آداب گلستانی‌ها در ماه رمضان/ از غذاهای سنتی تا نماز «تراویح»
استان گلستان که رنگین کمان اقوام به شمار می رود و از فارس و ترک تا سیستانی و بلوچ و ترکمن را در خود جای داده است، در ماه رمضان آداب و رسوم خاص خود را دارد.
به گزارش گلستان 24، استان گلستان با داشتن تاریخ کهن و سکونت اقوام مختلفی چون فارس، ترکمن، سیستانی و بلوچ از تنوع قومی و فرهنگی خاصی برخوردار است به گونه ای که این استان را ایرانی کوچک می نامند.
سالیان سال است که مردم این سرزمین آداب و رسومی که برخی از آن ها مشترک بین این اقوام و برخی هم ویژه گروهی از آنان است را حفظ کرده و اجرا می کنند.
اجرای مراسم مختلف در بین اقوام برای ماه مبارک رمضان یکی از این آداب و رسوم بین اقوام گلستان است که به واسطه قدمت آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است، اما به دلیل قرار گرفتن در شرایط زندگی شهری و ماشینی، بسیاری از این سنت‌های زیبا به فراموشی سپرده شده و یا در مقایسه با گذشته کم رنگ تر شده اند.
در همین راستا محقق و تاریخ نگار گلستانی درباره آداب ماه رمضان در بین مردم استرآباد قدیم و گلستان امروزی، به خبرنگار مهر گفت: یکی از رسم‌هایی که از قدیم در بین مردم گلستان رایج بوده بیدار کردن همسایه‌ها و اهل محل، هنگام سحر و قبل از اذان صبح است تا روزه داران برای صرف غذای سحری خواب نمانند.
«الله رمضونى» رسمی کهن مردم دشت گرگان برای کمک به نیازمندان
اسداله معطوفی از برپایی مراسم «الله رمضونى» در ماه رمضان خبر داد و در توضیح این رسم افزود: در این مراسم جوانان به جمعآورى اعانات براى مستمندان می پردازند و از محل جمعآورى این کمکها به مستمندان افطار می دهند.
در مراسم افطار دشت گرگان معمولا غذاهایی مانند مسقطی، کتلت، آبگوشت، فرنی، خرما، سبزی، حلوا، آش، سوپ، نان روغنی و شیرینی هایی مثل گوش فیل و نان پنجه ای، نان کنجدی و قطاب و زولبیا بامیه به سلیقه خانواده استفاده می شودوی تصریح کرد: آب داغ خوردن یکی از آداب خاص افطارکردن مردم دشت گرگان است چراکه آنها معتقد بودند آب گرم حنجره و معده خشک را برای خوردن غذا آماده می کند.
معطوفی «تَرَک» و «فِرِنی» را خاص مردم دشت گرگان در ماه رمضان دانست و افزود: در مراسم افطار خانوادگی معمولا انواع غذاهای رایج مانند مسقطی، کتلت، آبگوشت، فرنی، خرما، سبزی، حلوا، آش، سوپ، نان روغنی و شیرینی هایی مثل گوش فیل و نان پنجه ای، نان کنجدی و قطاب و زولبیا بامیه بر سر سفره وجود دارد که به سلیقه خانواده استفاده می شود.
یکی از اقوامی که حضوری پررنگ در گلستان داشته و آئین رسوم آنها با سنت های مردم این منطقه گره خورده قوم سیستانی است. آیین رمضان خوانی و سحرخوانی در بین اقوام سیستانی نیز ریشه در فرهنگ غنی آنها دارد؛ اقوام سیستانی معتقدند که در واقع این آیین ها قداستی خاص به ماه مبارک رمضان می بخشد.
یک محقق فرهنگ عامه با بیان اینکه در گذشته این مراسم از غنای ویژه ای برخودار بوده، افزود: رمضان خوانی یکی از این رسوم بود که در قدیم مردم با شور و شوق خاصی آن را اجرا می کردند اما امروزه این رسم در دریای بیکران علم و فناوری به ورطه فراموشی سپرده شده است.
محمد آذری در گفتگو با خبرنگار مهر، ادامه داد: در این آیین چند نفر از ریش سفیدان و معتمدان روستاهای سیستان لحظاتی پیش از آغاز سحر از خواب بیدار شده و با رفتن به پشت بام خانه ها و خواندن اشعار مذهبی با لهجه محلی، مردم روستا را از رسیدن وقت سحر باخبر می کردند.
آیین رمضان خوانی بهانه ای برای دستگیری از مستمندان
وی از اجرای آیین رمضان خوانی از هشتم تا ۱۴ ماه رمضان در سیستان خبر داد و گفت: در این مراسم جمعی از جوانان و نوجوانان هر محله در دسته ای کوچک پس از افطار برای جمع آوری مایحتاج مستمندان در این ماه مبارک، به درب منازل مردم مراجعه کرده و اشعار محلی را با صدای رسا قرائت می کنند.
آذری اضافه کرد: شرکت کنندگان در این آیین پس از اجرای برنامه رمضان خوانی برای دریافت انعام از سوی صاحبخانه در انتظار می مانند و پس از لحظاتی کوتاه صاحبخانه با چهره ای گشاده، قدری کلوچه محلی یا مقادیری پول ویا مواد غذایی در اختیار آنان قرار می دهد.
وی افزود: خانه ای که توانایی لازم برای کمک کردن ندارد با مقداری آب که نشانه روشنایی و آبادانی است به در منزل آمده و در فرصتی مناسب بدون اینکه دیگران متوجه شوند آب را از پشت بام و یا سر در منزل بر روی دسته رمضان خوان می ریزد و لحظاتی به شادی و شوخی سپری می شود و رمضان خوانان نیز متوجه منظورش شده و به خانه دیگری می روند.
مراسم آشتی کنان، آداب قدیم سیستانی ها در ماه رمضان
این محقق فرهنگ عامه یکی از آئین های این ماه مبارک را مراسم آشتی و ایجاد دوستی بین افرادی که به علتی از یکدیگر دل آزرده شده اند اعلام کرد و گفت: در مراسم آشتی کنان یکی از ریش سفیدان نقش آشتی دهنده را بازی می کند و مراسم آشتی کنان در خانه اش راه می اندازد.
آذری در توضیح آمادگی سیستانی ها برای عید فطر، گفت: این اقوام سه روز قبل از فرا رسیدن عید فطر به نظافت و خانه تکانی می پردازند و لباس های جدید تهیه می کردند؛ در این روز نان های روغنی به نام «قلیفی» و کلوچه های محلی پخته و بین همسایه ها و خویشاندان توزیع می شود.
وی ادامه داد: در روز عید فطر تمام مردم روستا در مکانی که به منظور اقامه نماز عید در نظر گرفته شده حضور یافته و پس از خواندن نماز و پرداخت فطریه، فرارسیدن عید فطر را به یکدیگر تبریک گفته و به خانه های اقوام و آشنایان می روند.
ماه رمضان یکی از ماه‌های پر فیض و برکت الهی است که در بین مسلمانان ترکمن هم با آئین‌های خاصی همراه است، ترکمن های ساکن در گلستان معتقدند این آئین‌‌ها که از اجداد آنان به ارث رسیده، مجموعه ای از اخلاق و کردار اسلامی است که از آیات قرآن کریم نشأت گرفته است.
خواندن «نماز تراویح» در ماه رمضان، آئین مرسوم قوم ترکمن
یک پژوهشگر فرهنگ و ادب ترکمن «نماز تراویح» را یکی از اداب و رسوم این قوم دانست و گفت: نماز تراویح هر شب در ۲۰ رکعت به همراه نماز عشا خوانده می شود و تا پایان ماه رمضان در مساجد تمام شهرها و روستاها برگزار می شود.
موسی جرجانی در گفتگو با خبرنگار مهر، افزود: در این شب‌ها قاریان، تلاوت قرآن را از اولین جز شروع می کنند و در شب های بعد، تا پایان ۳۰ جز آن را ادامه می دهند، بدین ترتیب ختم قرآن در آن مسجد صورت می گیرد.
وی ادامه داد: در پایان آخرین شب از حاضران در مراسم و نماز ویژه تراویح، پول جمع‌آوری می شود و بعد پول ها بین حافظان قرآن که مهمان آن مسجد هستند و نیز امام جماعت مسجد به طور مساوی تقسیم می شود و سهمی هم به موذن مسجد می‌دهند.
وی آئین «یارمضان» را یکی از باشکوه ترین آیین ماه رمضان دانست و تصریح کرد: این مراسم در شب چهاردهم ماه برگزار می شود و در اصطلاح ترکمنی به آن «یارمضان» گفته می شود.
جرجانی با بیان این مطلب که این مراسم بعد از پایان «نماز تراویح» انجام می شود، افزود: «یارمضان» نمونه‌ای از احسان، نیکوکاری و کمک دسته جمعی مردم، به مستمندان و نیازمندان هر محل است.
آئین «یارمضان» ترکمن ها نمونه ای از احسان و نیکوکاری
وی ادامه داد: در این آیین بعد از انجام نماز تراویح تعدادی از نمازگزاران که اغلب جوان هستند بطور دسته جمعی به طرف منازل ساکنان محل به راه می افتند و یکی از آنان شعری می خواند و بقیه بطور دسته جمعی در آخر هر بیت الله می گویند. این افراد در برابر هر خانه که می رسند سروصدا به راه می اندازند و افراد خانه با شنیدن این سر و صدا ها از خانه بیرون آمده و هدایای خود را که اغلب موادغذایی مثل آرد، برنج، نان، کشمش، قند، گندم و یا پول است، هدیه می کنند.
این پژوهشگر فرهنگ و ادب ترکمن آیین عید فطر را از دیگر مراسمات این قوم دانست و تصریح کرد: صبح روز عید فطر مؤمنان بطور یکپارچه در نماز عید فطر در صف های بهم فشرده شرکت می کنند و بدین ترتیب اتحاد و یکپارچگی خود را به نمایش می‌گذارند.
وی اضافه کرد: بعد برپایی نماز، دید و بازدیدها و تبریک گفتن‌ها فرا می رسد که این آیین تا پایان همان روز و چند روز بعد ادامه داشته و بسیار خاطره انگیز است.
جرجانی افزود: افراد هر خانواده به تمام اقوام عید فطر را تبریک می گویند که این کار نمونه بارز تاکید قرآن برای صله رحم و خبرگیری از حال بیماران، خویشان و مؤمنان است./مهر
ارسال نظر