دسته چوبی گرگان ، آئینی کهن در تاریخ تشیع + تصاویر

به گزارش گلستان24، گرگان نام شهری است دراستان گلستان که تا سال 1316 ش " استراباد" نامیده می شد، یکی از آئین های کهن و خوب محرم در گرگان مراسم دسته چوبی است که در محله میخچه گران این شهر اجرا می شود.

این برنامه در شب شام غریبان اباعبدالله الحسین(ع) بعنوان خون خواهی و بصورت پیمایشی برپا می شود و حدود دو ساعت بطول می انجامد. در این شب جوانان پس از صرف شام، در حیاط تکیه قدیمی میخچه گران جمع می شوند و چوبهای بلندی به اندازه حدود 130 سانتی متر بعنوان نماد نیزه بدست می گیرند و ضمن آنکه نوحه خوان با حالتی حماسی نوحه سرایی می کند، جمعیت با یک دست چوبها را در هوا بلند می کنند و تکان می دهند و با دست دیگر سینه می زنند.

از جمله اشعار مداحان چنین است:

ما غلامان علی، ما غلامان علی، چوبه دَوران می زنیم، تیغ برفرق یزید نامسلمان می زنیم.

می کِشم در آغوش، می کِشم در آغوش، علی اکبرم را ، علی اصغرم را.

الله رحمان و رحیم، چندین جوان نازنین، رفتند و ماهم می رویم. هُو یا امیرالمومنین

اللهُ رحمانُ و رحیم، چندین جوان ماه رو ، با هم نشستند روبرو ، رفتند و ماهم می رویم. هُو یا امیرالمومنین

وای عزایی شده،  وای عزایی شده،  اَمر الهی شده،  به دشتِ کَربُ و بَلا ، حسین فدایی شده

و اشعار دیگر ...

آنها بسیارجالب و منظم همراه با طبل و7 مشعلِ دسته بلندِ روشن، که در جلوی دسته قرار می گیرد به حرکت در می آیند و تقریبا به تمام تکایای گرگان می روند و بعنوان خون خواهان امام حسین(ع) نوحه سرایی می کنند.

مسیر حرکت از تکیه میخچه گران به تکایای سرپیر، سبزه مشهد، سرچشمه، دوشنبه ای، درب نو، میدان عباسعلی، نعلبندان و پاسرو می باشد و در آخر از تکیه پاسرو به تکیه میخچه گران برمی گردند و پس از چند دقیقه عزاداری و نوحه خوانی ، چوبها و پرچمها را به انبار تکیه میخچه گران تحویل می دهند و سپس شرکت کنندگان لباس نوحه خوان اصلی و پیراهن او را به عنوان تبرک پاره پاره می نمایند و هرکس تکه ای را با خود به تبرک می برد. در پایان هم با شیر داغ از شرکت کنندگان پذیرایی به عمل می آید.

بطوری که در افکار عمومی- بدون مستند تاریخی- می گویند در سال 61 هجری از طرف امام حسین(ع) نامه ای برای مردم استراباد رسید که از آنها درخوست یاری و کمک شده بود.علاقمندان اهل بیت رسول الله(ص) جمع شدند و از مضمون نامه و مظلومیت امام مطلع شدند.

سپس برای یاری امام حسین(ع) اعلام آمادگی کردند و به نیزه و شمشیر و اسب مجهز شدند و بسوی کربلا به راه افتادند. اما در بین راه احتمالا در حدود آمل یا تهران و قم که رسیدند خبر شهادت امام حسین(ع) و یارانش به آنها رسید.

لذا با اشک و آه و عزا بازگشتند. از آن پس هر سال عصر روز عاشورا بعنوان نماد حرکت آن روز ، مردم در تکیه محله میخچه گران گِردهم می آیند و نفری یک چوب دست بعنوان نماد نیزه بدست می گیرند و با حرکت در محلات قدیمی شهر و تکایای گرگان(استراباد سابق) شور و حماسه و ارادت خود را نسبت به امام حسین(ع) تجدید می نمایند.

یکی از اسناد تاریخی این مراسم عکسی است از دوره ناصرالدین شاه که حائز اهمیت می باشد.

عکس از عبدالله قاجار- اهالی شهر استراباد را در دوره ناصرالدین شاه نشان می دهد در حالی که ایام محرم  از روز پنجم الی هفتم هر کس چوبی در دست گرفته و حیدر حیدر می گویند و امیرخان سردار نیز در سر در مسجد داخل عکس دیده می شود. آنها این حرکت پر شور و غوغا را شبیه زمانی می دانند که خبر شهادت حضرت سیدالشهدا(ع) به این ولایت رسید و مردم برای نصرت و جهاد ، دیوانه وار سر و پا برهنه به این شکل حرکت نموده اند. آنها این کار را دارای ثواب بیشمار می دانستند.

غلامرضا خارکوهی - مولف و تاریخ نگار گلستانی

گلستان ما