تبارشناسی سیاسی و گرایش های جناحی وزرای کابینه حسن روحانی

به گزارش گلستان 24 ، از چند روز پیش که سخنان انتخاباتی جهانگیری در جمع اعضای کارگزاران سازندگی کاز کلید خوردن جدی فعالیت انتخاباتی دولت خبر می دهد و نیز دیدار انتخاباتی عارف و روحانی تلاشها برای حضور طیف های اصلاح طلب از سوی دولت را افزایش داده است، تبارشناسی سیاسی اعضای کابینه حسن روحانی خالی از لطف نیست.

آنجا که تمایل اعضای دولت در روی کار آمدن مجلسی همراه از زبان جهانگیری بیان می شود، به نظر نمی رسد دیگر اعضای کابینه تمایل نداشته باشند طیف مطلوب سیاسی آنان به مجلس برود.

در زیر به گرایشهای سیاسی تعدادی از وزرای کابینه حسن روحانی می پردازیم:

محمود حجتی از اعضای مرکزیت حزب منحله مشارکت

    محمود حجتی از اعضای مرکزیت حزب منحله مشارکت است که بنابر اخبار از مرتبطان با بیت آیت الله منتظری بوده است. وی همچنین در جریان تحصن مجلس ششم از نمایندگان متحص حمایت کرد. 21 دی ماه سال 1382، جمعی از نمایندگان مجلس که تعداد آنها به 140 نفر می رسید در ادامه اعتراض به نحوه تأیید صلاحیت کاندیداهای انتخابات مجلس هفتم و حذف تعدادی از همفکرانشان، دست به تحصن زدند و اعلام کردند که از سمت نمایندگی ملت استعفا خواهند داد.  در همان ساعات ابتدایی شروع تحصن برخی معاونان دولت سید محمد خاتمی به دیدار تحصن کنندگان شتافتند

در حالی که شکوری راد نماینده وقت مردم تهران در مجلس تاکید می کرد که «تحصن نمایندگان تا حصول نتیجه ادامه خواهد داشت» نامه ای عجیب از سوی برخی استانداران دولت خاتمی منتشر شد که نام اکثر استانداران در پای آن به چشم می خورد.

استانداران وقت دولت هشتم در نامه خود با حمایت همه جانبه از تحصن کنندگان مجلس ششم خطاب به رئیس جمهور وقت نوشتند: اقدام عاجل شما و عنایت ویژه و دخالت موثر مقام معظم رهبری را خواستاریم، در صورت عدم حصول نتیجه از مسؤولیت کناره‌گیری خواهیم کرد.

این مدیران در حمایت از تحصن کنندگان مجلس ششم تهدید کرده بودند که اگر خواسته های این افراد درباره ردصلاحیت ها برآورده نشود، از سمت خود استعفا خواهند داد.

 محمود حجتی از جمله مدیران مستعفی دولت اصلاحات بود که در اقدامی دسته‌جمعی و برای اعمال فشار به نظام، همنوا با افراطیون مجلس ششم از وزارت استعفا کرد.

 دوم بهمن ماه سال 1382 بود که روزنامه "یاس نو"، ارگان رسمی حزب مشارکت، با انتخاب تیتر "استعفای وزیران و معاونین رییس جمهور در اعتراض به فقدان شرایط آزادی انتخابات" عکسی از محمود حجتی در کنار تصویری از محمد علی ابطحی، صفدر حسینی، مرتضی حاجی، عبدالله رمضان‌زاده، موسوی لاری، احمد خرم، محمد ستاری‌فر، محسن مهرعلیزاده، علی صوفی، معصومه ابتکار و... منتشر کرد.

در آن زمان برخی معاونین محمود حجتی نیز استعفا داده و حجتی با حضور در مجلس از تحصن ‌کنندگان حمایت کرده بود.

 یادآور می‌شود عناصر مستعفی مجلس و دولت اصلاحات در سال 82 با بیانیه‌های حمایت آمریکا و اتحادیه اروپا مواجه شدند. در بیانیه‌های صادره تأیید می‌شد که به خاطر رد صلاحیت اصلاح‌طلبان کلیدی، انتخابات ایران مشروعیت ندارد.

    23 مهر 1390، 143 تن از فعالان سیاسی اصلاح طلب، در نامه مشترکی خطاب به سید محمد خاتمی برای منصرف کردن وی از شرکت در انتخابات آینده مجلس و انتشار این نامه در سایت کلمه، سعی در سیاه نمایی اوضاع سیاسی جامعه نموده و از نبودن حداقل شرایط شرکت در اتخابات سخن راندند. امضای حجتی نیز پای این نامه بود.    

علی ربیعی یار غار اصلاح طلبان

علی ربیعی از جمله افرادی بشمار می رود که علاوه بر نقش داشتن در فتنه سال 88 ، سابقه سئوال برانگیزی نیز در حوزه امنیتی دارد.

علی فلاحیان، وزیر اطلاعات در دو دوره دولت هاشمی، در مصاحبه ای با روزنامه جام جم از تدریس او در دانشگاه امام باقر (علیه السلام) که زیر نظر وزارت اطلاعات است به عنوان استاد عملیات روانی یاد می کند.

فلاحیان در مصاحبه ای دیگر نیز از چگونگی خروج وی از وزارت و رفتن به شورای امنیت ملی اینگونه می گوید: «علی ربیعی از بچه های خانه کارگر و از بچه های چپ بود... یک مقطعی شد مدیرمسئول روزنامه کاروکارگر. در عین حال در وزارت اطلاعات هم بود. ما بهش گفتیم دیگر نمی‏شود که در اطلاعات بمانی. چون رفتی در یک گروه سیاسی. یا آن را انتخاب کن و یا وزارت را. او هم خیلی با من بد شد... علی ایحال وقتی کنارش گذاشتیم آقای حسن روحانی او را برد به دبیرخانه شورای امنیت ... بعد از انتخابات، آقای خاتمی می خواست او را وزیر کار بگذارد و خیلی روی این مساله اصرار داشت... و در هر حال ربیعی وزیر کار نشد... یکهو گفتند بشود دبیر شورای امنیت... بالاخره با لابی بازیهای پشت پرده قرار شد که حالا رسما دبیر همین آقای روحانی باشد ولی مسئول اجرایی شورای امنیت عباد شود. البته این پست عباد بسیار کلیدی است در امنیت کشور...»

ارتباط دوستانه خاتمی و عباد تا آنجا بود که دری نجف آبادی در خاطرات خود درباره اولین اقداماتش پس وزارت اطلاعات می گوید: «درحدود نه صفحه استراتژی خود را نوشتم پس از آن کپی گرفتم و یک نسخه برای آقای عباد و نسخه دیگر برای آقای معیری از بچه‌های وزارت فرستادم. هدفم از فرستادن کپی نوشته‌هایم برای آنها، دریافت تجربه‌ها و پیشنهاداتشان بود و یا این که اگر نکته‌ای مورد نیاز بود از آنها دریافت نمایم. ضمن این که آقای عباد از نزدیکان آقای خاتمی بود.»

اقتصادی اصلاح طلب

طیب نیا، وزیر امور اقتصادی با عضویت در شورای پول و اعتبار در دولت خاتمی و عضویت در شورای پژوهشی نهاد ریاست‌جمهوری در همان دوران یکی از اعضای کابینه است که قرابتی با اصولگرایان ندارد. در بین اقتصاددانان حلقه‌های فکری مختلفی وجود دارد که از این جمله می‌توان به حلقه دانشگاه علامه، حلقه نیاوران، حلقه دانشگاه بهشتی و از این دست اشاره کرد. در بین این حلقه‌ها پرکارترین آن‌ها در حوزه اجرایی را می‌توان حلقه نیاوران دانست که در دوران سازندگی و به سرکردگی محمد طبیبیان فعالیت کردند. برنامه اول و دوم و سوم توسعه توسط این حلقه فکری تدوین شد.

در ادامه حلقه نیاوران می‌توان به محمدباقر نوبخت نماینده اقتصادی حسن روحانی اشاره کرد. سابقه همکاری حسن روحانی با نوبخت به همکاری در مجمع تشخیص مصلحت نظام و مرکز تحقیقات استراتژیک بر می‌گردد. در این بین نیم حلقه دیگری نیز در بین نیاورانی‌ها وجود دارد که در این انتخابات گرد عارف جمع شده بودند. چهره شاخص آن‌ها علی طیب نیا بود. طیب نیا در دولت خاتمی و هاشمی و احمدی‌نژاد حضور داشته است و در هر سه دولت نیز گرایش نزدیک به جریان حاکمیت بازار داشته است.  طیب نیا در دولت احمدی‌نژاد با آمدن رهبر که از رفقای خوابگاهی و دانشجویی او بوده است به معاونت برنامه‌ریزی رسید.

احمدی‌نژاد وقتی بر سر کارآمد با توصیه داوودی تلاش کرد برنامه چهارم توسعه را که با گرایش لیبرال‌ها نوشته شده بود تغییر دهد که طیب نیا حاضر نشد این کار را انجام دهد و بعد هم به دلائل دیگری دولت را ترک کرد.

بیژن نامدار زنگنه؛ وزیر دولت جنگ، کارگزاران، اصلاحات و اعتدال

باسابقه ترین وزیر روحانی بیژن نامدار زنگنه است. گرایشات به شدت اصلاح طلبی دارد و از اعضای اصلی ستاد میرحسین موسوی در انتخابات بوده است. وی عضوسابق کارگزاران سازندگی و بنیاد باران به ریاست دولت اصلاحات نیز هست. بیژن نامدار زنگنه» در نامه مشترکی با «آخوندی» که به طور محرمانه برای «علی لاریجانی» (رئیس مجلس وقت) در روز 30 خردادماه سال 1388 یعنی دقیقاً فردای ایراد خطبه‌های راهگشا و فصل الخطاب ولی‌فقیه در «نماز جمعه تهران» ارسال می‌کند؛ خواسته‌هایی را که گفته می‌شود خواسته‌های میرحسین موسوی و مهدی کروبی بوده است، مطرح می‌کند.

مسعود سلطانی فر، یار همیشگی کروبی

چهار ماه پس از برگزاری انتخابات نهم ریاست جمهوری در سوم تیرماه 1384، مهدی کروبی به وعده تشکیل حزبش عمل کرد و با انتخاب 52 عضو شورای مرکزی، دبیر کلی حزب را بر عهده گرفت. او دو وعده دیگر هم داده بود: انتشار روزنامه ارگان حزب که عملی شد و راه‌اندازی کانال ماهواره‌ای تلویزیونی.

جرقه تشکیل حزب اعتماد ملی از جایی زده شد که مهدی کروبی با وجود ناامیدی همه اصلاح‌طلبان و از جمله یاران حزبی‌اش در مجمع روحانیون مبارز از رأی آوردن او در انتخابات ریاست جمهوری، مصمم و فعال در انتخابات شرکت کرد و در کمال شگفتی، آرایی کسب کرد که تحلیل گران جناح‌های مختلف سیاسی آن را پیش‌بینی نمی‌کردند؛ اما اختلاف کم آرای او و احمدی‌نژاد، کروبی را از ادامه رقابت بازداشت.

مسعود سلطانی فر، عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی بود که در زمان انتخابات ریاست جمهوری سال 1388 رئیس ستاد اجرایی انتخابات حزب اعتماد ملی در حمایت از مهدی کروبی بود. در زمان شمارش آرای مردمی سلطانی فر به عنوان نماینده ویژه مهدی کروبی در محل حضور داشت.

در زمان اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری سال 88 و اعتراض اصلاح‌طلبان به نتایج انتخابات، میرحسین موسوی به ادعای تقلب در انتخابات و ایجاد برخی فتنه‌گری‌ها پرداخت که از جملهٔ آن‌ها عدم حضور نمایندگان کاندیداها در محل شمارش آرا بود. وی در نامهٔ خود با شورای نگهبان چنین می‌نویسد:

«فضایی که برای استقرار نمایندگان کاندیداها در نظر گرفته‌شده دور از سایت شمارش آرا بوده و هیچ‌گونه ارتباطی با این سایت ندارد. لذا در صورت استمرار این وضعیت حضور این‌جانبان با عدم آن تفاوتی ندارد. اسامی نمایندگان کاندیداهای معترض:

سید عباس احمدی (نماینده مهندس میرحسین موسوی)

عطاءالله سهرابی (نماینده محسن رضایی)

مسعود سلطانی فر (نماینده آقای کروبی)

مسعود سلطانی فر، نماینده مهدی کروبی، با تأیید این ادعا در گفت و گویی با پایگاه اطلاع‌رسانی اعتماد ملی اظهار داشت: «علی‌رغم پیگیری‌های دفتر مقام معظم رهبری و قول و تعهد مساعد وزارت کشور، شورای نگهبان و برخی دستگاه‌های دیگر، ستاد انتخابات کشور از حضور نماینده کروبی در این ستاد خودداری کرد»

عباس آخوندی

عباس آخوندی پیش‌تر و در انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری به عنوان یکی از فعال‌ترین اعضای ستاد میرحسین موسوی شناخته‌شده و از وی به عنوان مشاور میرحسین نام‌برده می‌شد. وی در جریان انتخابات سال 88 به عنوان نماینده شخصی میرحسین موسوی برای تقویت ارتباط با شورای نگهبان معرفی شده بود.

عباس آخوندی قبل از انتخابات 22 خردادماه 1388 نیز تحت نام «قائم‌مقام ستاد اصولگرایان حامی موسوی» در دوره تبلیغات انتخاباتی در ستادهای میرحسین موسوی فعّال بود. وی با مشارکت در نامه 80 اقتصاددان کشور در رابطه با انتخابات همنوا با تهیّه کنندگان نامه خواستار برگزاری انتخابات آزاد شده بودند.

حزب اعتدال و توسعه  و نیمی از کابینه روحانی

مهم‌ترین بنیان‌گذاران حزب اعتدال و توسعه عبارتند از: محمدباقر نوبخت، محمدرضا نعمت زاده، اکبر ترکان، فاطمه هاشمی رفسنجانی، محمود واعظی، حسین موسویان، سید احمد زرهانی، مرتضی محمدخان، صلاح‌الدین دل شاد، محمدحسن تولایی و زهرا پیشگاهی فرد. چهره‌های مذکور پاییز سال 1378 پس از دیدار با آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی و مشورت با وی  بر عملی کردن تصمیمشان جدی‌تر شدند.

محمدباقرنوبخت

پس از اعلام کاندیداتوری هاشمی رفسنجانی در اردیبهشت 84 محمدباقر نوبخت، سخنگوی ستاد انتخاباتی وی شد. جلوداری این حزب نسبت به دو تشکیلات دیگر درون گفتمانی و نزدیک به هاشمی رفسنجانی یعنی حزب کارگزاران سازندگی و حزب اسلامی کار باعث شد که نقش‌آفرینی حزب اعتدال و توسعه بیشتر به چشم آید.

اولین مناظره تلویزیونی میان کاندیداها به مناظره میان نوبخت و خوش‌چهره سال 1384، مربوط می‌شود. در آن مناظره نوبخت به عنوان نمایندهٔ هاشمی رفسنجانی و محمد خوش‌چهره نیز به عنوان نمایندهٔ محمود احمدی‌نژاد که دو کاندیدای راه‌یافته به مرحله دوم ریاست جمهوری بودند، حضور داشتند.

درآن مناظره نوبخت درباره مباحث غیراقتصادی صحبت کرد که خوش‌چهره با شنیدن صحبت‌های ایشان درب روان‌نویس خود را بست و آن را رها کرد و خطاب به نوبخت گفت: «شما کم آوردید. آدمی هم که کم بیاورد تخریب می‌کند. به ایشان گفتم که حرف اقتصادی بزنید که آقای هاشمی مسکن را چه کار می‌خواهند بکند؟ ...»

این مناظره بازتاب‌های بسیاری داشت. به گفته برخی کارشناسان سیاسی، رفتار نادرست نوبخت در این مناظره باعث شکست هاشمی و حرکت خوش چهره کفه ترازو را برای احمدی‌نژاد سنگین‌تر کرد.

نوبخت در نشست اصلاح‌طلبان در خرداد 1388، ضمن انتقاد از تحقق نشدن اهداف دولت نهم، در حمایت از میرحسین موسوی تصریح کرد: اگر موسوی روزی استعفا داد بدان علت بود که می‌خواستند جنگ با کشور دیگری را بر او تحمیل کنند و او نیز می‌گفت اگر من نخست‌وزیر هستم این تندروی‌ها چیست. کنار میرحسین موسوی زهرا رهنورد است که مشاوری امین برای وی است و می‌تواند از مطالبات زنان به خوبی دفاع کند. امروز دیگر توزیع سیب‌زمینی و سهام عدالت، چک پول و توزیع باعجله 80 هزار تومان سود سهام عدالت نتیجه نمی‌دهد و همین‌ها موجب شده تا رأی موسوی بالاتر برود ولی اگر همین کارها را یک نماینده مجلس انجام می‌داد صلاحیت وی رد می‌شد ... او در این نشست ضمن بیان ارادت به آقایان کروبی و رضایی و تأیید شایستگی آن‌ها گفت: «موسوی را انتخاب مناسبی میدانم.»

محمدباقر نوبخت نماینده سابق مردم شهرستان رشت در مجلس که پیش از ثبت‌نام هاشمی رفسنجانی در انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری به عنوان سخنگوی ستاد حسن روحانی منصوب شده بود، رئیس ستاد انتخابات هاشمی رفسنجانی در استان گیلان شد. پس از رد صلاحیت هاشمی وی دوباره به عنوان سخنگوی ستاد حجت‌الاسلام روحانی و یکی از حامیان و فعالان اصلی او فعالیت خود را آغاز کرد و در جذب آرای مردم برای روحانی به استان‌های مختلف سفر کرد.

محمود واعظی

وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، از موسسین حزب اعتدال و توسعه است.  محمود واعظی، در مورد مواضع سیاسی خود، به نمایندگان مجلس شورای اسلامی گفت: در ارتباط با مواضع سیاسی بنده که مورد پرسش نمایندگان محترم بود باید عرض کنم که مواضع سیاسی بنده مشخص است، خانواده بنده، عملکرد سیاسی من نیز روشن است.

بنده از ابتدای جوانی با ورود به آمریکا، عضو انجمن اسلامی دانشجویان امریکا شدم و رویکردم نیز طی 33 سال گذشته همواره اعتدالی بوده و عضو هیچ جریان چپ و راست و تندرویی نبودم، در سال 1388 نیز عضو هیچ ستاد انتخاباتی نبودم.

محمدرضا نعمت زاده

محمدرضا نعمت زاده، عضو حزب اعتدال و توسعه، وزارت صنایع در دولت شهید رجایی و دولت هاشمی، مدیرعاملی شرکت پتروشیمی و مدیرعاملی شرکت پالایش و پخش فراورده‌های نفتی در دولت احمدی نژاد را در کارنامه خود دارد. نعمت زاده در جریان انتخابات ریاست جمهوری یازدهم رئیس ستاد انتخاباتی روحانی بود. وی در 24 مرداد سال 1392 به عنوان وزیر صنعت، معدن و تجارت از مجلس رأی اعتماد گرفت.

علی جنتی

جنتی در روز ۷ شهریور ۱۳۹۲ در مراسم افتتاح استودیوی ضبط صدای موزه موسیقی، ضمن تشکر از همکاری‌های احمد مسجد جامعی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت سید محمد خاتمی گفت: «امیدوارم با این کمک‌ها ادامه دهنده راهی باشیم که در ابتدا با آقای خاتمی شروع شد.»

چند هفته پس از استقرار جنتی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، عکس عطاءالله مهاجرانی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در دولت اول سید محمد خاتمی که به دلیل گرایش‌های سیاسی و فکری وی، سکونتش در لندن و فعالیتش در شبکه بی‌بی‌سی فارسی، در دولت نهم و دهم از دیوار وزارت ارشاد حذف شده بود، بار دیگر در جای خود نصب گردید. مهاجرانی ضمن تشکر از این اقدام جنتی در نامه‌ای به وی خواستار تجدید انتشار کتاب‌هایش در ایران شد.

جنتی درباره نظرش نسبت به آیت الله هاشمی هم می گوید: آشنایی من با آقای هاشمی به 10 سالگی من بازمی‌گردد و این ارتباط تا به امروز ادامه دارد. در صحنه‌های مختلفی از قبل از انقلاب با ایشان ارتباط داشتم و بهره بردم. حتی در دوران مبارزاتی که ما از خارج کشور علیه رژیم پهلوی داشتیم، ایشان کمک‌های مالی و معنوی و فکری می‌کردند. بعد از انقلاب هم همین بوده است. علاقه و ارادت من به آقای هاشمی شخصی نیست، بلکه فکری است. من آقای هاشمی را شخصیتی می‌دانم که در جناح‌ها و گروه‌ها نمی‌گنجند. از افراط و تفریط به دور هستند. مصلحت نظام را از همه چیز بالاتر می‌دانند. در برخورد با افراد و جریان‌ها و مشکلات و ناملایمات سعه‌صدر دارند. مجموعه خصوصیات و ویژگی‌هایی که در ایشان دیدم من را به آقای هاشمی نزدیک کرد.

در نوروز ۱۳۹۳ علی جنتی، همراه عده‌ای از مسئولان دولتی برای تبریک سال نو به دیدار سید محمد خاتمی رفت، و زهرا اشراقی، عکسی را از این دیدار در صفحه اینستاگرام خود منشر کرد.

معصومه ابتکار

معصومه ابتکار، اولین زن ایرانی است که در کابینه حضور داشته است. او در ۱۱ مرداد ۱۳۷۶ و همزمان با آغاز کار دولت اصلاحات از سوی سید محمد خاتمی، رئیس جمهور وقت به عنوان معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست تعیین شد و تا پایان کار دولت هشتم در این سمت ماند. وی که عضو جبهه مشارکت و از اعضای اصلی آن بود در انتخابات شورای شهر تهران در سال ۱۳۸۵ یکی از کاندیداهای فهرست اصلاح‌طلبان بود و با پیروزی در انتخابات به عضویت شورا درآمد.

در جریان انتخابات ریاست جمهوری (۱۳۸۸)، در ابتدا زمزمه‌هایی از حضور ابتکار در عرصه انتخابات و کاندیداتوری وی شنیده می‌شد، اما در نهایت با کاندیداتوری میرحسین موسوی، معصومه ابتکار از کاندیداتوری صرف نظر کرده و در بیانیه‌ای صراحتاً از میرحسین موسوی حمایت کرد. او در بند پایانی این بیانیه نوشت: «ضمن احترام به مواضع شجاعانه حجت‌الاسلام آقای کروبی، مناسب‌ترین گزینه را برای اداره قوه مجریه در دوره آتی، آقای مهندس میرحسین موسوی نخست‌وزیر محبوب امام (ره)می‌دانم.»

در دومین مستند انتخاباتی میرحسین موسوی معصومه ابتکار همراه با فاطمه معتمد آریا و زهرا رهنورد به بررسی مسائل و مشکلات زنان و تبعیض جنسیتی در ایران پرداختند. ابتکار در این مستند ضمن نامطلوب دانستن وضعیت زنان در جامعه و نادیده گرفتن حقوق آنان، یکی از مهمترین مشکلات اجتماعی را مسئله امنیت برای دختران و پسران و سپس مسئله عدالت جنسیتی دانست.

سکوت و بی تفاوتی اخیر وی در قبال ماجرای گردو غبار خوزستان و درعوض شرکت در میتینگ های سیاسی باعث شده است او به رییس سیاسی سازمان محیط زیست معروف شود.

مجید انصاری

عضو هیئت موسس و دبیر اجرایی و سیاسی مجمع روحانیون مبارز است. انصاری سابقه فعالیت در مجلس و مجمع تشخیص مصلحت را دارد و از نزدیکان خاتمی است.