای اصول‌گرا را در جبهه‌ای واحد سازماندهی کنیم و رویکرد ما نیز عبور از مصالح گروهی و شخصی است. آنچه برای ما مهم است، لیست واحدی است که اصول‌گرایان شایسته ارائه می‌کنند و خوشبختانه نگاه سهمیه‌بندی در این زمینه وجود ندارد و تأکید اصول‌گرایان بر نگاه ارزشی، توجه به گفتمان انقلاب اسلامی و پیشبرد دیدگاه‌ها و نظرات مقام معظم رهبری است."

با این وجود اصولگرایان از خطر عدم ائتلاف نیز به خوبی آگاهند چرا که تشتت میان آنها یعنی پیروزی اصلاح طلبان یا حامیان دولت. محمدنبی حبیبی، دبیرکل موتلفه اسلامی، در نشست خبری با اصحاب رسانه استان یزد، این خطر را به صراحت گوشزد کرده و آن را سم مهلک برای اصولگرایان دانست: 

"تمهیدات انتخاباتی را از اواخر سال 92 برای امسال اندیشیدیم و یک تمهید کلی برای اعمال سیاست‌های انتخاباتی در نظر گرفتیم.شورای انتخاباتی ما هم آن زمان تشکیل شد و مسئولی برای این شورا در نظر گرفتیم، در این شورا به این نتیجه رسیدیم که موتلفه باید کل ظرفیتش را برای ایجاد ائتلاف بین اصولگرایان صرف کند. در نهایت مشخص شد که باید تلاش کنیم که ائتلاف اصولگرایان در سراسر کشور با محوریت جامعتین انجام شود...اعتقاد ما این است که اصولگرایان هیچ راهی جز ائتلاف ندارند بنابراین جزیره‌ای عمل کردن، متفرق بودن و ائتلاف نکردن، سم مهلک انتخابات 94 برای اصولگرایان است.تجربه سال 92 عده‌ای را بیدار کرد که اگر منفعت جمع اصولگرایان را تحت الشعاع منفعت حزب خود قرار دهیم، باید منتظر یک شکست بزرگ دیگر باشیم."

برگزاری نشست سه جانبه میان آیات محمد یزدی، موحدی‌کرمانی و مصباح‌یزدی در آغاز سال 94 نیز امیدها را برای رسیدن به جمع بندی نهایی اصولگرایان افزایش داد. جامعه روحانیت مبارز و جامعه مدرسین حوزه‌ علمیه قم از تاثیرگذارترین نهاد در ایجاد وحدت رویه اصولگرایی هستند و با توجه به تجربه سال 92، به نظر می رسد، محوریت جامعتین این بار با جدیت بیشتری مدنظر کلیت اصولگرایان قرار گیرد.