19 دی یعنی بصیرت، غیرت، شجاعت، ایمان راسخ و دشمن شناسی
مهمترین درس حادثه ۱۹ دی قم، این است که برای عبور از مشکلات باید با ایمان راسخ و بصیرت نسبت به دشمن و فراموش نکردن دشمنی او، بر توانایی ها و ابتکارهای داخلی ملت و استعدادهای جوان تکیه کرد و چشم به خارج ندوخت.
به گزارش گلستان 24، به مناسبت سالروز قیام خونین ۱۹ دی مردم قم در سال ۱۳۵۶ که مقام معظم رهبری از آن به عنوان نقطه شروع مبارزه بي امان علیه رژیم جبار پهلوی تعبیر کردند پایگاه خبری تحلیلی هم اندیشی فرمایشات امام راحل و مقام معظم رهبری پیرامون این روز تاریخ ساز را تقدیم می دارد:
۱۹ دی در کلام امام خمینی ره
رحمت خداوند بر مقتولين ۱۵ خرداد، ۱۲ محرم و ۱۹ دي. محرم امسال چه ماه مصيبت و چه ماه سازنده و كوبندهاي است. محرم، ماه نهضت بزرگ سيد شهيدان و سرور اولياي خداست كه باقيام خود در مقابل طاغوت، تعليم سازندگي و كوبندگي به بشر داد و راه فناي ظالم و شكست ستمكار را به فدايي دادن و فداشدن دانست و اين، خود، سرلوحه تعليمات اسلام است براي ملتها تا آخر.
شاه خواست ضرب شستي به ملت مسلمان نشان دهد. پس از تماميت حساب با رئيس جمهوري امريكا با بهانه مختصري كه مأمورين ايجاد كردند، مركز تشيع و حوزه فقاهت اسلام را در جوار مرقد پاك فاطمه معصومه عليهاالسلام به مسلسل بست و جمعيت بي گناه فراواني از جوانان حوزه علميه و متدينين غيور شهر مذهبي قم را در خاك و خون كشيده، به قتل رساند و تاكنون آمار آنها در دست نيست و مقتولين را از هفتاد تا سيصد، تا گفته اند و عدد مجروحين را خدا ميداند... ولي ملت با تظاهرات عمومي و تعطيل سرتاسري دامنه دار و اظهار تنفر بار ديگر ثابت كرد كه او را نميخواهد و از او و خاندانش بيزار است و اين رفراندم طبيعي سرتاسري، در حقيقت، خلع او از سلطنت غاصبانه جايرانه است كارتر و ديگر غارتگران مخازن ملتهاي مظلوم بايد بدانند محمدرضا خائن و ياغي است و ناچار از سلطنت مخلوع است بر فرض قانوني بودن؛ چه رسد به سلطنت انتصابي از قِبَل اجانب كه خودش اعتراف نموده.
به ملت شريف ايران مژده ميدهم كه رژيم جابرانه شاه نفسهاي آخرش را ميكشد و اين قتل هاي بي رحمانه نشانه وحشتزدگي و حركات مذبوحانه است...من به ملت ايران با اين بيداري و هوشياري و با اين روحيه قوي و شجاعت بيمانند نويد پيروزي ميدهم؛ پيروزي توأم با سربلندي و افتخار، پيروزي توأم با استقلال و آزادي، پيروزي توأم با قطع ايادي اجانب و چپاولگران، پيروزي توأم بابرچيده شدن بساط ستمگران و انقراض دودمان سياه روي پهلوي. ملتي كه باهوشمندي و پيوستگي همه طبقات از روحاني تا دانشگاهي، از منبري تا بازاري، از دانشجوي داخلي تا خارجي، از كارگر تا دهقان به پاخاسته و تب و تاب اسلام عدالتپرور دارد، پيروز است. ملتي كه با دادن بهترين جوانان برومند خود، با سرافرازي به مخالفت و تنفر از دستگاه جبار ادامه ميدهد، پيروز است. ملتي كه حتي بانوان محترمهاش با تظاهرات محجوبانه، بيزاري خود را از رژيم شاه اعلام ميكنند، پيروز است. ملتي كه مادران و خواهران شيردلش، افتخار به مرگ جوانان برومندش ميكند كه در صف شهدا هستند، پيروز است. ملتي كه جوانان و دانشجويان داخل و خارج كشورش مجال تفكر را از شاه واربابانش سلب كرده، پيروز است. ملتي كه با همه شاه و دارو دستهاش، در امريكا با تظاهرات پرشور رعدآساي جوانان رشيدش در مقابل كارتر و شاه، كاخ سفيد را به لرزه در آورده و تنفر خود را نثار آنها كرده، پيروز است. ملتي كه پشتيبانش، اسلام و قرآن و نهضتش براي خدا و بسط عدالت و محو ستمكاري است، پيروز است. شما اي ملت شريف بزرگ! پيروزيد با ديدن خسارات بسيار و دادن فداييان بيشمار.
من با كمال تواضع، دست خود را به سوي ملت نجيب ايران دراز ميكنم، از روحانيون عظيم الشأن تا خطباي ارجمند، از جوانان محترم حوزههاي علميه تا دانشجويان دانشگاهها، از بازاريهاي محترم تا كارگران و دهقانان و جناحها و طبقات محترم داخل و خارج كشور ـ ايدهم اللّه تعالي ـ و از همه صميمانه و با عرض تشكر خواستارم كه پيوستگي و وحدت كلمه خود را حفظ و از مناقشات تفرقه انداز احتراز نمايند و با صداي واحد و نداي همگاني در راه استقلال كشور و قطع ايادي اجانب و عمال وابسته آنها كوشش كنيد و با اتكا به خداي متعالي و احكام عدالت پرواز اسلام همدست و همداستان شوند و به آنهاكه از چهار چوب قانون اساسي دم ميزدنند، تذكر اكيد دهند كه با اين كلمه، صحه بر رژيم سلطنتي فاسد موجود نگذارند كه تا اين دودمان فاسد بر مقدرات كشور حكومت ميكنند، نه از آزادي و استقلال كشور خبري است ونه مردم روي سعادت ميبينند.
از خداوند متعال، عظمت اسلام را كه كفيل وحيد عدالت و استقلال و مدافع حقيقي مظلومان است، خواستارم و ملت ايران خصوصا جوانان متدين برومند ش را به خداي متعال ميسپارم. (۱۳۵۶/۱۱/۲۰)
۱۹ دی در کلام امام خامنه ای
*نوزدهم دي ماه يادآور قهرماني هاي مردم ايثارگر قم، شهر خون و شهادت و روز آغاز مبارزه قاطع و مستمر امت اسلامي با رژيم منحوس پادشاهي است.
در نوزدهم دي ماه ۱۳۵۶ و در اوج قدرت رژيم شيطاني پهلوي در روزهايي كه استبداد به جنون كشيده شاه خاين، كار عمال و كار گزاران رژيم را به گستاخي و وقاحت كشانده و اختناق حاكم همه فريادهاي ملت محروم و در بند را در سينه خفه كرده بود، يكباره فرياد پر خروش و همآهنگ مردم قم، آسمان ايران را شكافت و خواب دژخيمان پهلوي را برآشفت. مقاله توهين آميزي كه به دستور شاه خائن عليه اميد مستضعفان و مرجع شيعيان جهان به چاپ رسيده بود، همچون جرقهاي باروتِ خشم مردم مسلمان قم را منفجر ساخت. رژيم نامردمي حاكم نيز بنا به ماهيت ضدخدايي و ضدخلقي خويش دستور داد تا مزدورانش به روي مردم بي دفاع آتش گشودند و خون پاك و مطهر مسلمانان مبارز را به زمين ريختند.
اما با شليك هر گلوله بانگ پر شكوه تكبير زنان و مردان شهر قيام رساتر و پر طنينتر شد و در اندك مدت، به رهبري روحانيت مبارز و آگاه سراسر ميهن اسلامي را فرا گرفت قيام دليرانه مردم قم نقطه شروع مبارزه بي امان بود كه تا لحظه سقوط حكومت رجالهگان رژيم پهلوي ادامه يافت و پس از آن نيز تا امروز در جبهه هاي داخلي و خارجي عليه تفاله هاي رژيم و منافقان و معاندان با اسلام و غارتگران و چپاولگران بين المللي ادامه دارد و خواهد داشت. اين همان تلاش مقدسي است كه بايد به كوتاه كردن دست سلطه گران خارجي از منطقه و استقلال همه دولتهاي مسلمان و آزادي همه ملتهاي خاورميانه و خليج فارس منتهي گردد. نجات ملت مقاوم فلسطين و آزادي آن سرزمين مقدس اسلامي بي شك در ادامه همين مقاومتها و فداكاريها متصور است. (۱۳۵۶/۱۰/۱۹)
*مردمی بودن انقلاب و نظام اسلامی وپیوند مستحكم میان مردم و مسئولین موجب ناكامی قدرت های طمعكار جهانی و بی اثرشدن توطئه های گوناگون آمریكای جهانخوار علیه جمهوری اسلامی ایران است. اضمحلال قدرت آمریكا در آینده اجتناب ناپذیر می باشد.(۱۳۷۰/۱۰/۱۹)
*۱۹ دی سرآغاز دوره مهمی از تاریخ انقلاب اسلامی در ایران است. عامل دین و رهبری دینی موجب پیروزی و بقاء نظام جمهوری اسلامی وپیشگیری از انحراف انقلاب و سازش آن با ابرقدرتها ست. (۱۳۷۱/۱۰/۱۹)
*فرارسيدن نوزده دى ماه در هر سال خاطره‌ى يكى از مهمترين روزها در تاريخ انقلاب اسلامى را در ذهنها زنده مى‌كند. خاطره‌اى كه هم تبيين‌كننده‌ى سمت و سوى اصلى انقلاب، و هم روشنگر نقش مردم عزيز و شريف قم است.
در چنين روزى بود كه مردم قم اولين حركت بزرگ مردمى بر ضد دستگاه فاسد و وابسته و ضد دين را، به راه انداختند. و براى دفاع از امام بزرگوار، در مقابل وابستگان به استكبار، سينه‌ى خود را سپر ساختند و جمعى از بهترين جوانان آنان در راه خدا شهيد شدند. و اين سر آغازى بود براى حركت عظيم ملت ايران. (۱۳۷۶/۱۰/۱۹)
*اين روز در تاريخِ بعد از خود و مسير حركت در طول انقلاب و نهضت، تأثير اساسى داشت. اگر قيام مردم قم در طليعه اين نهضت و در پيشانى انقلاب ثبت نمى‌شد، به گمان زياد بدخواهان ملتِ ايران و دشمنان انقلاب حتّى هويت اسلامى نهضت را هم ممكن بود انكار كنند. با اين كار، قم مظهر قيام مؤمنانه مردم، مظهر اعتصام به حبل‌اللَّه و مظهر «تقوموا للَّه مثنى و فرادى» شد. بنابراين روز نوزدهم دى نقطه عزيمت در نهضت و انقلاب اسلامى ايران است.( ۱۳۸۲/۱۰/۱۹)
*ياد روزهاى پُرحماسه و پُرشور قم، بخصوص نوزدهم دى، از خاطره‌ى ملت ايران محو نخواهد شد. قم همچنان كه مطلع قصيده‌ى بلند نهضت اسلامى در سال ۱۳۴۱ بود، سرآغاز ماجراى عظيم و پُرافتخار پيروزى انقلاب در سال ۱۳۵۶ هم شد.(۱۳۸۴/۱۰/۱۹)
*این حركت هوشمندانه مردم قم یكی از حركت‌های بسیار تأثیرگذار در شكل‌گیری قیام انقلابی مردم بر ضد رژیم طاغوت است. نوزدهم دی ماه از مقاطع مهم در تاریخ انقلاب و از مناسبت‌هایی است كه باید همیشه زنده نگه داشته شود و در این روز مردم قم هوشیاری و همچنین وفاداری خود را به رهبر عظیم‌الشأن انقلاب حضرت امام خمینی (ره) نشان دادند.(۱۳۸۶/۱۰/۱۹)
*مسئله‌ى نوزدهم دى، صرفاً يك حادثهى تاريخىِ گذرا نيست. اهميت اين حادثه از آنجاست كه بخشى از ملت ايران - كه مردم عزيز قم بودند - حادثه‌اى را پيش از وقوع آن حس كردند. حس بيدارى و هوشيارى اين مردم به كمك آنها آمد، تا يك جريان عظيمى را در كشور شروع كنند. اگر شما قمى‌ها آن دركى را كه آن روز پيدا كرديد، پيدا نمي كرديد، به خيابانها نمى‌آمديد، دفاع نمي كرديد، شهيد نمي داديد و آن رسوائىِ بى‌نظير را براى دستگاه طاغوت به وجود نمى‌آورديد، معلوم نبود جريان مبارزات به اين شكلى كه اتفاق افتاد، اتفاق بيفتد و ادامه پيدا كند. نقطه‌ى شروع خيلى مهم است. و نقطه‌ى شروع يك چيز تصادفى نيست، ناشى از فهم‌كردن و درك‌كردن يك حادثه‌اى است كه بسيارى از ابعاد آن پوشيده است؛ از چشمها پنهان است. اين هنر را حادثهى نوزده‌ى دى قم داشت و نشان داد كه اين درك صحيح را از قضيه‌اى كه پيش آمده بود، دارد؛ توطئه را ميفهمد؛ ميداند كه پشت سر اين مقاله‌اى كه عليه امام (رضوان اللَّه تعالى عليه) در روزنامه درج شده است، چه چيزهائى بايد اتفاق بيفتد و اتفاق مى‌افتد. چون توطئه را فهميد، وادار به عكس‌العمل شد.
نوزدهم دى يك نقطه درخشنده است؛اگر مردم قم در نوزدهم ديماه سال ۱۳۵۶ قيام نمى‌كردند و آن حوادث عظيم را پى‌درپى به‌وجود نمى‌آوردند، احتمالاً حوادث به سمت و سوى ديگرى مى‌رفت؛ اما آنها ابتكار به‌خرج دادند و مرد و زن و جوان و پير و روحانى و غير روحانى، در اين حركت سهيم شدند؛ هرچند نقطه اصلى ثقل اين كار بر دوش جوانها بود؛ چون فطرت پاك و پايبند نبودن به تعلّقات مادى، جوان را راحت‌تر به وسط ميدانِ انجام وظيفه مى‌بَرَد. ( ۱۳۸۷/۱۰/۱۹)
*اين حادثه از ابعاد مختلفى قابل توجه و تأمل است: هم بصيرت در اين حادثه موج ميزند، هم موقع‌‌‌‌‌‌شناسى، هم دشمن شناسى، هم مجاهدت و اقدام و فداكارى؛ اينها ابعاد اين حادثهى عظيمى است كه در نوزدهم دى سال ۵۶ به وقوع پيوسته است. از طرف ديگر، همين حادثه، مبدأ يك تحول، يك حركت، يك جريان عظيم و جهتدارى در ملت ايران شد. پس حادثه، حقيقتاً حادثهى مهمى است. آن روز هم تأثير گذاشت؛ امروز هم كه شما ياد آن حادثه را و ياد شهداى روحانى و غير روحانىِ آن حادثه را گرامى ميداريد، باز تأثير ميگذارد؛ درس ميدهد، بصيرت ميدهد و جهت حركت را به ما نشان ميدهد. (۱۳۸۸/۱۰/۱۹)
*اين بصيرت، اين احساس تكليف، اين حضور در ميدان، سيلى محكمى بود به دشمنان؛ همين بود كه ناگهان پاسخش از تبريز بلند شد، از آن طرف در يزد بلند شد، از آن طرف در شهرهاى ديگر بلند شد؛ لذا اين حركت عظيم كه زمينه‌هايش را امام بزرگوار ما در طول چندين سال آماده كرده بود، به وجود آمد؛ اين سيلى است. دشمن وقتى سيلى ميخورَد، كينه به دل ميگيرد و مقابله ميكند. حالا ما كه ميخواهيم خودمان را ارزيابى كنيم، بايد محاسبه كنيم. وقتى دشمن در مقابل ما بشدت دندان نشان ميدهد، ما بايد احساس كنيم كه پس توانائى‌هاى ما بالاست؛ ميتوانيم به اين دشمن ضربه بزنيم.(۱۳۸۹/۱۰/۱۹)
*اگر ما حادثهى نوزدهم دى را مبدأ تاريخ تحولات جديد دنيا بدانيم، شگفت‌آور نيست و سخنى به گزاف گفته نشده است. حوادث جامعه‌ى بشرى و اين عالم بزرگ، متأثر از قانون تأثير متقابل است. حوادث بر روى هم تأثير ميگذارد و زنجيره‌ى حوادث تاريخى، وقايع بزرگ را به وجود مى‌آورد. اگر اينجور تصوير كنيم صورت مسئله را، كه حركت مردم قم در روز نوزدهم دى در سال ۵۶ يك جرقه‌اى بود در فضاى ظلمانىِ عجيبِ خفقانِ آن روز - كه شرح اختناقى كه آن روز در كشور وجود داشت و همه دنياى به‌اصطلاح طرفدار آزادى، پشتيبان آن خفقان بودند و از حكمرانان و سلطه‌گران مستبد و ديكتاتور با همه‌ى وجودشان دفاع ميكردند، كتابهاى زيادى لازم دارد - در يك چنين فضائى، اين خونهاى پاكى كه در چهارمردان قم ريخته شد و حركت عظيم مردم قم را در روز نوزدهم دى پديد آورد، جرقه‌اى بود كه در حقيقت اصابت كرد به انبار و آذوقه‌ى ذخيره‌ى عظيم ايمانىِ اين مردم، و ناگهان فضا را منقلب كرد. (۱۳۹۰/۱۰/۱۹)
*مسئله‌ى نوزدهم دى و به ياد نگهداشتن اين خاطره، يك مسئله‌ى صرفاً تكرارى يا برخاسته‌ى از عادت نيست؛ يك مسئله‌ى اساسى و اصولى است. همه‌ى مناسبتهاى بزرگ تاريخى ما همين طور است. اولاً نسل جوان و جديد كه مسئوليت جوانانِ آن روز را امروز بر دوش گرفته‌اند، ريشه‌ى تاريخى و سابقه‌ى تاريخى حركت خودشان را با اين يادآورى‌ها ميشناسند، آن را احساس ميكنند؛ ثانياً قدر مجاهدتهائى كه براى رسيدن ملت ايران به امروز تحمل شده است، سختى‌هائى كه تحمل شده، خطرهائى كه مردم با آن سينه به سينه مواجه شده‌اند، دانسته ميشود؛ اينها بيان ميشود، روشن ميشود كه آنچه امروز ملت ايران در اختيار دارند، يك نعمتِ آسان به دست آمده نيست؛ يك حادثهى تصادفى نيست. (۱۳۹۱/۱۰/۱۹)
مهمترین درس حادثه ۱۹ دی قم، این است که برای عبور از مشکلات باید با ایمان راسخ و بصیرت نسبت به دشمن و فراموش نکردن دشمنی او، بر توانایی ها و ابتکارهای داخلی ملت و استعدادهای جوان تکیه کرد و چشم به خارج ندوخت.
حضرت آیت الله خامنه ای با اشاره به یکی از آیات سوره روم قرآن کریم که خداوند نصرت و یاری مؤمنین را، حقی بر عهده خود می داند، فرمودند: وعده حتمی خداوند متعال در این آیه، مربوط به شرایطی است که مؤمنین هیچ روزنه امیدی در مقابل جبهه عظیم دشمنان نداشتند و آن روزی هم که مردم و جوانان و طلاب قم برای دفاع از امام (ره) و پرچم برافراشته مبارزه بر ضد طاغوت، به خیابانها آمدند و خون آنها بر زمین جاری شد، هیچکس تصور نمی کرد که این حادثه، چنین تأثیر و برکتی خواهد داشت. ایشان تأکید کردند: اگر ایمان راسخ، با بصیرت، اقدام و عمل، و استقامت و ایستادگی همراه شود، نصرت الهی قطعی خواهد بود.
رهبر انقلاب اسلامی افزودند: اگر در مواردی نصرت الهی شامل حال مؤمنین نمی شود، به دلیل ضعف ایمان یا غلط بودن ایمان و یا ایمان بدون بصیرت است زیرا نداشتن بصیرت همچون نداشتن چشم است و فردی که چشم ندارد، راه را تشخیص نمی دهد و به بیراهه می رود.(92/10/19)
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار پرشور هزاران نفر از مردم قم، با اشاره به ضرورت مقابله با تلاش بیگانگان برای تحریف واقعیتهای انقلاب و به فراموشی سپرده شدن رویدادهایی مانند ۱۹ دی ۱۳۵۶ و نهم دی ۱۳۸۸ فرمودند: دشمنی استکبار با ملت ایران، پایانی ندارد و مسئولان باید با تکیه بر نیروهای داخلی، حربه تحریم را از دست دشمن غیرقابل اعتماد خارج کنند و با دلبستن به نقطه های روشن حقیقی، وظایف خود را در تحقق آرمانهای درخشان انقلاب و ملت انجام دهند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تبریک ایام میلاد پیامبر عظیم الشأن اسلام (ص) و حضرت امام صادق (ع)، قیام نوزدهم دی ۱۳۵۶ را رویدادی تاریخی، بزرگ و تعیین کننده خواندند و گفتند: انگیزه هایی وجود دارد تا روزها و حوادث بزرگ و تعیین کننده انقلاب اسلامی و سه دهه اخیر به فراموشی سپرده شود اما تا وقتی ملت زنده است و دلهای مؤمن و دارای انگیزه و زبان های حق گو حضور دارند، چنین اتفاقی نخواهد افتاد.
رهبر انقلاب اسلامی زنده نگه داشته شدن ۱۹ دی ۱۳۵۶، ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، ۹ دی ۱۳۸۸ و دیگر مقاطع سرنوشت ساز ملت ایران را حرکتی مجاهدت آمیز خواندند و گفتند: جبهه مقابل نظام اسلامی به نسل دوم و سوم انقلاب امید بسته بود تا آنها را از انقلاب اسلامی رویگردان کند اما همین نسل سوم و جوانهای کشور بودند که حادثه عظیم ۹ دی را بوجود آوردند و آن سیلی محکم را به صورت کسانی که سعی داشتند مسیر انقلاب را با فتنه منحرف کنند، نواختند.
رهبر انقلاب اسلامی با یادآوری مجدد اهمیت تاریخی حادثه ۱۹ دی سال ۱۳۵۶ در قم، گفتند: نوزدهم دی مبدأ یک حرکت عمومی در کشور شد و ملت ایران را وارد میدان مبارزه با رژیم طاغوت کرد که در نهایت بساط رژیم ستم شاهی از این کشور برچیده شد.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای سپس با اشاره به انگیزه هایی که برای تحریف حقایق و واقعیات رژیم پهلوی وجود دارد، به چند خصوصیت آن رژیم اشاره کردند و افزودند: دیکتاتوری سیاه و استفاده از قساوت آمیزترین روش ها و وحشیانه ترین شکنجه ها در زندانهای مخوف، یکی از خصوصیات رژیم پهلوی بود و همه مدعیان امروز حقوق بشر نیز با تمام وجود از چنین رژیمی حمایت می کردند.
ایشان با اشاره به نقش صهیونیست‌ها و امریکاییها در ایجاد دستگاه جهنمی ساواک در رژیم گذشته و ایجاد خفقان شدید در کشور افزودند: افشاگریهای اخیر درخصوص زندانهای مخفی و شکنجه های سازمان سیا در امریکا نیز نشان می هد ادعاهای امریکایی ها در حمایت از آزادی بیان به هیچ وجه با واقعیات همخوانی ندارد.
رهبر انقلاب اسلامی وابستگی ذلت آمیز به قدرتهای خارجی را یکی دیگر از خصوصیات رژیم پهلوی برشمردند و خاطرنشان کردند: در آن دوران آنچه که منافع قدرتهای بیگانه و بویژه امریکا، اقتضا می کرد، در سیاستها و رفتارهای داخلی، منطقه ای و بین المللی دنبال و ملت ایران بشدت تحقیر می شد.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای افزودند: علت بغض و کینه و دشمنی تمام نشدنی امریکاییها با ملت ایران و انقلاب اسلامی، این است که کشوری با ویژگیها و موقعیت راهبردی ایران به واسطه پیروزی انقلاب از دست آنها خارج شده است.
ایشان سومین خصوصیت رژیم پهلوی را مبتلا بودن به انواع فسادهای جنسی، مالی و اخلاقی، در عالی ترین سطوح حکومتی دانستند و گفتند: در آن رژیم خبیث و فاسد مردم به هیچ وجه به حساب نمی آمدند و رأی و نظر مردم هیچ اهمیتی نداشت و رابطه مردم و حکومت بطور کلی قطع بود.
امروز دشمنان با تحریم برای کشور مشکل درست کرده‌اند. حالا اگر شرط برداشتن تحریم را چیزی عنوان کنند که غیرتتان اجازه ندهد، چه می‌کنید، یقینا هیچ مسئولی در کشور این را قبول نمی‌کند، پس باید کاری کنید که کشور در مقابل تحریم مصونیت داشته باشد.(93/10/17)
بخش هايي از نامه آيت الله گلپايگاني رحمة الله به آيت الله خوانساري درباره حادثه ۱۹ دي قم:
بسم الّله الرحمن الرحيم
مقالات اخير بعضي جرايد و حمله به احكام مقدس اسلام و تهمت و توهين به مقام شامخ روحانيت موجب نگراني و انزجار و تشنج شديد گرديد و مأمورين دولت به جاي توجه به اعتراض صحيح و منطقي آقايان يا طلاب ومردم بي دفاع، اعمالي كه در تمام جوامع بشري محكوم است، مرتكب و با اسلحه گرم با آنها روبهرو شدند وعدهاي بي گناه را به قتل رسانده و جمع زيادي را مجروح ومصدوم نمودند كه حال بعضي آنها وخيم است (انا للّه و انا اليه راجعون)... مستدعي است به مسؤولين امور اخطار فرماييد كه مسؤوليت اين حوادث فجيع كه هم اكنون با دستگيري و تبعيد بعضي فضلا و طلاب محترم و سلب آزادي از مردم ادامه دارد، متوجه آن هاست و در برابر خداوند متعال مسؤول هستند و جوابي نخواهند داشت. «ولاتَحسَبَنَ الذيَنَ غافلاً عما يَعمَلُ الظالمون» (۱۳۵۶/۱۰/۲۲)
متن اعلاميه آيت اللّه مرعشي نجفي رحمة الله درباره حادثه ۱۹ دي در قم و اهانت به امام خميني رحمهالله در روزنامه اطلاعات:
بسم الله الرحمن الرحيم
الذين اذا اصابتهم مصيبة قالوا انالله و انااليه راجعون.
با كمال تأثر و تأسف پيشامد ناگوار و جانگداز و اسفناك اين چند روزه در شهر مقدس قم به قتل و شتم و ضرب عدهاي از طلاب حوزه مقدسه علميه و غيرهم كه به دنبال اعتراض به پارهاي از مطبوعات كه در آن به مقام شامخ روحانيت ومقدسات ديني و اهانت به حضرت آيت اللّه خميني دامت بركاته شده، موجب تشنج افكار و جريحه دار شدن قلوب مؤمنين خاصه جامعه روحانيت گرديد. لذا مصادر امور را مسئول اين قضايا مي دانيم و شديدا معترض هستيم. اميد است خداوند سبحان اجر جزيل و صبر جميل به اولياي مقتولين رحمت و مرتكبين اين فجايع و خونريزي را مجازات بفرمايد.
اللهم انا نشكوا اليك فقد نبينا و غيبة ولينا و تظاهر الفتن علينا.
والسلام علي اخواني المؤمنين والرحمة والبركة. (۱۳۵۶/۱۰/۲۲)
فرازي از سخنراني آيت الله مكارم شيرازي در ۱۹ دي ماه ۱۳۵۶ در قم:
اگر جمعيتي بزرگ در محيطي اين چنين هتك احترام بشود، براي ديگران چه احترامي ميخواهد بماند؟! اگر واقعا بنا هست بميريم، همه دست به دست هم بدهيم و با هم بميريم. اگر بناست زنده بمانيم، همه با هم زنده بمانيم.
فرازهايي از سخنراني آيت اللّه حسين نوري همداني در ۱۹ دي ۱۳۵۶ در قم:
امروز مردم آگاه و بيدار را هرگز نمي توان اغفال كرد... (اين نويسنده) در زير ابرهاي تبليغات، در زير ابرهاي تحريفات فكر كرده كه بتواند اين خورشيد را پنهان كند، ولي غافل از اين كه خورشيد و ماه را نمي توان پنهان كرد... آفتاب وجود آيت الله العظمي آقاي خميني مانند ماه مي تابد... اين نويسنده مزدور اين جوري فكر كرده كه مي توان اين شخصيت با عظمت را از ملت يا از روحانيت جدا كند... همان هدفي كه اين استاد بزرگ، همان هدفي كه اين مرجع عاليقدر، همين هدفي كه معظم له دارند، اين هدف، هدف همه روحانيت است؛ هدف، هدف همه مدرسين است؛ هدف، هدف همه نويسندگان مسئول است، هدف، هدف تمام طلاب محترم است؛ هدف، هدف همه ملت ايران است.
براي نمونه، شما ملاحظه مي كنيد در اين جريان نه فقط علما و روحانيت اظهار انزجار مي كنند؛ امروز بازار قم، همه به طور كلي تعطيل [است]. مردم شرافتمند قم، بازار را به عنوان ابراز انزجار و به عنوان آن كه تودهني به اين نويسنده مزدور زده باشند، را بسته اند.... اين اهانت كه به علماي ديگر شده، اين تهمت كه به علماي ديگر زده شده كه علماي ديگر با ايشان نيستند، اين دروغ است. اين اشتباه است... اين تحريف است همه علماي آگاه با ايشان هستند، هدف ايشان را هدف خودشان مي دانند، راه ايشان را راه خودشان ميدانند... راهي كه او رفت، اسلام همان است؛ هر هدفي كه او دارد، هدف اسلام همان است... .»
متن اعلاميه استادان و فضلاي حوزه علميه قم، درباره فاجعه خونين ۱۹ دي قم:
بسم الله الرحمن الرحيم
فاجعه خونين قم كه در روز دوشنبه ۲۹ محرم ۱۳۹۸ برابر نوزدهم دي ماه ۱۳۵۶هجري شمسي پديد آمد، به دنبال مطالب توهين آميزي بود كه در روزنامه اطلاعات به مقدسات اسلام و مراجع عظام دامت ظلالهم به خصوص مرجع عالي قدر شيعه حضرت آيت الله العظمي آقاي خميني مدظله العالي شده بود، موجب نگراني و هيجان شديد همگان گرديد. بلافاصله به دستور مراجع، تمامي درس هاي حوزه علميه تعطيل شد و مسلمانان شريف و غيور شهرستان قم به حمايت از مذهب و پشتيباني از مراجع بزرگ دست از كار كشيده، بازار و خيابانها را عموما تعطيل كردند...
آيا اگر مردمي براي دفاع از حريم مقدس اسلام در كمال آرامش به منزل زعماي ديني رفتند و اظهار نظم نمودند، بايد به آتش بسته شوند؟! ما ضمن تسليت به پيشگاه مقدس ولي عصر ارواحنا له الفدا و عالم روحانيت و عموم مسلمين، بدين وسيله مراتب انزجار و تنفر شدي خود را از اين اعمال وحشيانه و مجريان اين جنايات ابراز داشته، توفيق عموم ملل مسلمان را در دفاع از حريم مقدس اسلام از خداوند بزرگ مسألت داريم. والي الله المشتكي.
مروری بر قیام ۱۹ دی ۱۳۵۶
اولین باری که آقای خمینی لقب «امام» گرفت
رژیم شاه از اقبال مردم به امام خمینی(ره) حیرت زده شد و دست به حركت نسنجیده ای زد تا به گمان خویش امام را بی اعتبار كند و در ضمن از قدرت روحانیت ارزیابی مجددی بكند. از این رو در ۱۷ دی ماه ۵۶ (سالروز كشف حجاب) در روزنامه اطلاعات به چاپ مقاله ای مبادرت ورزید كه هتاكی و بی احترامی را نسبت به امام به اوج رساند.
در آبان سال ۱۳۵۶ واقعه ای رخ داد كه امام(ره) آنرا عطیه خداوندی نام نهادند و آن رحلت مشكوك «آیت الله سیدمصطفی خمینی» فرزند مبارز امام بود. مردم با سوابقی كه از رژیم داشتند آن اقدام را از جانب شاه دانستند. این حادثه موجی از انزجار در بین مردم برانگیخت و به پاس احترام به رهبر تبعیدیشان در سرتاسر ایران- به خصوص تهران و قم مجالس عزاداری برپا كردند.
اكثر قریب به اتفاق این مجالس تبدیل به صحنه نمایش حمایت از امام و مخالفت با رژیم شد. در جریان همین مجالس مردم به پاس مجاهدت ها و قدرت ویژه آیت الله العظمی خمینی، به او لقب «امام» دادند. این عنوان، نمادی از مبارزه حق علیه باطل بود كه در طول تاریخ تشیع به عنوان یك استراتژی دائمی جزو فرهنگ شیعیان قرار گرفته بود.
امام خمینی با درك عمیق مخصوص به خود دریافت كه ثمره نهضتی كه برپا كرده به بار نشسته است، لذا از فرصت به دست آمده كمال استفاده را كرد و با سخنان و پیام های خود مشعل انقلاب را فروزان‌تر كرد. استقبال مردم از امام به خاطر نفوذ سنتی مرجعیت و همچنین استقامت، سازش ناپذیری، تیزبینی و شجاعت وی بود. لذا در آن مدت كوتاه به عنوان رهبری بی بدیل و بلامنازع درآمد كه مورد توافق همه گروه ها قرار گرفت. رژیم شاه از اقبال مردم به امام خمینی حیرت زده شد و دست به حركت نسنجیده ای زد تا به گمان خویش امام را بی اعتبار كند و در ضمن از قدرت روحانیت ارزیابی مجددی بكند. از این رو در ۱۷ دی ماه ۵۶ (سالروز كشف حجاب) در روزنامه اطلاعات به چاپ مقاله ای مبادرت ورزید كه هتاكی و بی احترامی را نسبت به امام به اوج رساند.
مردم قم به رهبری علما و طلاب حوزه، دست به اعتراض گسترده علیه رژیم زدند، در منازل مراجع، علما و مدرسان تجمع كرده و آنان نیز برای مردم سخنرانی كردند و پاسخی در خور به حكومت دادند. راهپیمایان در روز دوم تظاهرات (۱۹ دی) درحالی كه به آرامی تظاهرات می كردند ناگهان مورد تهاجم نیروهای رژیم قرار گرفتند كه این زد و خورد تا ساعت ها به طول انجامید. بر اثر این هجوم ده ها نفر شهید و مجروح شدند و نقطه عطف دیگری در تاریخ انقلاب بوجود آمد.
در تابستان ۱۳۵۶ حدود چهل تن از نویسندگان، روزنامه نگاران و روشنفكران طی نامه ای به محمدرضا پاره ای از عملكردهای رژیم را مورد انتقاد قرار داده، خواستار لغو سانسور و ایجاد فضای باز سیاسی شدند.(۱) این امر باعث شد تا نظارت سازمان امنیت بر تحریریه ها تشدید شود و نیز در برابر مخالفین طرحی نو انداخته شود؛ زیرا با شهادت حاج آقا مصطفی خمینی آگهی های تسلیت- كه به امضای بسیاری از روحانیون و روشنفكران رسیده بود- در مطبوعات كشور چاپ شد؛ بنابراین ذكر نام و عملكرد امام و مجاهدت های ایشان در محافل عزاداری به طور ملموسی گسترده شده بود، به طوری كه حساسیت دستگاه را مضاعف ساخت.
«آنتونی پارسونز» سفیر انگلستان در ایران می گوید: «در اوایل ژانویه تصمیم گرفته شد كه برای بی اعتبار كردن ]امام[ خمینی مطالبی علیه او منتشر شود».(۲) برای تحقق بخشیدن به این نگرش روز ۱۷ دی انتخاب شد تا همچون مطبوعات داخلی و خارجی اعتراض عمومی مردم را نوعی كهنه پرستی وانمود سازد و طوری القا كنند كه اسلام و روحانیت مخالف با آزادی زنان است. (۳) در واقع عدم شناخت صحیح رژیم از جامعه و روحانیت مهمترین عنصر اشتباه تاریخی آنها به شمار می آید، چه این خطای استراتژیك خود عاملی شد تا دستگاه تبلیغاتی حكومت، به مدد ابزارهای نوین ارتباطی امام را در مظان اتهامات واهی قرار دهد، اتهاماتی كه شاید بتوان گفت، بیش از هر چیز پایه های رژیم را متزلزل ساخت، زیرا طبق طرحی از پیش تعیین شده، این اتهامات توسط روزنامه اطلاعات در ۱۷ دی ماه ۱۳۵۶ با انتشار مقاله ای تحت عنوان «ایران و استعمار سرخ و سیاه» با نام مستعار «احمد رشیدی مطلق» آغاز شد. چاپ و انتشار این مطلب برای خوانندگان روزنامه اطلاعات- با علم به وابستگی آن به حكومت، شگفت انگیز بود، «زیرا اهانت به امام خمینی ارتباط بین واقعه ۱۵ خرداد و عوامل خارجی، مخالفت روحانیون با اصلاحات ارضی، انقلاب سفید، تساوی حقوق زن و مرد، نقش عوامل توده ای و... از مطالب عمده مقاله بود.» (۴)
خوانندگان مقاله به این باور رسیدند كه انتشار آن از سوی «داریوش همایون»، وزیر معارف صورت گرفته است، هرچند او می گوید: «مقاله از وزارت اطلاعات سرچشمه گرفت. این مطلب كه شاه روایت اولیه مقاله را نپسندید و گفت باید تندتر بشود. روایت دوم را خیلی تندتر كردند. مطالبی كه در مقاله آمده بود بارها از طرف خود شاه و بلندگوهای تبلیغاتی آن زمان ایراد و گفته شد و مطالب تازه ای نبود كه خمینی به استعمار سیاه وابسته است و مخالف اصلاحات ارضی و مخالف اصلاحات به طور كلی است... فقط هندی بودن خمینی تازه بود... مقاله ارتباطی به ساواك نداشت ]بلكه[ در دربار تهیه شد. خود شاه شخصاً در آن سهم داشت. او متنش را تعیین كرد ولی... مقاله به من داده شد و من به خبرنگار اطلاعات دادم و آنها هم ایراد كردند، اعتراض كردند كه این مقاله اسباب زحمت خود شاه می شود، كسی آن موقع اصلاً تصور نمی كرد كه چاپ مقاله در مملكت آن بشود. ولی خود از نظر روزنامه خودشان نگران بودند و حق هم داشتند. می گفتند در قم اسباب زحمت ما خواهد شد... چاره ای نبود گفته بودند باید چاپ شود و باید چاپ می شد. دفعه اولی هم نبود كه از دربار این جور مطالب به روزنامه ها سپرده و چاپ می شد».(۵)
در واقع، پس از این كه نام و یاد امام (ره) و همچنین پاك بازی های او در عرضه مذهبی جامعه یادآور می شد، به دستور شاه این مقاله توهین آمیز در روزنامه اطلاعات چاپ و منتشر شد. روزنامه مزبور امام را با لحنی غیراخلاقی و اهانت آمیز مورد حمله قرار داده و او را همچون اوایل دهه ۱۳۴۰ به همدستی با دشمنان خارجی كشور متهم ساخت. عمده تلاش این مقاله آن بود كه طوری القا كنند كه تنها امام امت است كه با رژیم و قوانینش -كه به زعم آنها رنگ و لعاب اسلامی داشت- مخالفت می كند.
در قم واكنش روحانیان و مردم نسبت به اهانت رژیم به مرجع تقلید عالم تشیع و رهبر نهضت اسلامی ایران گسترده تر و حادتر بود. مردم قم با شناخت و علاقه ای كه نسبت به امام و رهبر خود داشتند، تحمل این اهانت ها را نداشتند. تعداد زیادی از طلاب حوزه علمیه قم به همراه گروهی از مردم و دانش آموزان مدارس قم، به منازل علما و مراجع رفتند و به تدریج فریاد اعتراض مردم بالا رفت و در نهایت، نمازهای جماعت و كلاس های درس به نشانه اعتراض تعطیل شد و عصر روز نوزدهم كه مردم به سوی منزل یكی از علما می رفتند و شعارهای درود بر خمینی، مرگ بر این حكومت یزیدی، مرگ بر حكومت پهلوی، دانشجو، روحانی پیوندتان مبارك، سر می دادند، با پلیس و نیروهای نظامی رژیم رو به رو شدند. نیروهای رژیم می خواستند از پیش روی و ادامه حركت مردم جلوگیری كنند؛ ولی مردم و طلاب به حركت خود ادامه دادند. آتش گلوله باریدن گرفت و ده ها تن كشته و مجروح شدند. درگیری و خشونت تا ساعت ۲۲شب ادامه یافت. كوچه ها و خیابان های این منطقه صحنه جنگ و گریز بود و تا پاسی از شب، صدای گلوله به گوش می رسید.
میدان آستانه (اطراف حرم مطهر) نیز، صحنه درگیری و كشتار بود. سربازان و كماندوهای رژیم، مدرسه خان را با گلوله های اشك آور مورد حمله قرار دادند. شعار مرگ بر شاه برای اولین بار در این مكان سر داده شد.(۶) در قیام نوزدهم دی ۱۳۵۶هـ.ش قم، واكنش سریع طلاب و روحانیان، همراهی و حمایت مراجع بزرگ و به دنبال آن پیوستن اقشار و توده های مردمی به آنان، منجر به آغاز دور تسلسلی بی پایان از تظاهرات و سركوب هایی شد كه شاه را تضعیف و نابود كرد.(۷)
قیام مردم قم، در حقیقت شروع اوج گیری انقلاب اسلامی بود. تعداد زیادی از روحانیون مشهور و مبارز به شهرهای مختلف تبعید شدند. این عمل رژیم، باعث گسترش انقلاب و ابلاغ پیام آن در مناطق مختلف كشور شد. امام(ره) در اولین موضع گیری در زمینه قیام نوزدهم دی ۱۳۵۶ هـ.ش مردم قم، طی سخنرانی تند و بسیار مهم و هوشیارانه در مسجد شیخ انصاری نجف اشرف، به شخص شاه و رژیم سلطنتی پهلوی و اعمال و اقدامات ضددینی- اسلامی و سیاست های مخرب دولت حمله كرد و برای چندمین بار، شخص شاه را كانون توطئه ها و مسئول اصلی تمام جنایات معرفی كرد. در این موضع گیری، امام(ره) به طور مفصل اعمال خائنانه رژیم سلطنتی پهلوی را شرح داد و اوضاع محنت بار حاكم بر ارتش، دانشگاه و مجلس را برشمرد و در خاتمه، مردم مبارز و انقلابی ایران را به حفظ هوشیاری و بیداری و گروه های انقلابی را به وحدت و مقاومت در برابر اعمال ضداسلامی -انسانی حكومت پهلوی دعوت كرد:
«ملت ایران را باید ما از آن تشكر كنیم. ملت بیداری است، ملت هوشیار و مقاومی است در مقابل ظلم. در عین حالی كه این همه ظلم می بیند، این همه كشته می دهد، در عین حال، مقاومت می كند، ایستادگی می كند. و این ایستادگی به نتیجه خواهد رسید.»(۸)
امام در پیامی كه بعد از این فاجعه خطاب به ملت ایران فرستاد، ابتدا از تمامی گروه های مردمی از جمله روحانیان مبارز و انقلابی ایران، دانشگاهیان و ملت ایران به دلیل ایستادگی و مقاومت در اوج اختناق و فشار در برابر سیاست های ضد اسلامی رژیم و حمایت ازاسلام و دین، تشكر و قدردانی كرد و قیام مردم قم را امتداد نهضت ۱۵ خرداد قلمداد كرد و افزود:
«نهضت اخیر ]قیام ۱۹ دی قم[كه پرتوی از نهضت ۱۵ خرداد است و شعاعش در سراسر كشور نورافكنده ، خود كوبندگی خاصی دارد كه شاه را از خود بی خود كرده و او و دار و دسته چاقوكشش را به تلاش مذبوحانه واداشته، جنایات ۲۹ محرم امسال نقطه عطفی است به جنایات شاهانه دوازده محرم آن سال. شاه خواست ضرب شستی به ملت مسلمان نشان دهد.» (۹)
امام قیام ۱۹ دی در مقایسه با حماسه ۱۵ خرداد از جنبه سازماندهی و پیامدها تفاوت های عمده ای داشت. امام با دمیدن روح اعتماد به نفس و شجاعت در مردم، و تربیت نسلی از روحانیان كارآزموده و انقلابی نسلی جدید از مبارزان مجاهد بوجود آورده بود. قیام ۱۵ خرداد، حركتی خودجوش و سازماندهی نشده بود و تظاهركنندگان هیچ برنامه ای جز اعتراض به دستگیری رهبرشان و اظهار مخالفت نداشتند. ولی قیام ۱۹ دی به دلیل سازماندهی و برنامه ریزی عده ای از شاگردان امام بود كه كوله باری از تجربه پانزده ساله مبارزه را به همراه داشتند. واقعه ۱۵ خرداد هر چند اعتراض علما و مراجع را به دنبال داشت اما آنها راهمانند قیام ۱۹ دی متحد و متشكل و همگام نساخته بود. در حركت اخیر، آنها نه تنها به صدور اعلامیه و ابراز انزجار از عملكرد رژیم و محكوم ساختن اقدام های ضد انسانی آن پرداختند، بلكه به تداوم مخالفت و اعتراض ها پای فشردند. دلیل عمده این نوع واكنش ، رهبری امام خمینی در مبارزه با رژیم شاه بود. شخصیت علمی، انعطاف ناپذیری، نظریه پردازی سیاسی و استكبار ستیزی امام، از او مرجع و رهبری قدرتمند ساخته بود كه روحانیت و مردم، همه آرمان های خود را یك جا در او می دیدند. امام راهبرد مردم و تعطیلی سراسری در اعتراض به جنایات رژیم را به معنای سلب مشروعیت مردمی رژیم و در نتیجه خلع شاه از سلطنت دانستند:
«شاه می خواهد ثابت كند كه نوكری او تحكیم شده؛ و ملت نباید گمان كند ] او[ از پشتیبانی اجانب برخوردار نیست؛ ولی ملت با تظاهرات عمومی و تعطیل سرتاسری دامنه دار و اظهار تنفر، بار دیگر ثابت كرد كه او را نمی خواهد و از او و خاندانش بیزار است؛ و این رفراندم طبیعی سرتاسری در حقیقت خلع او از سلطنت غاصبانه جابرانه است».(۱۰)
امام با برشمردن سیاست های ضد اسلامی- انسانی رژیم پهلوی، به ملت و مردم ایران و مبارزان انقلابی اعلام كردند كه باید هدف اصلی را تا ساقط كردن سلطنت پهلوی دنبال كنند:
«به ملت شریف ایران مژده می دهم كه رژیم جابرانه شاه نفس های آخرش را می كشد، و این قتل عام های بی رحمانه، نشانه وحشتزدگی و حركاتی مذبوحانه است. مضحك و بسیار رسوا، این مانورهای وقیحانه و بچگانه است كه پس از داغ باطله از طرف عموم ملت خوردن، به راه انداخته اند... من به ملت ایران با این بیداری و هشیاری و با این روحیه قوی و شجاعت بی مانند نوید پیروزی می دهم، پیروزی توام با سربلندی و افتخار؛ پیروزی توام با استقلال و آزادی؛ پیروزی توام با قطع ایادی اجانب و چپاولگران؛ پیروزی با برچیده شدن بساط ستمگران و انقراض دودمان سیاه روی پهلوی». (۱۱)
امام ضمن تاكید بر لزوم حفظ وحدت و پرهیز از اختلافات و جناح بندی گروه ها و اقشار انقلابی، به گروه ها و اشخاصی كه هدف خود را مبارزه علیه رژیم پهلوی و وادار كردن آن نظام به عمل و حركت در چارچوب قانون اساسی قرار داده بودند، هشدار داد و صمیمانه ا ز ملت انقلابی و مسلمان ایران خواست كه هدف و مقصد اصلی خود را طرد و ساقط كردن حكومت و سلطنت پهلوی از مقررات كشور قرار دهند:
«من با كمال تواضع دست خود را به سوی ملت نجیب ایران دراز می كنم؛ از روحانیون عظیم الشان تا خطبای ارجمند، از جوانان محترم حوزه های علمیه تا دانشجویان دانشگاه ها، از بازاریان محترم تا كارگران و دهقانان و جناح ها و طبقات محترم داخل و خارج كشور- ایدهم الله تعالی - و از همه صمیمانه و با عرض تشكر خواستارم كه پیوستگی و وحدت كلمه خود را حفظ و از مناقشات تفرقه انداز احتراز نمایند، و با صدای واحد و ندای همگانی در راه استقلال كشور و قطع ایادی اجانب و عمال وابسته آنها كوشش كنند... و به آنها كه از چهارچوب قانون اساسی دم می زنند، تذكر اكید دهند كه با این كلمه صحه به رژیم سلطنتی فاسد موجود نگذارند كه تا این دودمان فاسد بر مقررات كشور حكومت می كنند ملت ایران نه از اسلام بهره مند می شوند و نه از آزادی و استقلال كشور خبری است». (۱۲)
امام ضمن ابراز انزجار بیشتر خود از نظام پهلوی و نشان دادن عزم راسخ و جدیت خود در ادامه مبارزه و اثبات اهمیت موضوع، درس های حوزوی خود را به مدت یك هفته تعطیل كردند و حتی «نماز جماعت» را نیز تعطیل نمودند تا رژیم پهلوی به اهمیت مسئله پی ببرد و مردم به تلاش و مجاهدت بیشتر راغب شود.
به هر حال قیام «۱۹دی» مشعل انقلاب را شعله ور ساخت و به یمن فرهنگ شیعی، چهلمی بعد چهلم دیگر پدید آورد؛ پدیده ای كه فاصله زمانی آن «چهل»، مكان برگزاری آن «مساجد» گویندگان آن «علما»، شركت كنندگان در آن «مومنان» و شعارها و حال و هوای آن، دینی بودن نهضت را جز لایتجزای آن ساخت. قیام ۱۹ دی ماه مردم مسلمان و انقلابی قم، نقطه عطف نهضت اسلامی مردم ایران بود كه در طول فراز و فرود خود هرگز از حركت باز نایستاد و در تداوم حركت خویش، بر دشمن یورش برد و قلل پیروزی را یكی پس از دیگری فتح كرد.
نتایج و پیامدهای قیام ۱۹دی:
۱-سرعت بخشیدن به روند انقلاب اسلامی قیام ۱۹ دی روند انقلاب را از كندی و تفرق به تشدید و تجمع رساند. و این اولین نتیجه و پیامد مثبت و موثر آن بود. قیام طلبه های جوان و مبارز در ۱۷ و ۱۸ دی به تظاهرات مردم در ۱۹ دی به رهبری همان طلبه های مجاهد و مبارز تبدیل می شود. گلوله های رژیم فاسد شاه، تظاهرات را به خون می كشاند و از همین جا «سرفصل سرخ تاریخ انقلاب كبیر اسلامی آغاز می شود.» (۱۳)
از اثرات مهم و نتایج امیدبخش قیام ۱۹ دی، بسیج شدن نیروهای مخالف نظام شاه بود. بطوری كه حتی امام (ره) از آن مجالی برای ادامه مبارزه و «سقوط قریب الوقوع رژیم شاه» (۱۴) یاد كردند. در حالی كه رژیم با تحلیل وهم آلود خود به بی اعتبار ساختن امام خمینی و مقابله با نفوذ سیاسی و معنوی او روی آورده بود و متعاقب آن مقاله هتك آمیز ۱۷ دی را تعبیه نمود. واكنش به جا و تحول آفرین طلاب حوزه علمیه قم و همراهی و حمایت علما و مراجع بزرگ و پیوستن سیل عظیم ملت به آنان، آینده درخشان و امیدبخش نهضت اسلامی را مشخص ساخت. هیچ واقعه ای بسان قیام ۱۹دی، نتوانست تسلسل اعتراضات و قیام های متعدد پدید آورد. به طور كلی این قیام به چند دلیل در سرعت بخشیدن به روند انقلاب اسلامی تاثیر شگرف و عظیمی داشت: یكی اینكه سكوت را در هم شكست، دوم اینكه باعث بسیج مردم شد، سوم اینكه جرات و شجاعت مبارزه علنی را دو چندان كرد و چهارم اینكه تسلسل قیام ایجاد كرد. «چرخ انقلاب اسلامی با سرعت منهدم كننده ای به حركت درآمد» (۱۵) و «مراسم بعدی جنبه سراسری بخود گرفت» (۱۶)
۲- جهت دادن به هویت اصلی انقلاب اسلامی در قیام دی یك اصل مسلم تجلی و بروز پیدا می كند و آن تبدیل مخالفت و دشمنی با اسلام و ولایت به شورش و انقلاب است. هرگاه به این حریم تاخته شود، مردم با جان و دل بپا می خیزند. بیداری ها و هوشیاری های مردم در وجود اصل ولایت نهضت است. وقتی به امام(ره) توهین می شود مردم متدین و مذهبی قم به رهبری طلاب و روحانیون انقلابی قیام می كنند. انگیزه قیام و هدف مبارزه كاملا روشن است: دفاع از رهبری و مرجعیت. مبنا و منشاء انقلاب ایران، اسلام، دین و ارزش های الهی بوده است. بنابراین منادیان ارزش ها و پاسداران دین از جمله امام خمینی كه در راس همه قرار داشت، مورد تكریم و تعظیم مردم متدین بودند. بی احترامی به امام، بی احترامی به اسلام محسوب می شد. مردم به پاخاستند و از هویت درونی و اصلی خود محافظت كردند. انقلاب اسلامی برای سیر شدن نبود، هر چند برای سیر كردن بود؛ برای دفاع از هویت اسلامی، گسترش فرهنگ دینی، اجرای احكام الهی و حاكمیت مردم مسلمان بر سرنوشت خویش بود. از اینرو ۱۹ دی هم معلول اسلامی بودن نهضت امام خمینی بود و هم علت اسلامی كردن انقلاب. پیامد مهم و بنیادی این واقعه عظیم در همین نكته نهضت بود. اثرات اسلامی بودن و اسلامی شدن نهضت را شهید مطهری این گونه تحلیل می كنند: «اگر امام عنوان پیشوایی مذهبی و اسلامی را نمی داشت و اگر مردم ایران در عمق روحشان یك نوع آشنائی و انس و الفت با اسلام نداشتند و اگر عشقی كه مردم ما به خاندان پیامبران دارند وجود نمی داشت و اگر نبود كه مردم حس كردند كه این ندای پیامبر(ص) و ندای حضرت علی(ع) و یا ندای امام حسین(ع) است كه از دهان این مرد (امام خمینی) بیرون می آید، محال بود نهضت و انقلابی به این وسعت در مملكت ما بوجود آید. رمز موفقیت رهبر در این بود كه مبارزه را در قالب مفاهیم اسلامی به پیش برد. ایشان با ظلم مبارزه كرد ولی مبارزه با ظلم را با معیارهای اسلامی مطرح كرد. امام از طریق القای این فكر كه یك مسلمان نباید زیربار ظلم برود. یك مسلمان نباید تن به اختناق بدهد، یك مسلمان نباید به خود اجازه دهد كه ذلیل باشد، مؤمن نباید زیر دست و فرمانبر كافر باشد، با ظلم و ستم و استعمار و استثمار مبارزه كرد؛ مبارزه ای تحت لوای اسلامی و با معیارها و موازین اسلامی.» (۱۷) قیام ۱۹ دی نه تنها منبعث از القای تفكر اسلامی و دینی حضرت امام (ره) بود بلكه موجد تفكر و مبارزه اسلامی نیز شد. ایجاد همین گرایش و بینش، شاه را به وحشت انداخت و این پیامد سوم قیام خونین ۱۹ دی بود.
۳- وحشت رژیم از انقلاب روبه گسترش اسلامی از نتایج درخشان قیام ۱۹ دی وحشت رژیم از تشدید قیام و بسط نفوذ امام بود. یعنی با قیام ۱۹ دی، رژیم دریافت كه نیروهای مذهبی به رهبری روحانیت مبارز و آگاه و هدایت های بی وقفه امام خمینی(ره) كه در تبعید هم دست از مبارزه برنمی داشتند- خطر اصلی و بنیان كنی هستند. بدین طریق به مقابله خشن و قهرآمیز با آن روی آورد و همین مشی و سیاست، اركان رژیم را كه از مشروعیت و مقبولیت برخوردار نبود، سست و ویران كرد. سیاست و روشی كه دروغین و توخالی بودن شعار استراتژیك! و مقطعی حقوق بشر كارتر و فضای باز سیاسی شاه را برملا ساخت. (۱۸)
۴- محبوبیت امام خمینی(ره) اقتدار امام ناشی از سه منشأ مشروعیت بود: یكی مشروعیت كاریزماتیك با بهره های معنوی و عرفانی؛ دیگر مشروعیت سنتی به لحاظ كسوت فقه و فقاهت و سوم مشروعیت قانونی كه به رابطه رهبر و ولی با مردم برمی گردد. هیچ كدام از علما و مراجع تا این حد از اعتبار و مقبولیت برخوردار نبودند. ویژگی اصلی امام این بود كه سخت به نظریه «انقلاب» و براندازی رژیم اعتقاد داشتند. امام از نفوذ و محبوبیت بالایی برخوردار بود. دلیل اصلی این وضعیت، راهی بود كه امام خمینی برگزیدند؛ یعنی راه انقلاب، راه مبارزه و راه تأسیس یك حكومت مبتنی بر ضوابط اسلامی و متكی به آرای ملت در همه زمینه ها. نفوذ و محبوبیت و نقش سازنده امام بیشترین سهم را در پیروزی انقلاب اسلامی داشت. یعنی اگر امام نبودند، هرگز قیامی به این گستردگی بوجود نمی آمد و یا پیروز نمی شد. (۱۹) مردم كه به پشتیبانی از امام و مبارزه انقلابی او پرداختند تا رژیم را ساقط كنند، با استراتژی سه وجهی رژیم شاه مواجه شدند. اگر هدایت ها و نظرات پیامبرگونه امام نبود، رژیم به اهداف خود می رسید. چه كسی جز امام می توانست به مقابله با استراتژی سه وجهی رژیم بپردازد؟ وجه نخست استراتژیك مذكور این بود كه رهبران، مخالفان مذهبی و غیرمذهبی را با برخورد فیزیكی مرعوب سازد. وجه دوم اینكه مردم را به شدت سركوب كند و وجه سوم اینكه میان نیروهای سیاسی (مذهبی ها- غیرمذهبی ها و ملیون مذهبی) تفرقه و تنش بوجود آورد. به نظر ما، نقش امام در مقابله با استراتژی مذكور بسیار مهم و كارساز بوده است (۲۰)
و البته قیام ۱۹ دی این نقش و هدایت را تمهید و تسهیل ساخت و این اثری ناچیز نبود. نتیجه گیری قیام ۱۹ دی قم، انقلاب اسلامی را وارد مرحله مهم و حساسی كرده بود. در اثر این قیام، زنجیره ای از حوادث و رویدادهای سرنوشت ساز و اثرگذار در سطح كشور پدید آمد؛ بطوریكه مبارزان و در رأس آنان امام (ره) بهتر و بیشتر از پیش از نتایج آن استفاده و روند پیچیده نهضت را به سمت پیروزی حتمی هدایت و رهبری كردند. اهمیت و جایگاه این قیام در این بود كه اولا حركت روبه پیش انقلاب را شتاب بخشید؛ ثانیاً خصلت اسلامی و مردمی نهضت امام خمینی را ثابت و عیان تر ساخت. كشتار مردم قم در روز ۱۹ دی و سركوب شدید و خشن قیام عمومی در این شهر، باعث به اوج رسیدن اعتراضات و راهپیمایی ها در اغلب شهرهای ایران در روزهای بعد می شود. و از همین نقطه است كه رژیم مقتدر و باثبات پهلوی دچار بحران عمیق و انقلاب می شود. قیام۱۹ دی قم زمینه ها و علل و عوامل مختلفی دارد. هرچند تبعید امام به نجف و دوری ایشان از مركز مبارزات اسلامی قم، ادامه نهضت اسلامی را با مشكل و مانع روبه رو ساخت ولی اندیشه مبارزه و مخالفت با رژیم پهلوی به عنوان یك نظام باطل و ظالم در روح و جان مردم باقی مانده بود. از این رو دوام گفتمان مبارزه كه حاصل اندیشه های سیاسی امام بود، زمینه اصلی قیام ۱۹ دی محسوب می شود. علاوه بر این، دوره سخت اختناق و سركوب نیز موجبات قیام را فراهم ساخت. درگذشت دكتر علی شریعتی، فضای بازسیاسی و مجموعه حوادث این دوره، شهادت آیت الله مصطفی خمینی و رهبری های امام خمینی و از همه مهمتر مقاله اهانت آمیز ۱۷ دی ۵۶، زمینه ها و عوامل مهم قیام ۱۹ دی بوده است.
پاورقی:
۱- مهدی بهشتی پور، «مطبوعات ایران در دوره پهلوی» رسانه، سال چهارم، زمستان ۱۳۷۲، شماره ۴، ص .۷۸
۲- آنتونی پارسونز، غرور و سقوط، ترجمه محمود طلوعی، نشر هفته،تهران ۱۳۶۲، ص ۹۸-.۱۰۰
۳- مهناز میزبانی «قیام ۱۹ دی قم» فصلنامه ۱۵ خرداد، شماره ۲۸۷، زمستان ۷۶، ص .۱۵۳
۴-همان
۵- عبدالرضا هوشنگ مهدوی، انقلاب ایران به روایت رادیو بی بی سی، طرح نو، تهران ۱۳۷۲، ص ۲۰۵-.۲۰۶
۶-ابراهیم طالبی دارابی، جایگاه قیام ۱۹دی در پیروزی انقلاب اسلامی، مركز اسناد انقلاب اسلامی، تهران ۱۳۷۸، ص .۸۶
۷-ویلیام شوكراس، آخرین سفیر شاه، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی، چاپ هفتم، البرز، تهران ۱۳۷۰، ص .۱۳۶
۸-امام خمینی، صحیفه امام، ج ۳، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ۱۳۷۸، ص .۲۹۷
۹- صحیفه امام، ج ۳، ص . ۳۱۵
۱۰- صحیفه امام، ج ۳، ص .۳۱۵
۱۱- همان، ص ۳۱۵-.۳۱۶
۱۲- صحیفه امام، ج۳، ص .۳۱۷
۱۳- نگرشی كوتاه بر انقلاب اسلامی ایران، تهران: سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی، ۱۳۵۹، ص .۱۱۰
۱۴-خمینی، روح الله، صحیفه نور، ج۲، تهران، ارشاد اسلامی، ۱۳۷۱، ص .۱۵
۱۵- یوسف مازندی، ایران ابرقدرت قرن، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران، نشر البرز، ص .۵۹۹
۱۶-روبین، بازی، جنگ قدرت ها در ایران، ترجمه محمود شرقی، تهران، آشتیانی، .۱۳۶۳
۱۷- مرتضی مطهری، پیرامون انقلاب اسلامی، قم انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۶۱، ص۴۰-.۴۱
۱۸- ابراهیم طالبی دارابی، جایگاه قیام ۱۹ دی ۱۳۵۶، انتشارات مركز اسناد انقلاب اسلامی. ۱۳۷۸، ص .۱۱۶
۱۹- روزنامه صبح امروز، مورخ ۱۳/۱۱/۷۷
۲۰- ابراهامیان، یرواند، ایران بین دو انقلاب، ترجمه كاظم فیروزمند و دیگران، تهران: نشر مركز، ۱۳۷۷، ص ۴۹۱-.۴۹۰
الف
۱۹ دی در کلام امام خمینی ره
رحمت خداوند بر مقتولين ۱۵ خرداد، ۱۲ محرم و ۱۹ دي. محرم امسال چه ماه مصيبت و چه ماه سازنده و كوبندهاي است. محرم، ماه نهضت بزرگ سيد شهيدان و سرور اولياي خداست كه باقيام خود در مقابل طاغوت، تعليم سازندگي و كوبندگي به بشر داد و راه فناي ظالم و شكست ستمكار را به فدايي دادن و فداشدن دانست و اين، خود، سرلوحه تعليمات اسلام است براي ملتها تا آخر.
شاه خواست ضرب شستي به ملت مسلمان نشان دهد. پس از تماميت حساب با رئيس جمهوري امريكا با بهانه مختصري كه مأمورين ايجاد كردند، مركز تشيع و حوزه فقاهت اسلام را در جوار مرقد پاك فاطمه معصومه عليهاالسلام به مسلسل بست و جمعيت بي گناه فراواني از جوانان حوزه علميه و متدينين غيور شهر مذهبي قم را در خاك و خون كشيده، به قتل رساند و تاكنون آمار آنها در دست نيست و مقتولين را از هفتاد تا سيصد، تا گفته اند و عدد مجروحين را خدا ميداند... ولي ملت با تظاهرات عمومي و تعطيل سرتاسري دامنه دار و اظهار تنفر بار ديگر ثابت كرد كه او را نميخواهد و از او و خاندانش بيزار است و اين رفراندم طبيعي سرتاسري، در حقيقت، خلع او از سلطنت غاصبانه جايرانه است كارتر و ديگر غارتگران مخازن ملتهاي مظلوم بايد بدانند محمدرضا خائن و ياغي است و ناچار از سلطنت مخلوع است بر فرض قانوني بودن؛ چه رسد به سلطنت انتصابي از قِبَل اجانب كه خودش اعتراف نموده.
به ملت شريف ايران مژده ميدهم كه رژيم جابرانه شاه نفسهاي آخرش را ميكشد و اين قتل هاي بي رحمانه نشانه وحشتزدگي و حركات مذبوحانه است...من به ملت ايران با اين بيداري و هوشياري و با اين روحيه قوي و شجاعت بيمانند نويد پيروزي ميدهم؛ پيروزي توأم با سربلندي و افتخار، پيروزي توأم با استقلال و آزادي، پيروزي توأم با قطع ايادي اجانب و چپاولگران، پيروزي توأم بابرچيده شدن بساط ستمگران و انقراض دودمان سياه روي پهلوي. ملتي كه باهوشمندي و پيوستگي همه طبقات از روحاني تا دانشگاهي، از منبري تا بازاري، از دانشجوي داخلي تا خارجي، از كارگر تا دهقان به پاخاسته و تب و تاب اسلام عدالتپرور دارد، پيروز است. ملتي كه با دادن بهترين جوانان برومند خود، با سرافرازي به مخالفت و تنفر از دستگاه جبار ادامه ميدهد، پيروز است. ملتي كه حتي بانوان محترمهاش با تظاهرات محجوبانه، بيزاري خود را از رژيم شاه اعلام ميكنند، پيروز است. ملتي كه مادران و خواهران شيردلش، افتخار به مرگ جوانان برومندش ميكند كه در صف شهدا هستند، پيروز است. ملتي كه جوانان و دانشجويان داخل و خارج كشورش مجال تفكر را از شاه واربابانش سلب كرده، پيروز است. ملتي كه با همه شاه و دارو دستهاش، در امريكا با تظاهرات پرشور رعدآساي جوانان رشيدش در مقابل كارتر و شاه، كاخ سفيد را به لرزه در آورده و تنفر خود را نثار آنها كرده، پيروز است. ملتي كه پشتيبانش، اسلام و قرآن و نهضتش براي خدا و بسط عدالت و محو ستمكاري است، پيروز است. شما اي ملت شريف بزرگ! پيروزيد با ديدن خسارات بسيار و دادن فداييان بيشمار.
من با كمال تواضع، دست خود را به سوي ملت نجيب ايران دراز ميكنم، از روحانيون عظيم الشأن تا خطباي ارجمند، از جوانان محترم حوزههاي علميه تا دانشجويان دانشگاهها، از بازاريهاي محترم تا كارگران و دهقانان و جناحها و طبقات محترم داخل و خارج كشور ـ ايدهم اللّه تعالي ـ و از همه صميمانه و با عرض تشكر خواستارم كه پيوستگي و وحدت كلمه خود را حفظ و از مناقشات تفرقه انداز احتراز نمايند و با صداي واحد و نداي همگاني در راه استقلال كشور و قطع ايادي اجانب و عمال وابسته آنها كوشش كنيد و با اتكا به خداي متعالي و احكام عدالت پرواز اسلام همدست و همداستان شوند و به آنهاكه از چهار چوب قانون اساسي دم ميزدنند، تذكر اكيد دهند كه با اين كلمه، صحه بر رژيم سلطنتي فاسد موجود نگذارند كه تا اين دودمان فاسد بر مقدرات كشور حكومت ميكنند، نه از آزادي و استقلال كشور خبري است ونه مردم روي سعادت ميبينند.
از خداوند متعال، عظمت اسلام را كه كفيل وحيد عدالت و استقلال و مدافع حقيقي مظلومان است، خواستارم و ملت ايران خصوصا جوانان متدين برومند ش را به خداي متعال ميسپارم. (۱۳۵۶/۱۱/۲۰)
۱۹ دی در کلام امام خامنه ای
*نوزدهم دي ماه يادآور قهرماني هاي مردم ايثارگر قم، شهر خون و شهادت و روز آغاز مبارزه قاطع و مستمر امت اسلامي با رژيم منحوس پادشاهي است.
در نوزدهم دي ماه ۱۳۵۶ و در اوج قدرت رژيم شيطاني پهلوي در روزهايي كه استبداد به جنون كشيده شاه خاين، كار عمال و كار گزاران رژيم را به گستاخي و وقاحت كشانده و اختناق حاكم همه فريادهاي ملت محروم و در بند را در سينه خفه كرده بود، يكباره فرياد پر خروش و همآهنگ مردم قم، آسمان ايران را شكافت و خواب دژخيمان پهلوي را برآشفت. مقاله توهين آميزي كه به دستور شاه خائن عليه اميد مستضعفان و مرجع شيعيان جهان به چاپ رسيده بود، همچون جرقهاي باروتِ خشم مردم مسلمان قم را منفجر ساخت. رژيم نامردمي حاكم نيز بنا به ماهيت ضدخدايي و ضدخلقي خويش دستور داد تا مزدورانش به روي مردم بي دفاع آتش گشودند و خون پاك و مطهر مسلمانان مبارز را به زمين ريختند.
اما با شليك هر گلوله بانگ پر شكوه تكبير زنان و مردان شهر قيام رساتر و پر طنينتر شد و در اندك مدت، به رهبري روحانيت مبارز و آگاه سراسر ميهن اسلامي را فرا گرفت قيام دليرانه مردم قم نقطه شروع مبارزه بي امان بود كه تا لحظه سقوط حكومت رجالهگان رژيم پهلوي ادامه يافت و پس از آن نيز تا امروز در جبهه هاي داخلي و خارجي عليه تفاله هاي رژيم و منافقان و معاندان با اسلام و غارتگران و چپاولگران بين المللي ادامه دارد و خواهد داشت. اين همان تلاش مقدسي است كه بايد به كوتاه كردن دست سلطه گران خارجي از منطقه و استقلال همه دولتهاي مسلمان و آزادي همه ملتهاي خاورميانه و خليج فارس منتهي گردد. نجات ملت مقاوم فلسطين و آزادي آن سرزمين مقدس اسلامي بي شك در ادامه همين مقاومتها و فداكاريها متصور است. (۱۳۵۶/۱۰/۱۹)
*مردمی بودن انقلاب و نظام اسلامی وپیوند مستحكم میان مردم و مسئولین موجب ناكامی قدرت های طمعكار جهانی و بی اثرشدن توطئه های گوناگون آمریكای جهانخوار علیه جمهوری اسلامی ایران است. اضمحلال قدرت آمریكا در آینده اجتناب ناپذیر می باشد.(۱۳۷۰/۱۰/۱۹)
*۱۹ دی سرآغاز دوره مهمی از تاریخ انقلاب اسلامی در ایران است. عامل دین و رهبری دینی موجب پیروزی و بقاء نظام جمهوری اسلامی وپیشگیری از انحراف انقلاب و سازش آن با ابرقدرتها ست. (۱۳۷۱/۱۰/۱۹)
*فرارسيدن نوزده دى ماه در هر سال خاطره‌ى يكى از مهمترين روزها در تاريخ انقلاب اسلامى را در ذهنها زنده مى‌كند. خاطره‌اى كه هم تبيين‌كننده‌ى سمت و سوى اصلى انقلاب، و هم روشنگر نقش مردم عزيز و شريف قم است.
در چنين روزى بود كه مردم قم اولين حركت بزرگ مردمى بر ضد دستگاه فاسد و وابسته و ضد دين را، به راه انداختند. و براى دفاع از امام بزرگوار، در مقابل وابستگان به استكبار، سينه‌ى خود را سپر ساختند و جمعى از بهترين جوانان آنان در راه خدا شهيد شدند. و اين سر آغازى بود براى حركت عظيم ملت ايران. (۱۳۷۶/۱۰/۱۹)
*اين روز در تاريخِ بعد از خود و مسير حركت در طول انقلاب و نهضت، تأثير اساسى داشت. اگر قيام مردم قم در طليعه اين نهضت و در پيشانى انقلاب ثبت نمى‌شد، به گمان زياد بدخواهان ملتِ ايران و دشمنان انقلاب حتّى هويت اسلامى نهضت را هم ممكن بود انكار كنند. با اين كار، قم مظهر قيام مؤمنانه مردم، مظهر اعتصام به حبل‌اللَّه و مظهر «تقوموا للَّه مثنى و فرادى» شد. بنابراين روز نوزدهم دى نقطه عزيمت در نهضت و انقلاب اسلامى ايران است.( ۱۳۸۲/۱۰/۱۹)
*ياد روزهاى پُرحماسه و پُرشور قم، بخصوص نوزدهم دى، از خاطره‌ى ملت ايران محو نخواهد شد. قم همچنان كه مطلع قصيده‌ى بلند نهضت اسلامى در سال ۱۳۴۱ بود، سرآغاز ماجراى عظيم و پُرافتخار پيروزى انقلاب در سال ۱۳۵۶ هم شد.(۱۳۸۴/۱۰/۱۹)
*این حركت هوشمندانه مردم قم یكی از حركت‌های بسیار تأثیرگذار در شكل‌گیری قیام انقلابی مردم بر ضد رژیم طاغوت است. نوزدهم دی ماه از مقاطع مهم در تاریخ انقلاب و از مناسبت‌هایی است كه باید همیشه زنده نگه داشته شود و در این روز مردم قم هوشیاری و همچنین وفاداری خود را به رهبر عظیم‌الشأن انقلاب حضرت امام خمینی (ره) نشان دادند.(۱۳۸۶/۱۰/۱۹)
*مسئله‌ى نوزدهم دى، صرفاً يك حادثهى تاريخىِ گذرا نيست. اهميت اين حادثه از آنجاست كه بخشى از ملت ايران - كه مردم عزيز قم بودند - حادثه‌اى را پيش از وقوع آن حس كردند. حس بيدارى و هوشيارى اين مردم به كمك آنها آمد، تا يك جريان عظيمى را در كشور شروع كنند. اگر شما قمى‌ها آن دركى را كه آن روز پيدا كرديد، پيدا نمي كرديد، به خيابانها نمى‌آمديد، دفاع نمي كرديد، شهيد نمي داديد و آن رسوائىِ بى‌نظير را براى دستگاه طاغوت به وجود نمى‌آورديد، معلوم نبود جريان مبارزات به اين شكلى كه اتفاق افتاد، اتفاق بيفتد و ادامه پيدا كند. نقطه‌ى شروع خيلى مهم است. و نقطه‌ى شروع يك چيز تصادفى نيست، ناشى از فهم‌كردن و درك‌كردن يك حادثه‌اى است كه بسيارى از ابعاد آن پوشيده است؛ از چشمها پنهان است. اين هنر را حادثهى نوزده‌ى دى قم داشت و نشان داد كه اين درك صحيح را از قضيه‌اى كه پيش آمده بود، دارد؛ توطئه را ميفهمد؛ ميداند كه پشت سر اين مقاله‌اى كه عليه امام (رضوان اللَّه تعالى عليه) در روزنامه درج شده است، چه چيزهائى بايد اتفاق بيفتد و اتفاق مى‌افتد. چون توطئه را فهميد، وادار به عكس‌العمل شد.
نوزدهم دى يك نقطه درخشنده است؛اگر مردم قم در نوزدهم ديماه سال ۱۳۵۶ قيام نمى‌كردند و آن حوادث عظيم را پى‌درپى به‌وجود نمى‌آوردند، احتمالاً حوادث به سمت و سوى ديگرى مى‌رفت؛ اما آنها ابتكار به‌خرج دادند و مرد و زن و جوان و پير و روحانى و غير روحانى، در اين حركت سهيم شدند؛ هرچند نقطه اصلى ثقل اين كار بر دوش جوانها بود؛ چون فطرت پاك و پايبند نبودن به تعلّقات مادى، جوان را راحت‌تر به وسط ميدانِ انجام وظيفه مى‌بَرَد. ( ۱۳۸۷/۱۰/۱۹)
*اين حادثه از ابعاد مختلفى قابل توجه و تأمل است: هم بصيرت در اين حادثه موج ميزند، هم موقع‌‌‌‌‌‌شناسى، هم دشمن شناسى، هم مجاهدت و اقدام و فداكارى؛ اينها ابعاد اين حادثهى عظيمى است كه در نوزدهم دى سال ۵۶ به وقوع پيوسته است. از طرف ديگر، همين حادثه، مبدأ يك تحول، يك حركت، يك جريان عظيم و جهتدارى در ملت ايران شد. پس حادثه، حقيقتاً حادثهى مهمى است. آن روز هم تأثير گذاشت؛ امروز هم كه شما ياد آن حادثه را و ياد شهداى روحانى و غير روحانىِ آن حادثه را گرامى ميداريد، باز تأثير ميگذارد؛ درس ميدهد، بصيرت ميدهد و جهت حركت را به ما نشان ميدهد. (۱۳۸۸/۱۰/۱۹)
*اين بصيرت، اين احساس تكليف، اين حضور در ميدان، سيلى محكمى بود به دشمنان؛ همين بود كه ناگهان پاسخش از تبريز بلند شد، از آن طرف در يزد بلند شد، از آن طرف در شهرهاى ديگر بلند شد؛ لذا اين حركت عظيم كه زمينه‌هايش را امام بزرگوار ما در طول چندين سال آماده كرده بود، به وجود آمد؛ اين سيلى است. دشمن وقتى سيلى ميخورَد، كينه به دل ميگيرد و مقابله ميكند. حالا ما كه ميخواهيم خودمان را ارزيابى كنيم، بايد محاسبه كنيم. وقتى دشمن در مقابل ما بشدت دندان نشان ميدهد، ما بايد احساس كنيم كه پس توانائى‌هاى ما بالاست؛ ميتوانيم به اين دشمن ضربه بزنيم.(۱۳۸۹/۱۰/۱۹)
*اگر ما حادثهى نوزدهم دى را مبدأ تاريخ تحولات جديد دنيا بدانيم، شگفت‌آور نيست و سخنى به گزاف گفته نشده است. حوادث جامعه‌ى بشرى و اين عالم بزرگ، متأثر از قانون تأثير متقابل است. حوادث بر روى هم تأثير ميگذارد و زنجيره‌ى حوادث تاريخى، وقايع بزرگ را به وجود مى‌آورد. اگر اينجور تصوير كنيم صورت مسئله را، كه حركت مردم قم در روز نوزدهم دى در سال ۵۶ يك جرقه‌اى بود در فضاى ظلمانىِ عجيبِ خفقانِ آن روز - كه شرح اختناقى كه آن روز در كشور وجود داشت و همه دنياى به‌اصطلاح طرفدار آزادى، پشتيبان آن خفقان بودند و از حكمرانان و سلطه‌گران مستبد و ديكتاتور با همه‌ى وجودشان دفاع ميكردند، كتابهاى زيادى لازم دارد - در يك چنين فضائى، اين خونهاى پاكى كه در چهارمردان قم ريخته شد و حركت عظيم مردم قم را در روز نوزدهم دى پديد آورد، جرقه‌اى بود كه در حقيقت اصابت كرد به انبار و آذوقه‌ى ذخيره‌ى عظيم ايمانىِ اين مردم، و ناگهان فضا را منقلب كرد. (۱۳۹۰/۱۰/۱۹)
*مسئله‌ى نوزدهم دى و به ياد نگهداشتن اين خاطره، يك مسئله‌ى صرفاً تكرارى يا برخاسته‌ى از عادت نيست؛ يك مسئله‌ى اساسى و اصولى است. همه‌ى مناسبتهاى بزرگ تاريخى ما همين طور است. اولاً نسل جوان و جديد كه مسئوليت جوانانِ آن روز را امروز بر دوش گرفته‌اند، ريشه‌ى تاريخى و سابقه‌ى تاريخى حركت خودشان را با اين يادآورى‌ها ميشناسند، آن را احساس ميكنند؛ ثانياً قدر مجاهدتهائى كه براى رسيدن ملت ايران به امروز تحمل شده است، سختى‌هائى كه تحمل شده، خطرهائى كه مردم با آن سينه به سينه مواجه شده‌اند، دانسته ميشود؛ اينها بيان ميشود، روشن ميشود كه آنچه امروز ملت ايران در اختيار دارند، يك نعمتِ آسان به دست آمده نيست؛ يك حادثهى تصادفى نيست. (۱۳۹۱/۱۰/۱۹)
مهمترین درس حادثه ۱۹ دی قم، این است که برای عبور از مشکلات باید با ایمان راسخ و بصیرت نسبت به دشمن و فراموش نکردن دشمنی او، بر توانایی ها و ابتکارهای داخلی ملت و استعدادهای جوان تکیه کرد و چشم به خارج ندوخت.
حضرت آیت الله خامنه ای با اشاره به یکی از آیات سوره روم قرآن کریم که خداوند نصرت و یاری مؤمنین را، حقی بر عهده خود می داند، فرمودند: وعده حتمی خداوند متعال در این آیه، مربوط به شرایطی است که مؤمنین هیچ روزنه امیدی در مقابل جبهه عظیم دشمنان نداشتند و آن روزی هم که مردم و جوانان و طلاب قم برای دفاع از امام (ره) و پرچم برافراشته مبارزه بر ضد طاغوت، به خیابانها آمدند و خون آنها بر زمین جاری شد، هیچکس تصور نمی کرد که این حادثه، چنین تأثیر و برکتی خواهد داشت. ایشان تأکید کردند: اگر ایمان راسخ، با بصیرت، اقدام و عمل، و استقامت و ایستادگی همراه شود، نصرت الهی قطعی خواهد بود.
رهبر انقلاب اسلامی افزودند: اگر در مواردی نصرت الهی شامل حال مؤمنین نمی شود، به دلیل ضعف ایمان یا غلط بودن ایمان و یا ایمان بدون بصیرت است زیرا نداشتن بصیرت همچون نداشتن چشم است و فردی که چشم ندارد، راه را تشخیص نمی دهد و به بیراهه می رود.(92/10/19)
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار پرشور هزاران نفر از مردم قم، با اشاره به ضرورت مقابله با تلاش بیگانگان برای تحریف واقعیتهای انقلاب و به فراموشی سپرده شدن رویدادهایی مانند ۱۹ دی ۱۳۵۶ و نهم دی ۱۳۸۸ فرمودند: دشمنی استکبار با ملت ایران، پایانی ندارد و مسئولان باید با تکیه بر نیروهای داخلی، حربه تحریم را از دست دشمن غیرقابل اعتماد خارج کنند و با دلبستن به نقطه های روشن حقیقی، وظایف خود را در تحقق آرمانهای درخشان انقلاب و ملت انجام دهند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تبریک ایام میلاد پیامبر عظیم الشأن اسلام (ص) و حضرت امام صادق (ع)، قیام نوزدهم دی ۱۳۵۶ را رویدادی تاریخی، بزرگ و تعیین کننده خواندند و گفتند: انگیزه هایی وجود دارد تا روزها و حوادث بزرگ و تعیین کننده انقلاب اسلامی و سه دهه اخیر به فراموشی سپرده شود اما تا وقتی ملت زنده است و دلهای مؤمن و دارای انگیزه و زبان های حق گو حضور دارند، چنین اتفاقی نخواهد افتاد.
رهبر انقلاب اسلامی زنده نگه داشته شدن ۱۹ دی ۱۳۵۶، ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، ۹ دی ۱۳۸۸ و دیگر مقاطع سرنوشت ساز ملت ایران را حرکتی مجاهدت آمیز خواندند و گفتند: جبهه مقابل نظام اسلامی به نسل دوم و سوم انقلاب امید بسته بود تا آنها را از انقلاب اسلامی رویگردان کند اما همین نسل سوم و جوانهای کشور بودند که حادثه عظیم ۹ دی را بوجود آوردند و آن سیلی محکم را به صورت کسانی که سعی داشتند مسیر انقلاب را با فتنه منحرف کنند، نواختند.
رهبر انقلاب اسلامی با یادآوری مجدد اهمیت تاریخی حادثه ۱۹ دی سال ۱۳۵۶ در قم، گفتند: نوزدهم دی مبدأ یک حرکت عمومی در کشور شد و ملت ایران را وارد میدان مبارزه با رژیم طاغوت کرد که در نهایت بساط رژیم ستم شاهی از این کشور برچیده شد.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای سپس با اشاره به انگیزه هایی که برای تحریف حقایق و واقعیات رژیم پهلوی وجود دارد، به چند خصوصیت آن رژیم اشاره کردند و افزودند: دیکتاتوری سیاه و استفاده از قساوت آمیزترین روش ها و وحشیانه ترین شکنجه ها در زندانهای مخوف، یکی از خصوصیات رژیم پهلوی بود و همه مدعیان امروز حقوق بشر نیز با تمام وجود از چنین رژیمی حمایت می کردند.
ایشان با اشاره به نقش صهیونیست‌ها و امریکاییها در ایجاد دستگاه جهنمی ساواک در رژیم گذشته و ایجاد خفقان شدید در کشور افزودند: افشاگریهای اخیر درخصوص زندانهای مخفی و شکنجه های سازمان سیا در امریکا نیز نشان می هد ادعاهای امریکایی ها در حمایت از آزادی بیان به هیچ وجه با واقعیات همخوانی ندارد.
رهبر انقلاب اسلامی وابستگی ذلت آمیز به قدرتهای خارجی را یکی دیگر از خصوصیات رژیم پهلوی برشمردند و خاطرنشان کردند: در آن دوران آنچه که منافع قدرتهای بیگانه و بویژه امریکا، اقتضا می کرد، در سیاستها و رفتارهای داخلی، منطقه ای و بین المللی دنبال و ملت ایران بشدت تحقیر می شد.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای افزودند: علت بغض و کینه و دشمنی تمام نشدنی امریکاییها با ملت ایران و انقلاب اسلامی، این است که کشوری با ویژگیها و موقعیت راهبردی ایران به واسطه پیروزی انقلاب از دست آنها خارج شده است.
ایشان سومین خصوصیت رژیم پهلوی را مبتلا بودن به انواع فسادهای جنسی، مالی و اخلاقی، در عالی ترین سطوح حکومتی دانستند و گفتند: در آن رژیم خبیث و فاسد مردم به هیچ وجه به حساب نمی آمدند و رأی و نظر مردم هیچ اهمیتی نداشت و رابطه مردم و حکومت بطور کلی قطع بود.
امروز دشمنان با تحریم برای کشور مشکل درست کرده‌اند. حالا اگر شرط برداشتن تحریم را چیزی عنوان کنند که غیرتتان اجازه ندهد، چه می‌کنید، یقینا هیچ مسئولی در کشور این را قبول نمی‌کند، پس باید کاری کنید که کشور در مقابل تحریم مصونیت داشته باشد.(93/10/17)
بخش هايي از نامه آيت الله گلپايگاني رحمة الله به آيت الله خوانساري درباره حادثه ۱۹ دي قم:
بسم الّله الرحمن الرحيم
مقالات اخير بعضي جرايد و حمله به احكام مقدس اسلام و تهمت و توهين به مقام شامخ روحانيت موجب نگراني و انزجار و تشنج شديد گرديد و مأمورين دولت به جاي توجه به اعتراض صحيح و منطقي آقايان يا طلاب ومردم بي دفاع، اعمالي كه در تمام جوامع بشري محكوم است، مرتكب و با اسلحه گرم با آنها روبهرو شدند وعدهاي بي گناه را به قتل رسانده و جمع زيادي را مجروح ومصدوم نمودند كه حال بعضي آنها وخيم است (انا للّه و انا اليه راجعون)... مستدعي است به مسؤولين امور اخطار فرماييد كه مسؤوليت اين حوادث فجيع كه هم اكنون با دستگيري و تبعيد بعضي فضلا و طلاب محترم و سلب آزادي از مردم ادامه دارد، متوجه آن هاست و در برابر خداوند متعال مسؤول هستند و جوابي نخواهند داشت. «ولاتَحسَبَنَ الذيَنَ غافلاً عما يَعمَلُ الظالمون» (۱۳۵۶/۱۰/۲۲)
متن اعلاميه آيت اللّه مرعشي نجفي رحمة الله درباره حادثه ۱۹ دي در قم و اهانت به امام خميني رحمهالله در روزنامه اطلاعات:
بسم الله الرحمن الرحيم
الذين اذا اصابتهم مصيبة قالوا انالله و انااليه راجعون.
با كمال تأثر و تأسف پيشامد ناگوار و جانگداز و اسفناك اين چند روزه در شهر مقدس قم به قتل و شتم و ضرب عدهاي از طلاب حوزه مقدسه علميه و غيرهم كه به دنبال اعتراض به پارهاي از مطبوعات كه در آن به مقام شامخ روحانيت ومقدسات ديني و اهانت به حضرت آيت اللّه خميني دامت بركاته شده، موجب تشنج افكار و جريحه دار شدن قلوب مؤمنين خاصه جامعه روحانيت گرديد. لذا مصادر امور را مسئول اين قضايا مي دانيم و شديدا معترض هستيم. اميد است خداوند سبحان اجر جزيل و صبر جميل به اولياي مقتولين رحمت و مرتكبين اين فجايع و خونريزي را مجازات بفرمايد.
اللهم انا نشكوا اليك فقد نبينا و غيبة ولينا و تظاهر الفتن علينا.
والسلام علي اخواني المؤمنين والرحمة والبركة. (۱۳۵۶/۱۰/۲۲)
فرازي از سخنراني آيت الله مكارم شيرازي در ۱۹ دي ماه ۱۳۵۶ در قم:
اگر جمعيتي بزرگ در محيطي اين چنين هتك احترام بشود، براي ديگران چه احترامي ميخواهد بماند؟! اگر واقعا بنا هست بميريم، همه دست به دست هم بدهيم و با هم بميريم. اگر بناست زنده بمانيم، همه با هم زنده بمانيم.
فرازهايي از سخنراني آيت اللّه حسين نوري همداني در ۱۹ دي ۱۳۵۶ در قم:
امروز مردم آگاه و بيدار را هرگز نمي توان اغفال كرد... (اين نويسنده) در زير ابرهاي تبليغات، در زير ابرهاي تحريفات فكر كرده كه بتواند اين خورشيد را پنهان كند، ولي غافل از اين كه خورشيد و ماه را نمي توان پنهان كرد... آفتاب وجود آيت الله العظمي آقاي خميني مانند ماه مي تابد... اين نويسنده مزدور اين جوري فكر كرده كه مي توان اين شخصيت با عظمت را از ملت يا از روحانيت جدا كند... همان هدفي كه اين استاد بزرگ، همان هدفي كه اين مرجع عاليقدر، همين هدفي كه معظم له دارند، اين هدف، هدف همه روحانيت است؛ هدف، هدف همه مدرسين است؛ هدف، هدف همه نويسندگان مسئول است، هدف، هدف تمام طلاب محترم است؛ هدف، هدف همه ملت ايران است.
براي نمونه، شما ملاحظه مي كنيد در اين جريان نه فقط علما و روحانيت اظهار انزجار مي كنند؛ امروز بازار قم، همه به طور كلي تعطيل [است]. مردم شرافتمند قم، بازار را به عنوان ابراز انزجار و به عنوان آن كه تودهني به اين نويسنده مزدور زده باشند، را بسته اند.... اين اهانت كه به علماي ديگر شده، اين تهمت كه به علماي ديگر زده شده كه علماي ديگر با ايشان نيستند، اين دروغ است. اين اشتباه است... اين تحريف است همه علماي آگاه با ايشان هستند، هدف ايشان را هدف خودشان مي دانند، راه ايشان را راه خودشان ميدانند... راهي كه او رفت، اسلام همان است؛ هر هدفي كه او دارد، هدف اسلام همان است... .»
متن اعلاميه استادان و فضلاي حوزه علميه قم، درباره فاجعه خونين ۱۹ دي قم:
بسم الله الرحمن الرحيم
فاجعه خونين قم كه در روز دوشنبه ۲۹ محرم ۱۳۹۸ برابر نوزدهم دي ماه ۱۳۵۶هجري شمسي پديد آمد، به دنبال مطالب توهين آميزي بود كه در روزنامه اطلاعات به مقدسات اسلام و مراجع عظام دامت ظلالهم به خصوص مرجع عالي قدر شيعه حضرت آيت الله العظمي آقاي خميني مدظله العالي شده بود، موجب نگراني و هيجان شديد همگان گرديد. بلافاصله به دستور مراجع، تمامي درس هاي حوزه علميه تعطيل شد و مسلمانان شريف و غيور شهرستان قم به حمايت از مذهب و پشتيباني از مراجع بزرگ دست از كار كشيده، بازار و خيابانها را عموما تعطيل كردند...
آيا اگر مردمي براي دفاع از حريم مقدس اسلام در كمال آرامش به منزل زعماي ديني رفتند و اظهار نظم نمودند، بايد به آتش بسته شوند؟! ما ضمن تسليت به پيشگاه مقدس ولي عصر ارواحنا له الفدا و عالم روحانيت و عموم مسلمين، بدين وسيله مراتب انزجار و تنفر شدي خود را از اين اعمال وحشيانه و مجريان اين جنايات ابراز داشته، توفيق عموم ملل مسلمان را در دفاع از حريم مقدس اسلام از خداوند بزرگ مسألت داريم. والي الله المشتكي.
مروری بر قیام ۱۹ دی ۱۳۵۶
اولین باری که آقای خمینی لقب «امام» گرفت
رژیم شاه از اقبال مردم به امام خمینی(ره) حیرت زده شد و دست به حركت نسنجیده ای زد تا به گمان خویش امام را بی اعتبار كند و در ضمن از قدرت روحانیت ارزیابی مجددی بكند. از این رو در ۱۷ دی ماه ۵۶ (سالروز كشف حجاب) در روزنامه اطلاعات به چاپ مقاله ای مبادرت ورزید كه هتاكی و بی احترامی را نسبت به امام به اوج رساند.
در آبان سال ۱۳۵۶ واقعه ای رخ داد كه امام(ره) آنرا عطیه خداوندی نام نهادند و آن رحلت مشكوك «آیت الله سیدمصطفی خمینی» فرزند مبارز امام بود. مردم با سوابقی كه از رژیم داشتند آن اقدام را از جانب شاه دانستند. این حادثه موجی از انزجار در بین مردم برانگیخت و به پاس احترام به رهبر تبعیدیشان در سرتاسر ایران- به خصوص تهران و قم مجالس عزاداری برپا كردند.
اكثر قریب به اتفاق این مجالس تبدیل به صحنه نمایش حمایت از امام و مخالفت با رژیم شد. در جریان همین مجالس مردم به پاس مجاهدت ها و قدرت ویژه آیت الله العظمی خمینی، به او لقب «امام» دادند. این عنوان، نمادی از مبارزه حق علیه باطل بود كه در طول تاریخ تشیع به عنوان یك استراتژی دائمی جزو فرهنگ شیعیان قرار گرفته بود.
امام خمینی با درك عمیق مخصوص به خود دریافت كه ثمره نهضتی كه برپا كرده به بار نشسته است، لذا از فرصت به دست آمده كمال استفاده را كرد و با سخنان و پیام های خود مشعل انقلاب را فروزان‌تر كرد. استقبال مردم از امام به خاطر نفوذ سنتی مرجعیت و همچنین استقامت، سازش ناپذیری، تیزبینی و شجاعت وی بود. لذا در آن مدت كوتاه به عنوان رهبری بی بدیل و بلامنازع درآمد كه مورد توافق همه گروه ها قرار گرفت. رژیم شاه از اقبال مردم به امام خمینی حیرت زده شد و دست به حركت نسنجیده ای زد تا به گمان خویش امام را بی اعتبار كند و در ضمن از قدرت روحانیت ارزیابی مجددی بكند. از این رو در ۱۷ دی ماه ۵۶ (سالروز كشف حجاب) در روزنامه اطلاعات به چاپ مقاله ای مبادرت ورزید كه هتاكی و بی احترامی را نسبت به امام به اوج رساند.
مردم قم به رهبری علما و طلاب حوزه، دست به اعتراض گسترده علیه رژیم زدند، در منازل مراجع، علما و مدرسان تجمع كرده و آنان نیز برای مردم سخنرانی كردند و پاسخی در خور به حكومت دادند. راهپیمایان در روز دوم تظاهرات (۱۹ دی) درحالی كه به آرامی تظاهرات می كردند ناگهان مورد تهاجم نیروهای رژیم قرار گرفتند كه این زد و خورد تا ساعت ها به طول انجامید. بر اثر این هجوم ده ها نفر شهید و مجروح شدند و نقطه عطف دیگری در تاریخ انقلاب بوجود آمد.
در تابستان ۱۳۵۶ حدود چهل تن از نویسندگان، روزنامه نگاران و روشنفكران طی نامه ای به محمدرضا پاره ای از عملكردهای رژیم را مورد انتقاد قرار داده، خواستار لغو سانسور و ایجاد فضای باز سیاسی شدند.(۱) این امر باعث شد تا نظارت سازمان امنیت بر تحریریه ها تشدید شود و نیز در برابر مخالفین طرحی نو انداخته شود؛ زیرا با شهادت حاج آقا مصطفی خمینی آگهی های تسلیت- كه به امضای بسیاری از روحانیون و روشنفكران رسیده بود- در مطبوعات كشور چاپ شد؛ بنابراین ذكر نام و عملكرد امام و مجاهدت های ایشان در محافل عزاداری به طور ملموسی گسترده شده بود، به طوری كه حساسیت دستگاه را مضاعف ساخت.
«آنتونی پارسونز» سفیر انگلستان در ایران می گوید: «در اوایل ژانویه تصمیم گرفته شد كه برای بی اعتبار كردن ]امام[ خمینی مطالبی علیه او منتشر شود».(۲) برای تحقق بخشیدن به این نگرش روز ۱۷ دی انتخاب شد تا همچون مطبوعات داخلی و خارجی اعتراض عمومی مردم را نوعی كهنه پرستی وانمود سازد و طوری القا كنند كه اسلام و روحانیت مخالف با آزادی زنان است. (۳) در واقع عدم شناخت صحیح رژیم از جامعه و روحانیت مهمترین عنصر اشتباه تاریخی آنها به شمار می آید، چه این خطای استراتژیك خود عاملی شد تا دستگاه تبلیغاتی حكومت، به مدد ابزارهای نوین ارتباطی امام را در مظان اتهامات واهی قرار دهد، اتهاماتی كه شاید بتوان گفت، بیش از هر چیز پایه های رژیم را متزلزل ساخت، زیرا طبق طرحی از پیش تعیین شده، این اتهامات توسط روزنامه اطلاعات در ۱۷ دی ماه ۱۳۵۶ با انتشار مقاله ای تحت عنوان «ایران و استعمار سرخ و سیاه» با نام مستعار «احمد رشیدی مطلق» آغاز شد. چاپ و انتشار این مطلب برای خوانندگان روزنامه اطلاعات- با علم به وابستگی آن به حكومت، شگفت انگیز بود، «زیرا اهانت به امام خمینی ارتباط بین واقعه ۱۵ خرداد و عوامل خارجی، مخالفت روحانیون با اصلاحات ارضی، انقلاب سفید، تساوی حقوق زن و مرد، نقش عوامل توده ای و... از مطالب عمده مقاله بود.» (۴)
خوانندگان مقاله به این باور رسیدند كه انتشار آن از سوی «داریوش همایون»، وزیر معارف صورت گرفته است، هرچند او می گوید: «مقاله از وزارت اطلاعات سرچشمه گرفت. این مطلب كه شاه روایت اولیه مقاله را نپسندید و گفت باید تندتر بشود. روایت دوم را خیلی تندتر كردند. مطالبی كه در مقاله آمده بود بارها از طرف خود شاه و بلندگوهای تبلیغاتی آن زمان ایراد و گفته شد و مطالب تازه ای نبود كه خمینی به استعمار سیاه وابسته است و مخالف اصلاحات ارضی و مخالف اصلاحات به طور كلی است... فقط هندی بودن خمینی تازه بود... مقاله ارتباطی به ساواك نداشت ]بلكه[ در دربار تهیه شد. خود شاه شخصاً در آن سهم داشت. او متنش را تعیین كرد ولی... مقاله به من داده شد و من به خبرنگار اطلاعات دادم و آنها هم ایراد كردند، اعتراض كردند كه این مقاله اسباب زحمت خود شاه می شود، كسی آن موقع اصلاً تصور نمی كرد كه چاپ مقاله در مملكت آن بشود. ولی خود از نظر روزنامه خودشان نگران بودند و حق هم داشتند. می گفتند در قم اسباب زحمت ما خواهد شد... چاره ای نبود گفته بودند باید چاپ شود و باید چاپ می شد. دفعه اولی هم نبود كه از دربار این جور مطالب به روزنامه ها سپرده و چاپ می شد».(۵)
در واقع، پس از این كه نام و یاد امام (ره) و همچنین پاك بازی های او در عرضه مذهبی جامعه یادآور می شد، به دستور شاه این مقاله توهین آمیز در روزنامه اطلاعات چاپ و منتشر شد. روزنامه مزبور امام را با لحنی غیراخلاقی و اهانت آمیز مورد حمله قرار داده و او را همچون اوایل دهه ۱۳۴۰ به همدستی با دشمنان خارجی كشور متهم ساخت. عمده تلاش این مقاله آن بود كه طوری القا كنند كه تنها امام امت است كه با رژیم و قوانینش -كه به زعم آنها رنگ و لعاب اسلامی داشت- مخالفت می كند.
در قم واكنش روحانیان و مردم نسبت به اهانت رژیم به مرجع تقلید عالم تشیع و رهبر نهضت اسلامی ایران گسترده تر و حادتر بود. مردم قم با شناخت و علاقه ای كه نسبت به امام و رهبر خود داشتند، تحمل این اهانت ها را نداشتند. تعداد زیادی از طلاب حوزه علمیه قم به همراه گروهی از مردم و دانش آموزان مدارس قم، به منازل علما و مراجع رفتند و به تدریج فریاد اعتراض مردم بالا رفت و در نهایت، نمازهای جماعت و كلاس های درس به نشانه اعتراض تعطیل شد و عصر روز نوزدهم كه مردم به سوی منزل یكی از علما می رفتند و شعارهای درود بر خمینی، مرگ بر این حكومت یزیدی، مرگ بر حكومت پهلوی، دانشجو، روحانی پیوندتان مبارك، سر می دادند، با پلیس و نیروهای نظامی رژیم رو به رو شدند. نیروهای رژیم می خواستند از پیش روی و ادامه حركت مردم جلوگیری كنند؛ ولی مردم و طلاب به حركت خود ادامه دادند. آتش گلوله باریدن گرفت و ده ها تن كشته و مجروح شدند. درگیری و خشونت تا ساعت ۲۲شب ادامه یافت. كوچه ها و خیابان های این منطقه صحنه جنگ و گریز بود و تا پاسی از شب، صدای گلوله به گوش می رسید.
میدان آستانه (اطراف حرم مطهر) نیز، صحنه درگیری و كشتار بود. سربازان و كماندوهای رژیم، مدرسه خان را با گلوله های اشك آور مورد حمله قرار دادند. شعار مرگ بر شاه برای اولین بار در این مكان سر داده شد.(۶) در قیام نوزدهم دی ۱۳۵۶هـ.ش قم، واكنش سریع طلاب و روحانیان، همراهی و حمایت مراجع بزرگ و به دنبال آن پیوستن اقشار و توده های مردمی به آنان، منجر به آغاز دور تسلسلی بی پایان از تظاهرات و سركوب هایی شد كه شاه را تضعیف و نابود كرد.(۷)
قیام مردم قم، در حقیقت شروع اوج گیری انقلاب اسلامی بود. تعداد زیادی از روحانیون مشهور و مبارز به شهرهای مختلف تبعید شدند. این عمل رژیم، باعث گسترش انقلاب و ابلاغ پیام آن در مناطق مختلف كشور شد. امام(ره) در اولین موضع گیری در زمینه قیام نوزدهم دی ۱۳۵۶ هـ.ش مردم قم، طی سخنرانی تند و بسیار مهم و هوشیارانه در مسجد شیخ انصاری نجف اشرف، به شخص شاه و رژیم سلطنتی پهلوی و اعمال و اقدامات ضددینی- اسلامی و سیاست های مخرب دولت حمله كرد و برای چندمین بار، شخص شاه را كانون توطئه ها و مسئول اصلی تمام جنایات معرفی كرد. در این موضع گیری، امام(ره) به طور مفصل اعمال خائنانه رژیم سلطنتی پهلوی را شرح داد و اوضاع محنت بار حاكم بر ارتش، دانشگاه و مجلس را برشمرد و در خاتمه، مردم مبارز و انقلابی ایران را به حفظ هوشیاری و بیداری و گروه های انقلابی را به وحدت و مقاومت در برابر اعمال ضداسلامی -انسانی حكومت پهلوی دعوت كرد:
«ملت ایران را باید ما از آن تشكر كنیم. ملت بیداری است، ملت هوشیار و مقاومی است در مقابل ظلم. در عین حالی كه این همه ظلم می بیند، این همه كشته می دهد، در عین حال، مقاومت می كند، ایستادگی می كند. و این ایستادگی به نتیجه خواهد رسید.»(۸)
امام در پیامی كه بعد از این فاجعه خطاب به ملت ایران فرستاد، ابتدا از تمامی گروه های مردمی از جمله روحانیان مبارز و انقلابی ایران، دانشگاهیان و ملت ایران به دلیل ایستادگی و مقاومت در اوج اختناق و فشار در برابر سیاست های ضد اسلامی رژیم و حمایت ازاسلام و دین، تشكر و قدردانی كرد و قیام مردم قم را امتداد نهضت ۱۵ خرداد قلمداد كرد و افزود:
«نهضت اخیر ]قیام ۱۹ دی قم[كه پرتوی از نهضت ۱۵ خرداد است و شعاعش در سراسر كشور نورافكنده ، خود كوبندگی خاصی دارد كه شاه را از خود بی خود كرده و او و دار و دسته چاقوكشش را به تلاش مذبوحانه واداشته، جنایات ۲۹ محرم امسال نقطه عطفی است به جنایات شاهانه دوازده محرم آن سال. شاه خواست ضرب شستی به ملت مسلمان نشان دهد.» (۹)
امام قیام ۱۹ دی در مقایسه با حماسه ۱۵ خرداد از جنبه سازماندهی و پیامدها تفاوت های عمده ای داشت. امام با دمیدن روح اعتماد به نفس و شجاعت در مردم، و تربیت نسلی از روحانیان كارآزموده و انقلابی نسلی جدید از مبارزان مجاهد بوجود آورده بود. قیام ۱۵ خرداد، حركتی خودجوش و سازماندهی نشده بود و تظاهركنندگان هیچ برنامه ای جز اعتراض به دستگیری رهبرشان و اظهار مخالفت نداشتند. ولی قیام ۱۹ دی به دلیل سازماندهی و برنامه ریزی عده ای از شاگردان امام بود كه كوله باری از تجربه پانزده ساله مبارزه را به همراه داشتند. واقعه ۱۵ خرداد هر چند اعتراض علما و مراجع را به دنبال داشت اما آنها راهمانند قیام ۱۹ دی متحد و متشكل و همگام نساخته بود. در حركت اخیر، آنها نه تنها به صدور اعلامیه و ابراز انزجار از عملكرد رژیم و محكوم ساختن اقدام های ضد انسانی آن پرداختند، بلكه به تداوم مخالفت و اعتراض ها پای فشردند. دلیل عمده این نوع واكنش ، رهبری امام خمینی در مبارزه با رژیم شاه بود. شخصیت علمی، انعطاف ناپذیری، نظریه پردازی سیاسی و استكبار ستیزی امام، از او مرجع و رهبری قدرتمند ساخته بود كه روحانیت و مردم، همه آرمان های خود را یك جا در او می دیدند. امام راهبرد مردم و تعطیلی سراسری در اعتراض به جنایات رژیم را به معنای سلب مشروعیت مردمی رژیم و در نتیجه خلع شاه از سلطنت دانستند:
«شاه می خواهد ثابت كند كه نوكری او تحكیم شده؛ و ملت نباید گمان كند ] او[ از پشتیبانی اجانب برخوردار نیست؛ ولی ملت با تظاهرات عمومی و تعطیل سرتاسری دامنه دار و اظهار تنفر، بار دیگر ثابت كرد كه او را نمی خواهد و از او و خاندانش بیزار است؛ و این رفراندم طبیعی سرتاسری در حقیقت خلع او از سلطنت غاصبانه جابرانه است».(۱۰)
امام با برشمردن سیاست های ضد اسلامی- انسانی رژیم پهلوی، به ملت و مردم ایران و مبارزان انقلابی اعلام كردند كه باید هدف اصلی را تا ساقط كردن سلطنت پهلوی دنبال كنند:
«به ملت شریف ایران مژده می دهم كه رژیم جابرانه شاه نفس های آخرش را می كشد، و این قتل عام های بی رحمانه، نشانه وحشتزدگی و حركاتی مذبوحانه است. مضحك و بسیار رسوا، این مانورهای وقیحانه و بچگانه است كه پس از داغ باطله از طرف عموم ملت خوردن، به راه انداخته اند... من به ملت ایران با این بیداری و هشیاری و با این روحیه قوی و شجاعت بی مانند نوید پیروزی می دهم، پیروزی توام با سربلندی و افتخار؛ پیروزی توام با استقلال و آزادی؛ پیروزی توام با قطع ایادی اجانب و چپاولگران؛ پیروزی با برچیده شدن بساط ستمگران و انقراض دودمان سیاه روی پهلوی». (۱۱)
امام ضمن تاكید بر لزوم حفظ وحدت و پرهیز از اختلافات و جناح بندی گروه ها و اقشار انقلابی، به گروه ها و اشخاصی كه هدف خود را مبارزه علیه رژیم پهلوی و وادار كردن آن نظام به عمل و حركت در چارچوب قانون اساسی قرار داده بودند، هشدار داد و صمیمانه ا ز ملت انقلابی و مسلمان ایران خواست كه هدف و مقصد اصلی خود را طرد و ساقط كردن حكومت و سلطنت پهلوی از مقررات كشور قرار دهند:
«من با كمال تواضع دست خود را به سوی ملت نجیب ایران دراز می كنم؛ از روحانیون عظیم الشان تا خطبای ارجمند، از جوانان محترم حوزه های علمیه تا دانشجویان دانشگاه ها، از بازاریان محترم تا كارگران و دهقانان و جناح ها و طبقات محترم داخل و خارج كشور- ایدهم الله تعالی - و از همه صمیمانه و با عرض تشكر خواستارم كه پیوستگی و وحدت كلمه خود را حفظ و از مناقشات تفرقه انداز احتراز نمایند، و با صدای واحد و ندای همگانی در راه استقلال كشور و قطع ایادی اجانب و عمال وابسته آنها كوشش كنند... و به آنها كه از چهارچوب قانون اساسی دم می زنند، تذكر اكید دهند كه با این كلمه صحه به رژیم سلطنتی فاسد موجود نگذارند كه تا این دودمان فاسد بر مقررات كشور حكومت می كنند ملت ایران نه از اسلام بهره مند می شوند و نه از آزادی و استقلال كشور خبری است». (۱۲)
امام ضمن ابراز انزجار بیشتر خود از نظام پهلوی و نشان دادن عزم راسخ و جدیت خود در ادامه مبارزه و اثبات اهمیت موضوع، درس های حوزوی خود را به مدت یك هفته تعطیل كردند و حتی «نماز جماعت» را نیز تعطیل نمودند تا رژیم پهلوی به اهمیت مسئله پی ببرد و مردم به تلاش و مجاهدت بیشتر راغب شود.
به هر حال قیام «۱۹دی» مشعل انقلاب را شعله ور ساخت و به یمن فرهنگ شیعی، چهلمی بعد چهلم دیگر پدید آورد؛ پدیده ای كه فاصله زمانی آن «چهل»، مكان برگزاری آن «مساجد» گویندگان آن «علما»، شركت كنندگان در آن «مومنان» و شعارها و حال و هوای آن، دینی بودن نهضت را جز لایتجزای آن ساخت. قیام ۱۹ دی ماه مردم مسلمان و انقلابی قم، نقطه عطف نهضت اسلامی مردم ایران بود كه در طول فراز و فرود خود هرگز از حركت باز نایستاد و در تداوم حركت خویش، بر دشمن یورش برد و قلل پیروزی را یكی پس از دیگری فتح كرد.
نتایج و پیامدهای قیام ۱۹دی:
۱-سرعت بخشیدن به روند انقلاب اسلامی قیام ۱۹ دی روند انقلاب را از كندی و تفرق به تشدید و تجمع رساند. و این اولین نتیجه و پیامد مثبت و موثر آن بود. قیام طلبه های جوان و مبارز در ۱۷ و ۱۸ دی به تظاهرات مردم در ۱۹ دی به رهبری همان طلبه های مجاهد و مبارز تبدیل می شود. گلوله های رژیم فاسد شاه، تظاهرات را به خون می كشاند و از همین جا «سرفصل سرخ تاریخ انقلاب كبیر اسلامی آغاز می شود.» (۱۳)
از اثرات مهم و نتایج امیدبخش قیام ۱۹ دی، بسیج شدن نیروهای مخالف نظام شاه بود. بطوری كه حتی امام (ره) از آن مجالی برای ادامه مبارزه و «سقوط قریب الوقوع رژیم شاه» (۱۴) یاد كردند. در حالی كه رژیم با تحلیل وهم آلود خود به بی اعتبار ساختن امام خمینی و مقابله با نفوذ سیاسی و معنوی او روی آورده بود و متعاقب آن مقاله هتك آمیز ۱۷ دی را تعبیه نمود. واكنش به جا و تحول آفرین طلاب حوزه علمیه قم و همراهی و حمایت علما و مراجع بزرگ و پیوستن سیل عظیم ملت به آنان، آینده درخشان و امیدبخش نهضت اسلامی را مشخص ساخت. هیچ واقعه ای بسان قیام ۱۹دی، نتوانست تسلسل اعتراضات و قیام های متعدد پدید آورد. به طور كلی این قیام به چند دلیل در سرعت بخشیدن به روند انقلاب اسلامی تاثیر شگرف و عظیمی داشت: یكی اینكه سكوت را در هم شكست، دوم اینكه باعث بسیج مردم شد، سوم اینكه جرات و شجاعت مبارزه علنی را دو چندان كرد و چهارم اینكه تسلسل قیام ایجاد كرد. «چرخ انقلاب اسلامی با سرعت منهدم كننده ای به حركت درآمد» (۱۵) و «مراسم بعدی جنبه سراسری بخود گرفت» (۱۶)
۲- جهت دادن به هویت اصلی انقلاب اسلامی در قیام دی یك اصل مسلم تجلی و بروز پیدا می كند و آن تبدیل مخالفت و دشمنی با اسلام و ولایت به شورش و انقلاب است. هرگاه به این حریم تاخته شود، مردم با جان و دل بپا می خیزند. بیداری ها و هوشیاری های مردم در وجود اصل ولایت نهضت است. وقتی به امام(ره) توهین می شود مردم متدین و مذهبی قم به رهبری طلاب و روحانیون انقلابی قیام می كنند. انگیزه قیام و هدف مبارزه كاملا روشن است: دفاع از رهبری و مرجعیت. مبنا و منشاء انقلاب ایران، اسلام، دین و ارزش های الهی بوده است. بنابراین منادیان ارزش ها و پاسداران دین از جمله امام خمینی كه در راس همه قرار داشت، مورد تكریم و تعظیم مردم متدین بودند. بی احترامی به امام، بی احترامی به اسلام محسوب می شد. مردم به پاخاستند و از هویت درونی و اصلی خود محافظت كردند. انقلاب اسلامی برای سیر شدن نبود، هر چند برای سیر كردن بود؛ برای دفاع از هویت اسلامی، گسترش فرهنگ دینی، اجرای احكام الهی و حاكمیت مردم مسلمان بر سرنوشت خویش بود. از اینرو ۱۹ دی هم معلول اسلامی بودن نهضت امام خمینی بود و هم علت اسلامی كردن انقلاب. پیامد مهم و بنیادی این واقعه عظیم در همین نكته نهضت بود. اثرات اسلامی بودن و اسلامی شدن نهضت را شهید مطهری این گونه تحلیل می كنند: «اگر امام عنوان پیشوایی مذهبی و اسلامی را نمی داشت و اگر مردم ایران در عمق روحشان یك نوع آشنائی و انس و الفت با اسلام نداشتند و اگر عشقی كه مردم ما به خاندان پیامبران دارند وجود نمی داشت و اگر نبود كه مردم حس كردند كه این ندای پیامبر(ص) و ندای حضرت علی(ع) و یا ندای امام حسین(ع) است كه از دهان این مرد (امام خمینی) بیرون می آید، محال بود نهضت و انقلابی به این وسعت در مملكت ما بوجود آید. رمز موفقیت رهبر در این بود كه مبارزه را در قالب مفاهیم اسلامی به پیش برد. ایشان با ظلم مبارزه كرد ولی مبارزه با ظلم را با معیارهای اسلامی مطرح كرد. امام از طریق القای این فكر كه یك مسلمان نباید زیربار ظلم برود. یك مسلمان نباید تن به اختناق بدهد، یك مسلمان نباید به خود اجازه دهد كه ذلیل باشد، مؤمن نباید زیر دست و فرمانبر كافر باشد، با ظلم و ستم و استعمار و استثمار مبارزه كرد؛ مبارزه ای تحت لوای اسلامی و با معیارها و موازین اسلامی.» (۱۷) قیام ۱۹ دی نه تنها منبعث از القای تفكر اسلامی و دینی حضرت امام (ره) بود بلكه موجد تفكر و مبارزه اسلامی نیز شد. ایجاد همین گرایش و بینش، شاه را به وحشت انداخت و این پیامد سوم قیام خونین ۱۹ دی بود.
۳- وحشت رژیم از انقلاب روبه گسترش اسلامی از نتایج درخشان قیام ۱۹ دی وحشت رژیم از تشدید قیام و بسط نفوذ امام بود. یعنی با قیام ۱۹ دی، رژیم دریافت كه نیروهای مذهبی به رهبری روحانیت مبارز و آگاه و هدایت های بی وقفه امام خمینی(ره) كه در تبعید هم دست از مبارزه برنمی داشتند- خطر اصلی و بنیان كنی هستند. بدین طریق به مقابله خشن و قهرآمیز با آن روی آورد و همین مشی و سیاست، اركان رژیم را كه از مشروعیت و مقبولیت برخوردار نبود، سست و ویران كرد. سیاست و روشی كه دروغین و توخالی بودن شعار استراتژیك! و مقطعی حقوق بشر كارتر و فضای باز سیاسی شاه را برملا ساخت. (۱۸)
۴- محبوبیت امام خمینی(ره) اقتدار امام ناشی از سه منشأ مشروعیت بود: یكی مشروعیت كاریزماتیك با بهره های معنوی و عرفانی؛ دیگر مشروعیت سنتی به لحاظ كسوت فقه و فقاهت و سوم مشروعیت قانونی كه به رابطه رهبر و ولی با مردم برمی گردد. هیچ كدام از علما و مراجع تا این حد از اعتبار و مقبولیت برخوردار نبودند. ویژگی اصلی امام این بود كه سخت به نظریه «انقلاب» و براندازی رژیم اعتقاد داشتند. امام از نفوذ و محبوبیت بالایی برخوردار بود. دلیل اصلی این وضعیت، راهی بود كه امام خمینی برگزیدند؛ یعنی راه انقلاب، راه مبارزه و راه تأسیس یك حكومت مبتنی بر ضوابط اسلامی و متكی به آرای ملت در همه زمینه ها. نفوذ و محبوبیت و نقش سازنده امام بیشترین سهم را در پیروزی انقلاب اسلامی داشت. یعنی اگر امام نبودند، هرگز قیامی به این گستردگی بوجود نمی آمد و یا پیروز نمی شد. (۱۹) مردم كه به پشتیبانی از امام و مبارزه انقلابی او پرداختند تا رژیم را ساقط كنند، با استراتژی سه وجهی رژیم شاه مواجه شدند. اگر هدایت ها و نظرات پیامبرگونه امام نبود، رژیم به اهداف خود می رسید. چه كسی جز امام می توانست به مقابله با استراتژی سه وجهی رژیم بپردازد؟ وجه نخست استراتژیك مذكور این بود كه رهبران، مخالفان مذهبی و غیرمذهبی را با برخورد فیزیكی مرعوب سازد. وجه دوم اینكه مردم را به شدت سركوب كند و وجه سوم اینكه میان نیروهای سیاسی (مذهبی ها- غیرمذهبی ها و ملیون مذهبی) تفرقه و تنش بوجود آورد. به نظر ما، نقش امام در مقابله با استراتژی مذكور بسیار مهم و كارساز بوده است (۲۰)
و البته قیام ۱۹ دی این نقش و هدایت را تمهید و تسهیل ساخت و این اثری ناچیز نبود. نتیجه گیری قیام ۱۹ دی قم، انقلاب اسلامی را وارد مرحله مهم و حساسی كرده بود. در اثر این قیام، زنجیره ای از حوادث و رویدادهای سرنوشت ساز و اثرگذار در سطح كشور پدید آمد؛ بطوریكه مبارزان و در رأس آنان امام (ره) بهتر و بیشتر از پیش از نتایج آن استفاده و روند پیچیده نهضت را به سمت پیروزی حتمی هدایت و رهبری كردند. اهمیت و جایگاه این قیام در این بود كه اولا حركت روبه پیش انقلاب را شتاب بخشید؛ ثانیاً خصلت اسلامی و مردمی نهضت امام خمینی را ثابت و عیان تر ساخت. كشتار مردم قم در روز ۱۹ دی و سركوب شدید و خشن قیام عمومی در این شهر، باعث به اوج رسیدن اعتراضات و راهپیمایی ها در اغلب شهرهای ایران در روزهای بعد می شود. و از همین نقطه است كه رژیم مقتدر و باثبات پهلوی دچار بحران عمیق و انقلاب می شود. قیام۱۹ دی قم زمینه ها و علل و عوامل مختلفی دارد. هرچند تبعید امام به نجف و دوری ایشان از مركز مبارزات اسلامی قم، ادامه نهضت اسلامی را با مشكل و مانع روبه رو ساخت ولی اندیشه مبارزه و مخالفت با رژیم پهلوی به عنوان یك نظام باطل و ظالم در روح و جان مردم باقی مانده بود. از این رو دوام گفتمان مبارزه كه حاصل اندیشه های سیاسی امام بود، زمینه اصلی قیام ۱۹ دی محسوب می شود. علاوه بر این، دوره سخت اختناق و سركوب نیز موجبات قیام را فراهم ساخت. درگذشت دكتر علی شریعتی، فضای بازسیاسی و مجموعه حوادث این دوره، شهادت آیت الله مصطفی خمینی و رهبری های امام خمینی و از همه مهمتر مقاله اهانت آمیز ۱۷ دی ۵۶، زمینه ها و عوامل مهم قیام ۱۹ دی بوده است.
پاورقی:
۱- مهدی بهشتی پور، «مطبوعات ایران در دوره پهلوی» رسانه، سال چهارم، زمستان ۱۳۷۲، شماره ۴، ص .۷۸
۲- آنتونی پارسونز، غرور و سقوط، ترجمه محمود طلوعی، نشر هفته،تهران ۱۳۶۲، ص ۹۸-.۱۰۰
۳- مهناز میزبانی «قیام ۱۹ دی قم» فصلنامه ۱۵ خرداد، شماره ۲۸۷، زمستان ۷۶، ص .۱۵۳
۴-همان
۵- عبدالرضا هوشنگ مهدوی، انقلاب ایران به روایت رادیو بی بی سی، طرح نو، تهران ۱۳۷۲، ص ۲۰۵-.۲۰۶
۶-ابراهیم طالبی دارابی، جایگاه قیام ۱۹دی در پیروزی انقلاب اسلامی، مركز اسناد انقلاب اسلامی، تهران ۱۳۷۸، ص .۸۶
۷-ویلیام شوكراس، آخرین سفیر شاه، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی، چاپ هفتم، البرز، تهران ۱۳۷۰، ص .۱۳۶
۸-امام خمینی، صحیفه امام، ج ۳، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ۱۳۷۸، ص .۲۹۷
۹- صحیفه امام، ج ۳، ص . ۳۱۵
۱۰- صحیفه امام، ج ۳، ص .۳۱۵
۱۱- همان، ص ۳۱۵-.۳۱۶
۱۲- صحیفه امام، ج۳، ص .۳۱۷
۱۳- نگرشی كوتاه بر انقلاب اسلامی ایران، تهران: سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی، ۱۳۵۹، ص .۱۱۰
۱۴-خمینی، روح الله، صحیفه نور، ج۲، تهران، ارشاد اسلامی، ۱۳۷۱، ص .۱۵
۱۵- یوسف مازندی، ایران ابرقدرت قرن، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران، نشر البرز، ص .۵۹۹
۱۶-روبین، بازی، جنگ قدرت ها در ایران، ترجمه محمود شرقی، تهران، آشتیانی، .۱۳۶۳
۱۷- مرتضی مطهری، پیرامون انقلاب اسلامی، قم انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۶۱، ص۴۰-.۴۱
۱۸- ابراهیم طالبی دارابی، جایگاه قیام ۱۹ دی ۱۳۵۶، انتشارات مركز اسناد انقلاب اسلامی. ۱۳۷۸، ص .۱۱۶
۱۹- روزنامه صبح امروز، مورخ ۱۳/۱۱/۷۷
۲۰- ابراهامیان، یرواند، ایران بین دو انقلاب، ترجمه كاظم فیروزمند و دیگران، تهران: نشر مركز، ۱۳۷۷، ص ۴۹۱-.۴۹۰
الف
ارسال نظر