بی‌سر و صداترین تولیدات متعارف و نامتعارف ضد کشتی روس‌ها+ تصاویر

به گزارش گلستان24،منابع خبری دفاعی و امنیتی جهان در روزهای اخیر اخبار متنوعی در مورد استفاده روسیه از موشک های کروز برای حمله به مواضع گروه های مسلح در خاک سوریه می دهند. در یک دهه گذشته آمریکا در راستای سیاستهای مداخله جویانه و جنگ طلبانه خود در نقاط مختلف جهان و به ویژه در منطقه خاورمیانه در درگیریهای نظامی گوناگون از موشک های کروز استفاده کرده است. در برخی موارد این انتخاب بیشتر تبلیغاتی و به نحوی نمایش قدرت تسلیحاتی واشنگتن قلمداد می شد. اما رویکرد روس ها متفاوت است و با برنامه ای دقیق و بر اساس راهبردی مشخص وارد کارزار سوریه شده اند. از این رو استفاده آنها از موشک های کروز را می توان بخشی از یک برنامه جامع آفندی برای تضمین موفقیتهای میدانی ارزیابی کرد. این نوشتار بر معرفی چهار نوع مختلف از موشکهای کروز هواپایه ساخت روسیه مشتمل می باشد.

موشک خا-31

خا-۳۱ یکی از آخرین محصولات موشکی موفق شوروی سابق است. پیکربندی خاصی این موشک هوا به سطح رمجت، آن را در ویترین موشکهای هواپایه شرقی و حتی جهان متمایز می سازد. خا-۳۱ یا ای اس-۱۷ کرایپتون، اگرچه ربطی به سامانه پدافندی اس-۲۰۰ ندارد، اما به لحاظ ظاهری بسیار شبیه اس-۲۰۰ است. برنامه توسعه خا-۳۱ از اواخر دهه ۷۰ با هدف توسعه یک موشک هواپایه آفندی دارای قابلیت گریز از هاوک و پاتریوت و رادارهای دریایی ایجیس آغاز شد و دو گونه مختلف ضد کشتی و ضدرادار موشک به ترتیب در سال های ۱۹۸۸ و ۱۹۸۹ به مراحل اولیه عملیاتی رسیدند.

روس ها پیشتر در دهه ۶۰ سابقه استفاده از موتور رِمجت را در سامانه های پدافندی زمین به هوا داشتند، اما این اولین بار بود که از این نوع پیشرانش برای یک موشک هوا به زمین استفاده می کردند. این موشک برای اولین بار در نمایشگاه هوافضای دوبی ۱۹۹۱ به نمایش عمومی در آمد که نشان از تمایل بالا به صادرات، در آن سالهای فلاکت روسیه پس از فروپاشی شوروی بود. در آن سالها آمریکایی ها که به استفاده از خا-۳۱ به عنوان «هدف» مافوق صورت ارتفاع پست برای ازمایش سامانه های پدافند دریایی خود علاقه مند شده بودند، به راحتی توانستند موافقت روسیه را برای فروشی تعدادی بدنه خالی این موشک جلب کنند. این اولین بار و شاید آخرین بار در طول تاریخ بود که یک کشور برای کسب درآمد، بخشی از سلاح آفندی عملیاتی روز اختصاصی خود را جهت آزمایش در سامانه های پدافندی، به رقیب می فروخت! آمریکایی ها با نصب موتور و دیگر زیرسامانه ها در بدنه های خا-۳۱، آن را ما-۳۱ نامیدند. روسیه با خروج از بحران در اواخر دهه ۹۰، زیر قرارداد خود زد. موشکهای هدف ما -۳۱ تا سال ۲۰۰۷ در سامانه های پدافند دریایی آمریکایی مورد استفاده بودند.

خا-۳۱ در دو گونه اصلی ضد کشتی (خا- 31 اِی) و ضد رادار (خا-۳۱ پی) تولید شده است که تشخیص تفاوت آنها از روی ظاهر کار ساده ای نیست. خا-۳۱اِی مجهز به رادار فعال و خا-۳۱ پی از رادار غیرفعال استفاده می کند. هر دو گونه اِی و پی، در دو نوع برد کوتاه تر (بدون پسوند) و برد بلندتر(پسوند دی) توسعه یافته اند که تنها تفاوت ظاهری آنها در طول است. موشکهای خا-31 ای، خا-۳۱ای دی، خا-۳۱پی و خا-۳۱ پی دی به ترتیب ۵۰ تا ۷۰، ۱۲۰ تا ۱۶۰، ۱۵ تا ۱۱۰ و ۱۸۰ تا ۲۵۰ کیلومتر برد دارند.

چهار بوستری که در اطراف این موشک هستند در واقع مجراهای رمجت یا همان موتورها هستند. مخروطهای سرکجی که به صورت سر جنگی در دماغه این بوسترها تعبیه شده اند، پس از سرعت گرفتن، موشک جدا شده و هوا جهت سوختن با سوخت کروسینی به داخل این چهار موتور وارد می شود. سوخت این موشک در داخل مخزن که چهار موتور آن را احاطه کرده اند، تزریق می شود. بر روی هر یک از این چهار موتور بالک های کنترلی قرار دارند. خا-31 ای هم مانند دیگر موشکهای کروز دریایی به ارتفاع چند متری آب نزول می کند. سرعت سیر این موشک در آن ارتفاع کم، 1.5 ماخ است.

اگرچه این موشک در ارتفاع بالا قابلیت رسیدن به 4.5 ماخ را هم دارد. موشک با رسیدن به فاصله چند ده کیلومتری کشتی، رادار مستقل خود را روشن کرده و هدف را نشانه می رود. خا-۳۱ در ارتش روسیه عملیاتی است و به چین، هند و ونزوئلا جهت نصب در جنگنده های سوخو- ۳۰ صادر شده است. خا-۳۱ امروزه یکی از تسلیحات ضد کشتی و ضد رادار مهم ارتش چین به حساب می آید. این موشک در چین با عنوان وای جی-۹۱ مهندسی معکوس و بومی سازی شده و بر روی جنگنده های بومی چینی قابل نصب است. در ادامه مشخات کلی نمونه خا-۳۱ای ارائه شده است.

 موشک خا- 15

این موشک روسی یکی از سریع ترین موشکهای ضد کشتی دنیاست که برای هدف قرار دادن ناوگان گسترده آمریکا و ناتو گسترش داده شده است. از سال ۱۹۶۶ و ۱۹۶۷، همزمان با توسعه نیروی دریایی و تجهیزات پیشرفته دریایی کشورهای غربی، شرکت رادوگا شروع به طراحی و ساخت یکی از موشک های آفندی ضد کشتی پر سرعت پرداخت که می توانست ضعف روس ها در دریا را به نحوی بهبود بخشد. در ساخت موشک جدید از الگوها و داشته های موشکهای قبلی همچون خا-۲۲ یا ای اس - ۴ کیچن نیز به نحو احسن استفاده شد.

کیک بک به منظور هدف قرار دادن پهنای وسیعی از ناوگان دریایی به کلاهک اتمی نیز باید مجهز می شد که این امر بیشتر به خاطر دقت پایین تولیدات روسی منطقی به نظر می رسید. البته این موشک دارای سر جنگی متعارف و غیراتمی نیز می باشد. ارتقاهای صورت گرفته بر روی موشک تا اواخر دهه ۹۰ ادامه داشت ولی کیک بک از اوایل دهه ۱۹۸۰ رسما عملیاتی شد و توسط هواپیماهای بمب افکن توپولف-۹۵، توپولف-۲۲ ام۳ و توپولف-۱۶۰ به تعداد ۱۲ فروند در داخل محفظه چرخان قابل حمل و به کارگیری است. این موشک دارای 4.8 متر طول ، 45.5 سانتی متر قطر و حدود ۱۲۱۰ کیلوگرم وزن می باشد که می تواند یک سر جنگی ۱۵۰ کیلوگرمی را با سرعت بیش از ۵ ماخ به برد حتی ۳۰۰ کیلومتری برساند. سامانه هدایت موشک بسته به انواع توسعه داده شده دارای راداری فعال برای گونه ضد کشتی، اینرسیایی با کلاهک اتمی و یک نوع ضدراداری نیز می باشد که همگی از قابلیت فناوری بالایی در زمان خود و حال می باشند.

کیک بک همچنین توانایی رسیدن به ارتفاع بیش از 131 هزار پا (40 هزار متر) را دارد و در این ارتفاع به راحتی می تواند با سرعتی بیش از ۵ ماخ به سمت هر هدف شناوری بر پهنه دریا و اقیانوس ها روانه شود و لقب یکی از سریع ترین موشکهای هواپایه دنیا را به خود اختصاص دهد. این موشک اکنون فقط در اختیار روسیه قرار دارد و به نوبه خود یکی از قوی ترین و مخرب ترین و در عین حال یکی از بی سروصداترین تولیدات متعارف و نامتعارف ضد کشتی روسیه محسوب می شود.

موشک خا-59 ام

خا-۵۹ام با موتور توربوجت آویزان از زیر بدنه، یکی از پیکربندیهای منحصر به فرد در دنیای موشک است. سابقه طراحی موشک خا-۵۹ (بدون پسوند اِم) به اواخر دهه ۷۰ بازمی گردد.

خا-۵۹ بر خلاف گونه امروزی از یک موتور سوخت جامد داخل بدنه استفاده می کرد. این موشک با بردی معادل ۴۰ کیلومتر اولین بار در سال ۱۹۸۴ زیر سوخو-۲۴ بسته شد. خا-۵۹ام برای اولین بار در اوایل دهه ۹۰ میلادی مشاهده شد. فضای داخلی انتهای بدنه موشک خا-۵۹ تبدیل به مخزن سوخت جت شده، موتور سوخت جامد اوکراینی کنار گذاشته شده و یک موتور توربو جت به جای آن در زیر بدنه نصب شده بود. خا-۵۹اِم یا اُوود-اِم که در غرب با کد اِی اِس-۱۸ یا کازو شناخته می شود، یک موشک کروز هوازی هواپایه با برد بیشینه ۱۱۵ کیلومتر است. این موشک در ده سال گذشته بارها در ویترین نمایشگاه های تسلیحاتی روسیه قرار گرفته است که نشان می دهد تمایل برای پیدا کردن مشتری خارجی برای آن بالاست.

خا-۵۹ام بیشتر در نقش کروز ضد کشتی کاربرد دارد. این موشک هم مانند دیگر موشک های همرده، پس از پرتاب خود را به ارتفاع پایین رسانده و ادامه مسیر می دهد. خا-۵۹ام قادر است در محیط دریا در کمینه ارتفاع ۷ متر و در خشکی در کمینه ارتفاع ۱۰۰ متر پرواز کند. سرعت سیر خا-9 اِم، بین ماخ 0.72 تا 0.88 گزارش شده است. این موشک علاوه بر سامانه هدایت اینرسی (که بدون استثنا همه وسایل پرنده هدایت پذیر به آن مجهز هستند) از هدایت تلویزیونی استفاده می کند.

موشک در میانه مسیر خود تصحیحاتی را از طریق خط فرمان هواپیمای شلیک کننده دریافت می کند. در مرحله حمله به هدف، موشک صحنه های منطقه هدف را برای هواپیما ارسال می کند و خلبان دوم از طریق ارتباط داده، خا-۵۹اِم را به سمت حمله نهایی رهنمون می سازد.

ارتباط داده بین موشک و هواپیما از طریق یک پاد الکترونیکی موسوم به اِی پی کِی -۹ نصب شده در زیر هواپیما، تامین می شود. این پاد، ارتباط داده تا برد ۱۷۰ کیلومتر را برقرار می سازد. البته این بدان معنا نیست که خا-۵۰اِم بدون هدایت خلبان در مرحله نهایی حمله به هدف قادر به انجام عملیات نیست.

این موشک می تواند پیش از رهایی از هواپیما روی هدفی قفل کرده باشد. بدیهی است که در این حالت ارتفاع پروازی جنگنده حامل باید بالا باشد. خا-۵۹-اِم اگر پیش از رهاشدن از حامل در ارتفاع ۵۰۰۰ متری روی هدفی قفل کرده باشد، به بیشینه برد 45 کیلومتر خواهد رسید؛ اما در صورت هدایت خط فرمان و مراتبی که پیشتر ذکر شد، برد به ۱۱۵ کیلومتر نیز می رسد. دقت اصابت این موشک۳ الی ۵ متر ذکر شده است. دو گونه سر جنگی انفجاری - ترکشی ۲۸۰ کیلویی و نفوذگر ۳۲۰ کیلویی برای خا-۵۹ گزارش شده است.

نوع پیشرفته تر این موشک خا-۵۹اِم کِی است که علاوه بر دوربین نوک دماغه، سه دوربین اپتیکی در زیر بدنه آن تعبیه شده تا امکان هدایت به روش دِسماک را در طول مسیر برای موشک فراهم آورد؛ بدان معنا که موشک مسیر خود را با دیدن صحنه های زیر خود و تطبیق آنها با تصاویر مسیر از پیش تعیین شده پیدا کند. بدیهی است موشک کروز با قابلیت دسماک از آنجا که به شبکه وسیعی از تصاویر ماهواره ای مسیرها متکی است، برای کشوری غیر از روسیه کارایی چندانی نداشته باشد، اما از چین و هند (بویژه چین) به عنوان خریداران آینده آن یاد می شود. این موشک تنها به ونزوئلا صادر شده است و به احتمال زیاد روی سوخو-۳۰ های این کشور مورد استفاده قرار گرفته است.

موشک خا-101

در دهه ۱۹۸۰ دفتر طراحی رادوگا متعلق به دولت شوروی (هم اکنون بخشی از شرکت موشک های تاکتیکی روسیه می باشد) موظف شد نسل جدیدی از موشک های کروز پنهانکار موسوم به خا -۱۰۱ را توسعه دهد. خا-۱۰۱ نمونه روزآمد شده موشک خا- ۵۵ می‌باشد که در دو نوع متعارف و هسته ای توسعه یافته است.

با فروپاشی شوروی و لغو بسیاری از برنامه های تسلیحاتی این کشور شرایط به گونه ای رقم خورد که ارتش روسیه برای تجهیز بمب افکنهای راهبردی توپولوف-۱۶۰ و توپولوف - ۹۵ خود به موشکهای کروز کارامد با مشکل جدی روبرو شد.

معرفی موشک ای جی ام - ۵۶ کالکم توسط امریکا و بهره برداری از آن در عملیات طوفان صحرا در سال ۱۹۹۱ انگیزه های روسیه را برای دستیابی به یک موشک کروز متعارف توانمند دوچندان کرد.

موشک کروز مادون صوت خا-۱۰۱ پس از آن به عنوان گزینه اصلی برای سامانه سلاح دقیق نیروی هوایی روسیه برگزیده شد که پروژه جاه‌طلبانه موشک کروز سنگین وزن خا-۹۰ در سال ۱۹۹۲ لغو شد. بخشی اصلی ماموریت مهندسان دفتر طراحی رادوگا تمرکز بر سامانه هدایت موشک کروز جدید به ویژه در مرحله اصابت به هدف بود تا دقت آن را به ۱۲ تا ۲۰ متر برسانند. این در حالی بود که طراحان موشک های هسته ای روسیه تا پیش از این دقت 100 متر را با توجه به قدرت تخریبی این سلاحهای راهبردی کافی قلمداد می کردند.

 برخی تحلیلگران صنعت دفاعی روسیه معتقد هستند که نمونه های عملیاتی کنونی خا-101 به دقتی بین ۶ تا ۹ متر دست یافته است. روسیه اطلاعات مربوط به پروژه خا-۱۰۱ را تا مدتها به صورت محرمانه نگه داری می کرد. در میان اندک اطلاعات درز شده ایده استفاده از موتور پراپ فنی به جای موتور جت بیش از هر چیز جلب توجه می کرد. این موتور موسوم به آر128-300 در مرحله شلیک و پرواز اولیه توانی معادل ۱۳۰۰ اسب بخار و در مرحله پرواز افقی به سوی هدف توانایی نزدیک به ۵۰۰ اسب بخار را تامین می کرد. نمونه های اولیه خا-۱۰۱ با استفاده از این موتور به پرواز در آمدند اما عدم بر آورده شدن الزامات ماموریتی شرکت رادوگا را بر آن داشت تا این موتور را با یک موتور توربوفن ساتورن ۳۶ ام تی جایگزین کند.

هشت موشک خا ۱۰۱ در جایگاه های خارجی توپلوف ۹۵ اس ام

تولید انبوه موشک های خا -۱۰۱ مجهز به موتور جدید توربوفن از سال ۲۰۰۲ آغاز شد. روسیه همین نوع موتور را برای تامین توان موشک کروز راهبردی خا -۵۵۵ نیز بکار برد. در اواخر تابستان سال ۲۰۰۷ نخستین تصاویر از موشک خا- ۱۰۱ رسانه ای شد. در این تصویر ۸ فروند از موشک خا- ۱۰۱ به صورت چهار جفت ۲ تایی نصب شده زیر بال بمب افکن توپولف-۹۵ ام دیده می شود. موشک خا-۱۰۱ ترکیبی از ناوبری مبتنی بر عوارض زمینی برای مرحله میانی پرواز و استفاده از جست و جو گر الکترواپتیکی باقابلیت شناسایی هدف را برای هدایت آشیانه یاب در مرحله پایانی پرواز بکار می گیرد. این موشک همچنین از ناوبری ماهواره ای برای افزایش دقت پرواز در مرحله میانی بهره می گیرد. این موشک به یک سر جنگی شدیدالانفجار ۴۰۰ کیلوگرمی با قابلیت نفوذ در سازه های مستحکم تقویت شده و بزرگ می باشد.

خا- ۱۰۱ پس از جدا شدن از هواپیما حامل می تواند تا ارتفاع ۶ کیلومتری از سطح زمین کاهش ارتفاع داده و به سوی هدف روانه شود. نمونه راهبردی این موشک با قابلیت حمل کلاهک هسته ای موسوم به خا-۱۰۲ نیز توسعه یافته است. فرمانده نیروهای هوایی راهبردی ارتش روسیه در سال ۲۰۰۳ از ورود یک موشک کروز دوربرد جدید به خدمات عملیاتی خبر داد. گرچه وی نام این موشک را به زبان نیاورد اما گمانه زنی های منابع تخصصی حاکی از آن است که احتمالا منظور وی خا- ۱۵۵ یا خا - ۱۰۱ بوده است. تا اواخر سال ۲۰۰۷ خبر قطعی از ورود خا-۱۰۱ به خدمت عملیاتی نیروی هوایی ارتشی روسیه در دست نبود اما پس از آن مشخص شد که نصب ۱۲ فروند موشک خا - ۱۰۱ به صورت خارجی و ۲ فروند به صورت داخلی بر روی بمب افکن توپولوف-۱۶۰ تصویب شده است.

/سراج 24