مصاحبه اختصاصی استاد رجبی دوانی
پاسخ استاد تاریخ به شبهات درباره فیلم محمد رسول الله (ص)
این فیلم یکی از عالیترین جلوه های قدرت نرم جمهوری اسلامی است که توانسته چهره مخدوش و ضد انسانی که عاملان جنایتکار مسلمان نمادر قالب گروههای تکفیری و وهابی و سلفی به نمایش گذاشتند، را خنثی نماید.
به گزارش گلستان 24، تنها چند روز بعد از آغاز اکران فیلم محمد رسول الله به کارگردانی مجید مجیدی بر روی پرده های سینما واکنش های داخلی و بین المللی گسترده ای نسبت بدان صورت پذیرفت ، واکنش هایی که فارغ از جنبه های فیلم برداری و جلوه های ویژهایش، عموما به محتوای آن اختصاص یافته و از سوی شمار کثیری از کارشناسان علوم دینی مورد استقبال قرار گرفت بود. در این میان اما شمار اندکی از مخالفین که عموما علمای وابسته به شاخه های حنبلی هستند نسبت بدان واکنش منفی نشان داده و برخی اتهام های نادرست بدان وارد نموده اند.
از همان زمانی‌که خبر ساخت فیلم مجیدی رسانه‌ای شد فرقه وهابی و گروههای افراطی به لطایف‌الحیلی سعی به تخریب و تحریم این فیلم زدند و حتی اکنون که فیلم اکران عمومی شده عده ای از این افراط گرایان فتوای حرام بودن دیدن فیلم را صادر کرده‌اند.
دکتر رجبی دوانی مورخ و پژوهش‌گر تاریخ اسلام در همین خصوص و در خصوص بررسی محتوای تاریخی فیلم محمد(ص) مجیدمجیدی به گفتگو با خبرنگار فرهنگ نیوز نشست .متن این گفتگو به شرح زیر است :
* فیلم محمد (ص) یکی از عالیترین جلوه های قدرت نرم جمهوری اسلامی است *
فرهنگ نیوز: لطفا پیش از هر سوالی، نظرتان را در مورد فیلم محمد(ص) بفرمایید.
این فیلم یکی از عالیترین جلوه های قدرت نرم جمهوری اسلامی است که با نمایش دادن صحنه هایی از عظمت اسلام و پیامبر عظیم الشان آن و سیمای پر از مهر و عطوفت آن حضرت توانسته است در برابر دشمنی هایی که استکبار نسبت به اسلام دارد، در این عصری که اسلام ستیزی و اسلام هراسی از سوی دشمنان غربی ما ترویج میشود بایستد و چهره مخدوش و ضد انسانی که عاملان جنایتکار مسلمان نمای آنها در قالب گروههای تکفیری و وهابی و سلفی به نمایش گذاشتند، را خنثی نماید و میتواند در عرصه جهانی مدافع اصالت اسلام و چهره سراسر رحمت و خیر و برکت پیامبر اسلام برای جهانیان باشد.
این یک بحث کلی است اما از نظر تکنیکی و استانداردهای سینمایی هم که موجب جاذبه و توجه جهانیان به یک فیلم میشود این فیلم در حد بالایی است و نه تنها از بعد سیاسی و اعتقادی بلکه از نظر فنی هم میتواند جاذبه های خودش را داشته باشد و بسیاری را مجذوب خود کند.
*این فیلم هوشمندانه با تحریم رسول خدا(ص) شروع و در پایان با شکست تحریم‌ها و پیشرفت اسلام پیش میرود *
در این فیلم هوشمندانه آغاز و انجام فیلم به جنایت و خباثت استکبار زمان علیه اسلام پرداخته شده، گرچه فیلم در مورد کودکی رسول خدا صلی الله علیه و آله است اما به خصوص برای بیننده ای که مسلمان نیست باید عنوان شود که آن حضرت در آینده چه رسالتی را داشته و در طی چه ماموریت خطیری بوده لذا در فیلم این پیام رسانده میشود که رسالت آن حضرت حیات بخش و نجات بخش است و با توجه به اینکه این رسالت باعث بهم خوردن منافع مستکبران زمانه میشود با بحث تحریم که علیه اسلام سران مشرکین اعمال کردند آغاز میشود و پایانش هم شکست این تحریم و پیشرفت کار اسلام است و نشان میدهد که در اثر مقاومت رسول خدا و پیروانش این تحریم با وحود برتری کامل مستکبران بی حاصل میشود و پیامبراسلام(ص) از این مرحله سرافراز و سربلند عبور میکند.
فرهنگ نیوز: با توجه به اینکه فیلم اکران بین المللی می شود، اولین مطلبی که مخاطب جهانی در ذهن دارد این است که فیلم را یک ایرانی ساخته و در صحنه ابتدای فیلم با شعب ابی طالب و تحریم ها مواجه می گردد. این ذهنیت که الان هم ایران در شرایط تحریم قرار دارد چه حس و تفکری را القا میکند؟
این مسئله هوشمندانه صورت گرفته و البته من از منظور آقای مجیدی در این ارتباط مطلع نیستم اما این سبک که فیلم آغاز میشود و پایان می پذیرد این پیام را دارد که تحریم های شما هم علیه نظام جمهوری اسلامی بی حاصل خواهد بود و این نظام با تمسک به رسول بزرگوار اسلام حضرت محمد (ص) و تحمل شدائد پیروز این میدان جنگ نابرابری است که شما به آن تحمیل کردید. البته این چون بر مبنای واقعیات است و چیزی نیست که ساخته ذهن آقای مجیدی باشد این مسئله اتفاق افتاده است و تحریم های همه جانبه ای در دوران رسالت پیغمبر (ص) در مکه صورت گرفته و آنها را از هرگونه داد و ستد منع کرده بودند و فشارهای سنگینی بر آنها وارد کرده بودند و با استقامت حضرت و بنی هاشمی که در این تحریم گرفتار آمده بودند و عدم عقب نشینی از اصول و ارزشها و آرمانهای خود در نهایت دشمن با وجود دست برتر در قدرت و امکانات به زانو درآمد و پیغمبر سرافراز بیرون آمد. این پیام را میتواند برساند چون برمبنای حقیقتی است. یعنی از مواردی نیست که تخیل فیلم ساز باشد بلکه حقیقتی بوده و چون در غرب هم نه اینکه جو عمومی اما تحصیل کردگان و افراد اهل مطالعه غربی با توجه به اینکه با ستیزی که علیه اسلام بوده علم و اطلاع نسبی نسبت به تاریخ اسلام پیدا کردند به خصوص بعد از آن حادثه خودساخته 11 سپتامبر که آمریکا به منظور مخدوش کردن چهره اسلام و ضربه زدن به اسلام و مسلمین پدید آورد طبق آماری که خود آنها دادند میزان فروش قرآن در آمریکا و اروپا به شدت افزایش پیدا کرد و مطالعات در مورد اسلام و پیامبر زیاد شد بنابراین این مسئله چون به یک واقعیتی مستند است لذا میتواند نشان دهنده این هم باشد که دشمنان امروز نظام مقدس جمهوری اسلامی همچون مستکبران زمان پیامبر(ص) کاری از پیش نخواهند برد و ان شاالله این نظام از این مرحله مثل رسول خدا(ص) سربلند و سرافراز عبور خواهد کرد.
فرهنگ نیوز: به نظر شما نقطه قوت فیلم کدام بخش بود ؟
به نظر من سراسر قوت است اگرچه ممکن است از نظر برخی نکات تاریخی اشکالات جزئی داشته باشد اما نقطه قوت های فراوان آن به گونه ایست که باید آن را سراسر قوت خواند به خصوص اینکه ما درباره دوره کودکی رسول خدا(ص) به سبب شرایطی که هم در دوره قبل از اسلام بوده و هم مدتها پس از ظهور اسلام که تاریخ ها به درستی ضبط و مکتوب نمیشد و اطلاعات ما بسیار مختصر است و شاید در مفصلترین تواریخ ما بیش از سه چهار صفحه در مورد دوران کودکی حضرت مطلب نداشته باشیم اما این فیلم بتواند این دوره را با این تکنیک عالی و بدون تحریف در مدت 3 ساعت به تصویر بکشد به گونه ای که مخاطب مجذوب آن شود و خسته نشود این نشان دهنده قوت بالای این فیلم است.
فرهنگ نیوز: همانطور که گفتید از دوره کودکی پیامبر منابع تاریخی کمی موجود است، اما همین منابع موجود چقدر قابل استناد هستند که براساس آن فیلم ساخته شود؟
این مطالب از مواردی است که مورد اتفاق همه منابع بوده و در معتبرترین منابع این نکات درباره کودکی آن حضرت قید شده که حتی مخالفان متعصب منحرف ضد شیعه و ضد ایرانی هم نمی توانند از این حیث به آن ایرادی وارد کنند. ممکن است با جمود و تحجر و کینه ای که نسبت به تشیع و ایران اسلامی و لایی دارند بهانه بکنند چرا پیغمبر(ص) در این فیلم مجسم شده؟ اگر چه بسیار زیبا و حساب شده آقای مجیدی در عین حال که صورت پیامبر(ص) را نمایش نمیدهد اما حضرت کاملا در سراسر فیلم حفظ میشود و هم بهانه را از دست امخالفان جاهل گرفته با این حا آنها فقط میتوانند به این نکته خرده بگیرند یعنی باتوجه به اینکه مستندات و تاریخ اسلام عموما توسط اهل تسنن نگاشته شده زیرا همیشه آنها موقعیت و حاکمیت ها را در دست داشتند لذا جای ایراد نیست و منطبق بر منابع معروف و شناخته شده تاریخ اسلام مثل سیره ابن هشام و تاریخ طبری و تاریخ یعقوبی امثال اینهاست.
فرهنگ نیوز: در چند صحنه از فیلم پیامبر صحبت می کنند و ما صدای ایشان را می شنویم. دانشگاه الازهر و یکسری از علمای سنی به این ایراد گرفتند و گفتند وهن و حرام است. نظرتان در این رابطه چیست؟
ببینید آنها با یک استانداردهای دوگانه ای برخورد میکنند خودشان در این رابطه فیلم هایی را می سازند و به چهرهای مقدس خودشان و خلفا که برای آنها شانی همچون پیامبر(ص) قائلند را میاورند و عیب و ایرادی نمیگیرند حتی ساحت مقدس حضرت علی(ع) را هم اینچنین آورده اند. در ضمن حرف آنها برای ما ملاک نیست باید نظر مراجع عظام خودمان و فقهای شیعه را از این حیث در نظر بگیریم، در ارتباط با نمایش سیما فقهای ما هم اشکال می کنند و چون در این فیلم سیمای پیامبر اکرم (ص) نشان داده نشده ایرادی از نظر فقهی به آن وارد نیست اما صدای حضرت اگر ایراد داشت باید تاکنون از طرف فقها مورد اشکال واقع میشد که من تاکنون با مخالفتی در این مورد برخورد نکردم و شاید هم به تصور بنده چون فیلم متعلق به کودکی حضرت است و هنوز به رسالت آن حضرت پرداخته نشده از این حیث ایراد نداشته باشد اما چون یک بحث فقهی است و من در این حوزه تخصص ندارم نمیتوانم اظهار نظر قطعی کنم.
* قبول فیلم محمد(ص) از سوی یهودیان، اعتراف به کفر خودشان است *
فرهنگ نیوز: پس دلیل اصلی دانشگاه الازهر و یکسری از مخالفان داخلی و خارجی و یهودیانی که با این فیلم مخالفت می کنند چیست؟
همان نکته ای که در آغاز عرض کردم، این قدرت نرم برجسته نظام جمهوری اسلامی ایران و مذهب حقه شیعه اثنی عشری اینها را به واهمه واداشته است. الازهر و مراکز مدعی علم و فقاهت اهل تسنن که تعصب های نا به جایی دارند و چون خودشان و جامعه آنها قادر نیست یک چنین هنر عظیمی از خودشان به نمایش بگذارند روی حقد و حسادت و کینه اینگونه برخورد میکنند و یهودی ها و مسیحی ها هم اگر مخالفتی دارند از باب همین مسئله و متضرر شدن خود چون ظهور آخرین پیغمبر (ص) را این فیلم به نمایش میگذارد که بر مبنای اعتقادات و اطلاعات تورات و انجیل بوده است که آنها در آن تحریف وارد کرده اند و اگر آنها بخواهند این فیلم را بپذیرند و تایید کنند در حقیقت باید به کفر خود اعتراف کنند چراکه طبق کتابهای مقدسشان ظهور آخرین پیامبر بشارت داده شده و آنها با نادیده گرفتنش در برابر آن ایستادند و امروز هم نسبت به این دین و پیروان آن پیامبر اینچنین ظلم ها و جنایاتی را دارند مرتکب می شوند. طبیعی است که آنها عکس العمل اینگونه نشان بدهند و از یک چنین فیلمی که عظمت اسلام و حقانیت اسلام را میرساند و پیروان ادیان آسمانی دیگر اگر به دین خود و تعالیم پیامبرشان پایبند بودند وظیفه داشتند که به دین اسلام درآیند و لذا اینها چون چنین نکردند و نخواستند بکننند احساس خطر می کنند. در یک کلام این قدرت نرم فوق العاده ایست که توان مقابله و به چالش کشیدن آن را از نظر علمی و مستندات تاریخی و اعتقادی ندارند و لذا به این شیوه ها با آن مقابله می کنند که بتوانند از تاثیرگذاری این فیلم بسیار ارزشمند و فاخر در مخاطبان مسیحی، یهودی و اهل تسننی که میخواهند آزاد اندیش و پیرو فتواها و اظهار نظرهای دگم مفتیان و علمای متعصب بی منطق خود نباشند جلوگیری کنند.
فرهنگ نیوز: با توجه به اینکه شما خودتان استاد تاریخ هستید، یکسری نقدهای تاریخی به این فیلم گرفته شده، اگر امکان داشته باشد ما نقدها را به صورت جزیی از شما بپرسیم، شما ببینید این مطالب سندیت داشته و این نقد وارد است یا خیر؟در قسمتی که پیامبر از مادرشان دور می افتند و دچار تب می شوند، عمویشان ایشان را داخل رودخانه میگذارد تا تب پایین بیاید، و ماهی ها دور ایشان جمع میشوند که به عبارتی حالت معجزه است. منتقدین میگویند این سند تاریخی ندارد نظر شما چیست؟
من خودم مستقیم نخواندم و منتقدین را نمی شناسم که آیا واقعا غرض مطرح کردن مواردی است که ساخته ذهن فیلمساز است و اینکه سند تاریخی ندارد یا با اغراض سیاسی و همگامی با دشمنان بیرونی این انتقادات صورت میگیرد. من این را نمی دانم و مهم است که بدانیم منتقد کیست و انتقادش در جهت بیان یک مطلب علمی و تاریخی است یا در جهت اهداف سیاسی است.
من تخصص سینمایی ندارم ولی چون خودم خیلی حساس هستم که آنچه در فیلم های تاریخی نمایش داده میشود مبتنی بر واقعیات باشد این توجیه را از سینماگرانمان دیده وشنیده ام که اگر فیلم کاملا مطابق تاریخ باشد ممکن است اطلاعات بسیار کم و ناقص باشد و نشود آن صحنه را کامل به تصویر کشید ثانیا اگر کامل همه جزییات مطابق تاریخ باشد فیلم حالت خشک پیدا می کند و جاذبه نخواهد داشت.
ما وقتی داریم که رسول خدا در این سن هنگام بازگشت از مدینه مادرشان که بیمار میشود و در منزلگاه ابواء از دنیا میرود طبیعی است اگرچه ما اطلاعاتی نداریم اما این ذهن خلاق آقای مجیدی و فیلمنامه نویس است که نگاه می کند کودکی که سالها از مادر دور بوده به خاطر پرورش در بادیه و نزد حلیمه بوده بیش از یکسال نیست که به مادر خود رسیده است و مهر و عطوفت مادر را تازه دارد حس می کند در این سن و هنگام بازگشت از این سفر که پیغمبر در این سفر چون خویشاوندان مادری خود و دایی های خود را دید و به حضرت خیلی هم خوش گذشته بود در یک چنین موقعیتی مادر خود را از دست میدهد معلوم است که دچار غم و اندوه شدید شده اگرچه که ما در تاریخ به سبب نکاتی که گفتم این جزئیات ذکر نشده اگر اینجا فیلمساز چنین چیزی را برای نمایش غم و اندوه پیامبر(ص) به تصویر کشیده هیچ جای اشکال ندارد و چیزی به عنوان تحریف در تاریخ معنا پیدا نمی کند.
* حضرت محمد(ص) از بدو تولد نبی بودند *
فرهنگ نیوز: در فیلم مواجهیم با اینکه پیامبر از بدو تولد و حتی قبل از تولد معجزاتی دارد و حالت روحانیت و عصمت ایشان در تمام فیلم نمود دارد. برخی مخالفین بر این اعتقادند که ایشان تا چهل سالگی اصلا نمیدانسته قرار است پیامبر شود و تا این سن چنین معجزاتی نداشته ولی در فیلم می بینیم پیامبر وارد هرجای میشود باعث برکت می شوند. چنین معجزات و برکاتی درست است؟
اگر ایراد به این صورت که شما مطرح کردید عنوان شده باشد نشان دهنده فقر اطلاعات دینی و معرفتی است چراکه ما معتقدیم پیامبر اسلام(ص) سرآمد انبیا است و خداوند در حدیث قدسی در شان او میفرماید: «لولاک لما خلقت الافلاک» اگر تو نبودی من هستی را پدید نمی آوردم. در علم کلام (علم کلام علمی است که از نظر عقلی اصول اعتقادات اسلامی را اثبات می کن) قاعده ای داریم به نام قاعده افضلیت یعنی برتری داشتن و چون پیامبر ما برترین انبیا است سرآمد همه انبیاست و 124000 پیامبر و ازجمله 4 پیامبر الولعزم مقدمه بودند برای ظهور اشرف الانبیا لذا پیامبر اسلام نه تنها همه فضیلت ها و معجزات پیشین را دارد بلکه فضایلی دارد که آنها فاقد آن بوده اند. یعنی پیامبر ما افضلیتش ایجاب می کند که تمام فضایل پیامبران پیشین را داشته باشد چیزهایی داشته باشد که آنها فاقد آن بودند. از جمله این فضیلت ها این است که طبق قرآن حضرت عیسی (ع) به هنگام ولادت و روزهای اول تولد وقتی که حضرت مریم علیها سلام او را در آغوش وارد قوم خویش می کند وقتی مورد اتهام قرار می گیرد که تو این فرزند را چگونه به دست آورده ای؟ حضرت مریم اشاره کرد که از خود او سوال کنید و آنها گفتند چگونه نوزاد میتواند حرف بزند که با اعجاز الهی نوزاد با زبان فصیح به سخن در آمد و طبق آیه قرآن فرمود «انی عبدالله آتانِیَ الکِتابَ و جَعَلَنی نَبیّاً» که من بنده خدا هستم و به من کتاب آسمانی داده شده است و پیامبر قرار گرفته ام. وقتی حضرت عیسی (ع) در نوزادی پیامبر است پیامبر ما که افضل بر او است او هم در هنگام ولادت پیامبر است. البته علما در اینجا می گویند فرقی است بین نبی و رسول. نبی کسی است که از طرف خدا به او اخبار غیب می رسد ولی مامور ارسال نیست اما رسول نبی ای است که مامور ابلاغ میشود.
پیغمبر ما (ص) مثل حضرت عیسی (ع) نبی است و در سن 40 سالگی رسول هم میشود. بنابراین برای پیامبر ما معجزاتی مثل کارهایی که حضرت موسی (ع) با عصای خود میکرد یا مرده زنده کردنهای حضرت عیسی (ع) یا آتش گلستان شدن های حضرت ابراهیم(ع) چیزی نیست اگرچه پیامبر ما(ص) نیازی به چنین معجزاتی نمی دید و با کلام معجزه خود عمدتا باعث هدایت جامعه شد اما چون افضل بر انبیا دیگر است اگر پیامبر اراده میکرد خداوند این قدرت را به او داده بود که بتواند معجزاتی فراتر از معجزات پیامبران پیشین داشته باشد. و لذا اینگونه ایراد گرفتن که ایشان تا 40 سالگی نمی دانسته است پیامبر است حرف نابجایی است و این عقیده شیعه نیست و عقیده خردمندان اهل تسنن هم نیست برخی غیر شیعه به سبب برداشت غلط و عدم فهم صحیح از قرآن مثلا به استناد آن آیه که میفرماید: « و وجدک ضالّا فهدی» معتقدند که نعوذ بالله پیغمبر(ص) پیش از رسالت چه بسا دچار شرک هم بوده است و خدا بعدا او را هدایت کرده است و این به سبب عدم بهره گیری از اهل بیت (ع) در فهم قرآن است که آنها را به انحراف کشانده. وقتی قرآن میفرماید حضرت یحیی (ع) در کودکی پیامبر بوده است آیا اشرف الانبیا تا 40 سالگی از وحی و غیب بی بهره بوده؟
حضرت علی (ع) در خطبه قاصعه میفرماید پیامبر(ص) از همان دوره شیرخوارگی تحت تعلیم برجسته ترین فرشتگان الهی بود و هر روز آن فرشته پیامبر را آموزش و تعلیم میداد که پیغمبر مطابق آن تعالیم عمل میکرد و میفرماید زمانی هم که من وارد خانه آن حضرت شدم پیغمبر(ص) آنچه را که از فرشته می آموخت به من یاد میداد بنابراین با این اسناد و با این استدلال ها این ایراد هیچ مبنایی ندارد و رد میشود.
فرهنگ نیوز: در شیوه نامگذاری پیامبر می بینیم که حضرت عبدالمطلب وارد کعبه میشوند و بعد از اینکه از کعبه می آیند نام پیامبر را صدا میزنند و ایشان را نامگذاری می کنند. آیا این موضوع سندیت تاریخی دارد و چه اتفاقی داخل کعبه برای حضرت عبدالمطلب می افتد و آیا نام پیامبر به ایشان وحی می شود؟
البته در نقل های مربوط به وفات حضرت عبدالله، پدر پیامبر اختلاف وجود دارد. برخی آنرا قبل از ولادت حضرت محمد(ص) و برخی آنرا اندکی پس از ولادت ایشان نقل می کنند . اما با توجه به شخصیت برجسته و بالای عبدالمطلب(ع) وعرفی در آن موقع حاکم بوده چون جد پیامبر در قید حیات بوده است حتی اگر حضرت عبدالله زنده هم بوده با توجه به شخصیت فوق العاده عبدالمطلب (ع) قاعدتا باید پذیرفت که عبدالله هم مطابق نظر پدر عمل می کند و نامگذاری را به پدر خود واگذار می کند. اگر هم آن نقل ها را بپذیریم که ایشان از دنیا رفته است طبیعتا بزرگ این خاندان در این مورد تصمیم گیرنده بوده است.
از سوی دیگر ما شواهد و اسناد و قرائنی داریم که حضرت عبدالمطلب (ع) دارای فضیلت های برجسته ای بوده است که شایستگی آن را پیدا می کند که مورد الهامات الهی قرار بگیرد مانند حفر چاه زمزم، ما در تاریخ داریم که اولاد حضرت اسماعیل (ع) وقتی مورد هجوم قبیله خضاعه قرار گرفتند و مجبور شدند مکه را ترک کنند چاه زمزم را پوشاندند تا این امتیاز به دست دشمنان شان نیافتد اگرچه بعدها قریش یعنی برخی از اولاد حضرت اسماعیل(ع) توانستند خضاعی ها را از مکه بیرون کنند و دوباره به این شهر برگشتند اما جای زمزم کماکان مسکوت بود و کسی نمی دانست و حضرت عبدالمطلب (ع) بود که در خواب به او مختصات زمزم نسبت به کعبه الهام شد و لذا او با این الهام توانست زمزم را حفر کند و دوباره به جریان بیاندازد.
همچنین در جریان حمله ابرهه به مکه عبدالمطلب با الهام الهی میداند که این خانه توسط صاحبش حفظ میشود و لذا به مردم مکه با اطمینان خاطر می گوید از شهر بیرون بیایید که خداوند خود این خانه راحفظ می کند و همینطور هم شد. امام صادق (ع) میفرماید: «عبدالمطلب در روز قیامت به سیمای پیامبران محشور میشود». چون چنین شخصیتی دارد، اگر چه ما سند هم نداشته باشیم هیچ بعید نیست، که نامگذاری پیامبر اکرم (ص) با الهام الهی به عبدالمطلب صورت گرفته باشد.
البته در این فیلم قید شده بود که نام محمد در عرب سابقه نداشته است. من اینجا ایرادی به آقای مجیدی و فیلم نامه نویسان وارد نمی کنم چون در خیلی منابع اینگونه تصور شده است که نام بی سابقه بوده و اولین بار با پیغمبر(ص) مطرح شده اما ما اسنادی داریم که افرادی قبل از اسلام هم به این نام نامیده شدند البته بسیار نادر و کم بوده مثل محمد بن مطلبه انصاری که اصلا اهل مدینه بود و پیش از اسلام هم نامش محمد بوده و نام استثنایی نبوده اما بسیار نادر و کم بوده است و هیچ استبعادی ندارد که عبدالمطلب (ع) با عنایات و الهامات الهی آن حضرت را به این نام منصوب کرده باشند.
فرهنگ نیوز: در صحنه ای از فیلم می بینیم که شتر دایه پیامبر فرار می کنند و ایشان دنبال شتر می روند و به خانه پیامبر میرسند، این هم با اسناد تاریخی منطبق است؟
نه، همانطور که عرض کردم تاریخ آن دوران بسیار محدود و کم هست و اطلاعاتی که و به این صورت که در فیلم آمده در تاریخ که عمدتا هم شفاهی بوده چیزی ضبط نشده ولی از آن مواردی است که به جایی برنمی خورد و اتفاقا نقلهای تاریخی که ما داریم می گوید که چون پیغمبر(ص) یتیم بود هیچ زنی حاضر نبود او را با خود ببرد و حلیمه هم در آغاز نمی خواست پیغمبر را ببرد ولی چون نوزادی پیدا نکرد به ناچار آمد و پیغمبر را برد و اگرچه گفته شده با آمدن پیامبر نزد حلیمه برکات فراوانی هم برای آنها پدید آمد اما این نقل را باتوجه به اینکه در تاریخ هم آمده برخی از محققان مثل مرحوم پدرم استاد علی دوانی رضوان الله علیه رد کردند با این منطق که پیغمبر (ص) اگرچه پدر ندارد اما تحت کفالت جدی است که فرد اول مکه است و عبدالمطلب هم از نظر شان و شخصیت چنان در مقام بالایی بود که همه تیره های قریش برای او عزت احترام قائل بودند و از او حساب میبردند و از لحاظ مالی هم موقعیت مناسبی داشت و یک قلم ثروت او شتران بسیاری است که توسط لشکر ابرهه مصادره میشود و بعد با اقدام عبدالمطلب آزاد میشود.
حتی نقلی که ما داریم توسط محققان زیر سوال برده میشود اما اگر در این فیلم به آن صورت تصویر شده که شتر آنها می آید در خانه پیغمبر و اینطور با حضرت آشنا میشوند، از آن مواردی است که حتی اگر سند هم برایش نداشته باشیم لطمه به تاریخ وارد نمی کند. مسلم این است حلیمه آمده است به نزد حضرت آمنه علیهاالسلام و پیغمبر را از او گرفته است و برای پرورش به بادیه برده، اما نحوه آن هیچ اشکالی ندارد که در این فیلم به این گونه به تصویر کشیده شود.
فرهنگ نیوز: حضور یک مشاور تاریخی - فرهنگی در فیلم چقدر میتواند موثر باشد؟
صرف مشاور نمیتواند ملاک باشد باید ببینیم مشاور تاریخی تا چه حد احساس مسئولیت می کند و در نگارش فیلمنامه و بررسی و تطبیق آن با مستندات تاریخی چقدر نقش دارد و حتی آنجاها که جنبه تخیل دارد را تا چه حد صحه میگذارد اینها مهم است.
من اسم نمی اورم ولی در یکی از فیلمهای موفق تاریخی که مشاور برجسته ای هم داشته است ما اشکالات متعدد فقهی هم می بینیم یعنی مسئله ای که از نظر فقهی اشکال شرعی بزرگی دارد. معلوم است که مشاور، فیلمنامه را نخوانده و در جریان ساخت فیلم هم نبوده و حداقل آن قسمت فیلمنامه را نخوانده، واگرنه مشاوری که خود نسبت به مسائل شرعی و فقهی آگاه است بهتر از من میداند که آن اشکال فقهی نباید وجود داشته باشد و اگر هم در فیلم آمده باید آن را برطرف کند اینکه برطرف نشده و ساخته شده نشان میدهد که مشاور حداقل این بخش فیلمنامه را ندیده و یا در جریان ساخت اصلا حضور نداشته و این صحنه ها را اصلا ندیده است بنابراین باید دید مشاور چقدر مایه گذاشته و چقدر حضور دارد و مطالب را به دقت خوانده باشد دوم میزان هماهنگی بین مشاور و فیلمنامه نویس و کارگردان است چه بسا مشاور نظراتی را بدهد اما متولیان ساخت فیلم آنها را لحاظ نکنند به دلایل مختلفی مثلا برای ایجاد جاذبه بیشتر از منظر خود بخواهند چیزی را اضافه کنند یا چیزی را نادیده بگیرند. و نمی توان به این صورت کلی اظهار نظر کرد و در این ارتباط نقش مشاور را مطرح کرد.
فرهنگ نیوز: باتوجه به اینکه آقای مجیدی گفتند این فیلم قرار است سه گانه باشد و قسمت دوم و سومی هم خواهد داشت، به نظر شما برای قسمت دوم و سوم چه برهه ای از زندگی پیامبر قابل اهمیت تر است و بهتر است به آن پرداخته شود؟
چند سال پیش که بحث این فیلم مطرح شده بود چون اطلاعاتی نداشتم و شنیدم که فیلم در مورد کودکی پیغمبر(ص) است در اظهار نظری مطرح داشته بودم که پرداختن به کودکی پیغمبر(ص) خوب است ولی اولویت اول ما نیست با توجه به اینکه در آن موقع اسلام ستیزی ها و سلام هراسی ها و جسارت ها به ساحت مقدس پیامبر اکرم(ص) اوج گرفته بود گفتم دشمنان ما و مستکبران زمانه و غرب پلیدی که با اسلام سر ستیز دارد با رسالت پیامبر مشکل دارد نه با کودکی پیغمبر. بعد متوجه شدم که این پروژه یک پروژه عظیم سه قسمتی است و بخش اول آن کودکی رسول خداست و بخش دوم آن از نوجوانی تا رسالت و دوره جوانی حضرت را در بر میگیرد و بخش سوم رسالت آن حضرت است و لذا این سبک بسیار ارزشمند است اگر فی البداهه میخواستند بدون اینکه مطرح شود که پیغمبر چه سیری را طی کرده تا به رسالت رسیده برای بینندگان به خصوص مخاطبان غیر مسلمان فهم این مسئله سنگین میشد اما چون در نهایت بناست تا پایان رسالت آن حضرت به تصویر کشیده شود از این حیث یک مجموعه کامل خواهد شد .
سلام . خداقوت
باتشکر از مطلب خوب شما.این مطلب در گلستان بلاگ منتشر شد.
http://golestanblog.ir/%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AE-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D8%A8%D9%87-%D8%B4%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%AA-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85-%D9%85/
منتظر مطالب بعدی شما هستیم.
یاعلی. التماس دعا