مدیریت علوی قسمت هجدهم/ دقت در مصرف بیت المال

یادداشت/ سیدحسین علوی

مدیریت علوی قسمت هجدهم/ دقت در مصرف بیت المال

قلم‌های تان را ریز و نازک کنید و خطوط نوشته‌هایتان را نزدیک هم بنویسید. سخنان زیادی را در نامه‌هایتان حذف کنید و میانه روی پیشه کنید و بپرهیزید از زیاده روی، که اموال مسلمانان دچار ضرر نشود.[۶]خصال، صدوق، ص۳۱۰.

«وَ اللَّهِ‏ لَوْ وَجَدْتُهُ‏ قَدْ تُزُوِّجَ‏ بِهِ‏ النِّسَاءُ وَ مُلِکَ بِهِ الْإِمَاءُ لَرَدَدْتُهُ فَإنَّ فِی الْعَدْلِ سَعَةً وَ مَنْ ضَاقَ عَلَیْهِ الْعَدْلُ فَالْجَوْرُ عَلَیْهِ أَضْیَق؛[۷] به خدا سوگند، بیت المال تاراج شده را هر کجا که بیابم به صاحبان اصلى آن باز مى‏گردانم، گر چه با آن ازدواج کرده، یا کنیزانى خریده باشند، زیرا در عدالت گشایش براى عموم است و آن کس که عدالت بر او گران آید، تحمّل ستم براى او سخت‏تر است».نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ص۵۷.

در راضی نگه داشتن سهم خواهان از بیت المال

یکی از خصوصیات حضرت علی (علیه السلام) این بود که بیت المال را به طور مساوی میان مردم تقسیم می کرد و بین مسلمانان تبعیض قائل نمی شد؛ این امر باعث شده بود، برخی از طرفداران تبعیض و انحصار طلبها به معاویه بپیوندند.عده ای از دوستان علی علیه السلام به حضور حضرت رسیدند و گفتند:- چنانچه افراد سیاس و انحصار طلبها را با پول راضی کنی، برای پیشرفت امور شایسته تر است.

امام علی علیه السلام از این پیشنهاد خشمگین شد فرمود:- آیا نظرتان این است به کسانی که تحت حکومت من هستند ظلم کنم و حق آنان را به دیگران بدهم و با تضیع حقوق آنان یارانی دور خود جمع نمایم؟ به خدا سوگند! تا دنیا وجود دارد و آفتاب می تابد و ستارگان در آسمان می درخشند، این کار را نخواهم کرد. اگر مال، از آن خودم بود آن را به طور مساوی تقسیم می کردم، چه رسد به اینکه مال، مال خداست.

تقسیم بیت المال به مساوات:

ابن ابی الحدید از ابن عباس روایت نموده که: علی (علیه السلام) در روز دوم بیعت خود در مدینه خطبه ای خواند و فرمود: هش دارید که هر زمینی که عثمان در اختیار کسی نهاده و هر مالی که از مال خدا به کسی داده باید به بیت المال بازگردد، زیرا حقوق گذشته را هیچ چیزی پایمال نتواند کرد و اگر ببینم آنها را مهر زنان کرده اند و در شهرهای مختلف پراکنده اند باز هم به جای اولش باز خواهم گرداند، زیرا در حق وسعتی است و هر که حق بر او تنگ آید و جور و ستم بر او تنگ تر خواهد آمد. آن گاه دستور داد شمشیر و زره عثمان مصادره شود اما متعرض سلاحی که با آن به جنگ مسلمین نیامده و اموال شخصی او که در خانه اش یا جای دیگر یافت می شود نگردند و دستور داد تا همه اموالی که عثمان اجازه داده بود در جایی خرج شود یا به کسی بدهند همه باز گردانده شود. این خبر به گوش عمرو عاص رسید - و او در آن روزها در الیه از سرزمینهای شام به سر می برد؛ زیرا شنیده بود مردم بر عثمان شوریده اند از این رو به آنجا رفته بود - به معاویه نامه نوشت: هر اقدامی که می خواهی بکنی اکنون بکن زیرا پسر ابی طالب تو را از همه اموالی که در تصرف داری جدا ساخته همان گونه که پوست را از چوب عصا جدا سازند! شرح نهج البلاغه ۱/۲۶۹

روز دوم بیعت یعنی روز شنبه یازده شب از ذی الحجه مانده حضرت به منبر رفت و فرمود: هش دارید، مبادا گروهی از مردان شما که غرق دنیا شده اند، املاک و مستغلات فراوان گرد آورده، جویبارها روان ساخته، بر اسبهای چابک سواره شده و کنیزان زیبا گرفته اند و همین باعث ننگ و عار آنان گردیده است، فردا روز که آنان را از همه اینها که بدان سرگرمند بازداشتم و به حقوقی که خود بدان دانایند باز گردانیدم بر من خشم گیرند و کار مرا ناپسند دارند و گویند که پسر ابی طالب ما را از حقوقمان محروم ساخت، شما همه بندگان خدایید و مال هم مال خداست و میان شما به مساوات تقسیم خواهد شد، هیچ کس در این مورد بر دیگری برتری ندارد.ان شاءالله فردا صبح همگی نزد ما آیید که نزد ما مالی است که می خواهیم میان شما تقسیم کنیم، و احدی از شما باز نماند؛ عرب باشد یا عجم، حقوق دیگر بوده یا نه، همین که مسلمان آزاد باشد کافی است؛ این را می گویم و از خداوند برای خود و شما آمرزش می خواهم. سپس از منبر فرود آمد.امام به کاتب خود عبیدالله بن ابی رافع فرمود: نخست مهاجران را یک یک صدا بزن و به هر کدام که حاضر شوند سه دینار بده، سپس انصار را صدا کن و به آنان نیز همین اندازه پرداخت کن، و با هر یک از مردم حاضر نیز از سرخ و سیاه همین گونه عمل کن.

سهل بن حنیف گفت: ای امیرمؤمنان، این مرد دیروز غلام من بود و امروز آزادش کرده ام! فرمود: به او هم به اندازه تو می دهیم. پس به هر کدام سه دینار بخشید و احدی را بر دیگری برتری نداد.

شرح نهج البلاغه ۷/۳۶...نقل از امام علی بن ابی طالب علیه السلام، ص ۷۹۸- ۷۹۴

انتهای پیام/