داشته های ایران برای مذاکرات احتمالی آتی

به گزارش گلستان24؛ هنوز بررسی انطباق سند برجام با خطوط قرمز نظام در شورای عالی امنیت ملی و مجلس شورای اسلامی، به اتمام نرسیده و تکلیف نهایی رد یا پذیرش برجام مشخص نیست.

با توجه به فرمایشات صریح و مکرر مقام معظم رهبری در رمضان ۹۴ همزمانی و تناظر در اجرای تعهدات ایران و ۵+۱ یکی از خطوط قرمز اساسی است: «یک نکته‌ی اساسی دیگر اینکه لغو تحریمها منوط به اجرای تعهّدات ایران نیست؛ نمیشود بگویند: شما رآکتور آب سنگین اراک را خراب بکنید، سانتریفیوژها را به این تعداد کاهش بدهید، این کارها را بکنید، آن کارها بکنید، بعد که کردید، بعدآن ‌وقت آژانس بیاید شهادت بدهد، گواهی کند که شما راست میگویید و این کارها را انجام داده‌اید، بعد ما تحریمها را برداریم! نه، این را ما مطلقاً قبول نداریم؛ لغو تحریمها منوط به اجرای تعهّداتی که ایران میکند نیست. البتّه لغو تحریم یک مراحل اجرائی‌ای دارد، ما این را قبول داریم؛ اجرائیّات لغو تحریم با اجرائیّاتی که ایران به عهده میگیرد، باید متناظر باشند؛ بخشی از این در مقابل بخشی از آن، بخش دیگری از این در مقابل بخش دیگری از آن. »

«لغو تحریم‌ها نباید به اجرای تعهدات ایران منوط شود، نگویند شما تعهدات را انجام دهید بعد آژانس گواهی دهد تا تحریم‌ها لغو شود، ما این مسئله را مطلقاً قبول نداریم. اجرائیات لغو تحریم‌ها باید با اجرائیات تعهدات ایران متناظر باشد.»

از آنجا که بازگشت پذیری در اکثر تعهدات ایران نظیر از کار انداختن قلب راکتور اراک و کاهش ۹۸ درصدی ذخائر غنی شده بر خلاف تعهدات طرف مقابل (بازگشت پذیری سریع و کم هزینه تحریمها) بسیار زمان بر (اراک ۳ سال، سانتریفیوژها ۱ سال و مواد غنی شده حداقل ۸ سال) و منوط به هزینه‌های هنگفت است، باید اجرائیات ایران و غرب متوازن و همزمان باشد. مثلا سانتریفیوژهای نطنز همزمان با لغو تحریمهای اروپا برچیده شود و خارج سازی قلب راکتور اراک به ۸ سال بعد یعنی زمانیکه لغو تحریمهای کنگره آمریکا عملی شد منتقل شود.

در واقع رهبری با ترسیم این خطوط قرمز، خواستار برقراری حداقل تناظر و تناسب هزینه و زمان در موضوع بازگشت پذیری تعهدات شده اند. چرا حداقل؟ چون حتی اگر طرف مقابل تحریمهای خود را لغو کند، باز زمان بازگشت پذیری و وضع مجدد تحریمها زیاد نیست ممکن است حتی به یک هفته هم نکشد. تحریمهای آمریکا علیه روسیه نشان داد پیاده سازی تحریم جدید حتی نیاز به قطعنامه سازمان ملل هم ندارد. کما اینکه تحریمهای ثانویه آمریکا علیه ایران نیز هیچ تناسبی با قطعنامه های تحریمی سازمان ملل ندارد. به عبارت دیگر مادامی که غالب شرکتها و بانکهای خارجی با دلار آمریکا تجارت میکند، وابستگی به اقتصاد این کشور زیاد است و مادامی که وابستگی زیاد است، تحریمهای ثانویه آمریکا یک تنه کارآمد و سریع هستند. 

با توجه به مکانیزم تحریمها، تاکید رهبری بر همزمانی تعهدات یک ثمره محسوس دارد: 

ایران همه داشته های خود را در نوبت اول هدر نمی کند و ابزار بیشتری برای حفظ پایبندی طرف مقابل در مراحل بعد نگه می دارد. 

علی رغم ترسیم حداقلی خطوط قرمز رهبری در محور تحریمها، با نگاهی به سند برجام متوجه می‌شویم که این خطوط اصلا رعایت شده اند:

طبق سند برجام تمامی تحریم‌های سازمان ملل، اتحادیه اروپا و آمریکا بعد از اجرای تعهدات ایران (از جمله تخریب قلب رآکتور اراک)، کاهش ۹۸ درصدی ذخائر غنی شده و برچیدن سانتریفیوژها و تایید نهایی این موارد توسط آژانس کاهش می‌یابد. 

مواد ۱۸، ۱۹ و ۲۱ برجام و ماده ۱۴ ضمیمه ۵ برجام حاکی از این است که کاهش تحریم‌ها زمانی اتفاق می‌افتد که آژانس انرژی اتمی اتمام اقدامات ایران را تایید کند. به عبارت دیگر گرچه کلمه همزمانی (simultaneously) در متن استفاده شده اما در واقع کاهش تحریم‌ها همزمان با اقدامات ایران نیست بلکه همزمان با اعلام نتایج راستی آزمایی(verified) آژانس است. 

ماده ۱۴ ضمیمه ۵ برجام:

 

مواد ۱۸، ۱۹ و ۲۱ برجام نشان می‌دهد به ترتیب تحریم‌های سازمان ملل، اروپا و آمریکا بعد از اجرای تعهدات ایران کاهش می‌یابد:
 

نتیجه نقض این خط قرمز بسیار مهم باز گذاشتن دست آمریکاییها برای اخذ امتیازات اساسی از ایران و بازگرداندن مذاکرات به نقطه اول است. مثلا چنانچه ایران اجازه بازرسی از سایتهای نظامی را ندهد، تحریمهای آمریکا مجددا اعمال می‌شود و احتمالا توافق دچار چالش جدی می‌شود. در این شرایط همانطور که سخنگوی کاخ سفید (جاش ارنست) اشاره کرد امتیازات اساسی ایران (از کار انداختن قلب راکتور اراک، برچیدن سانتریفیوژها و کاهش ۸۰۰۰ کیلوگرم ذخائر) نقداً تحویل شده و داشته‌های ایران برای مذاکره احتمالی آتی بسیار کاهش می‌یابد.[1]

البته عبور از این خطوط قرمز بدون توجیه نبوده است. دکتر عراقچی در پاسخ به عدم همزمانی تعهدات و ضمانت اجرای پایبندی آمریکاییها به تعهدات، گفت: گرچه هزینه و زمان بازگشت پذیری تحریمها بسیار کمتر از تعهدات ایران است، اما از آنجا که بالاخره اصل بازگشت ایران به برنامه قبلی خود برای آمریکا بسیار دردناک است، مساله تخلف از انجام تعهدات (دبه درآوردن آمریکاییها) چندان محتمل نخواهد بود. 

همین استدلال به گونه ای دیگر از سوی آقای لاریجانی رئیس مجلس بیان شد. وی حتی تهدید کرد در صورتی که آمریکا بعد از اجرای تعهدات ایران دبه در بیاورد، ایران هم به هر میزان که بخواهد غنی سازی میکند. یعنی غنی سازی بالای ۲۰ درصد.

اینکه چگونه برنامه صلح آمیز ایران و آن هم بعد از اخته شدن، برای آمریکا دردناک و بازدارنده است، هنوز مشخص نیست. واقعیت این است که دولت ابزار و گزینه بهتری جز معامله بر روی ظرفیتهای هسته ای موجود ندارد و نباید آن را ارزان و در مقابل وعده ها معامله کند. اگر ابزار بهتری داشت که کار اصلا به اینجا نمیرسید و پرونده هسته ای در همان سال ۸۲ مختومه میشد.

به هر حال فعلا باید صبر کرد. گذر زمان هم نتیجه تایید یا رد برجام را مشخص میکند و هم قوت استدلال حامیان و منتقدان برجام را.

جهان نیوز