فاصله بین خروج سفیانی در سوریه تا قیام امام عصر از مکه/ حوادث سوریه قبل از خروج سفیانی

نشانه‌های ظهور از جذاب‌ترین و پرطرفدارترین بخش‌های معارف مهدوی است. اختصاص بخش عمده‌ای از روایات مهدویت به این موضوع، بهترین گواه بر این مسئله است. این جذابیت از سویی باعث افزایش اقبال عمومی به این مسئله و در نتیجه اصل اندیشه مهدویت می‌شود، اما از سوی دیگر، افزون بر ایجاد زمینه مناسب برای ورود خرافات، طمع شیادان را برای جعل و تحریف روایات را، دو چندان می‌کند. از این‌رو، نظر به فقدان پژوهش‌های مستند در این زمینه، شایسته است با انجام تحقیقات مبتنی بر اصول و قواعد فهم حدیث و با جداسازی احادیث صحیح از ضعیف و مطالب مستند از غیرمستند، علاوه بر پالایش معارف مهدویت از خرافات، زمینه‌های سوءاستفاده از این موضوع نیز، از میان برداشته شود.

در سلسله مقالات مباحث مهدویت، تلاش خواهد شد که با اعتماد به روایات و احادیث اسلامی، تصویری کامل، منسجم و معقول از نشانه های حتمی ظهور و رخدادهای مرتبط، ارائه شود. کم‌ترین نتیجه این تلاش، این است که محققان خواهند توانست در خصوص مباحث مهدویت، مطالب مستند را از مطالب غیرمستند تمیز بدهند و در مقام قضاوت و تحلیل، از استناد به مطالب غیرمستند بپرهیزند.

اکنون به فاصله بین سفیانی در سوریه تا قیام امام عصر از مکه و نیز فرق بین ظهور، قیام و خروج امام عصر، پرداخته خواهد شد. و دیدگاه ها مختلف، نقد و بررسی می شود.

دیدگاه ها در فاصله خروج سفیانی و ظهور امام مهدی

بدون تردید، برای خروج سفیانی از منطقه شام و سوریه، سال دقیق و مشخصی را نمی­توان تعیین کرد؛ چرا که به دلیل پیوستگی این حادثه با ظهور امام مهدی علیه‌ السلام، تعیین زمان برای خروج سفیانی از سوریه، به تعیین وقت برای ظهور امام مهدی علیه ‌السلام خواهد انجامید. اما زمان این رخداد از برخی جهات به صورت مجمل، بیان شده است. از جمله، تصریح شده است که سفیانی در سال ظهور امام عصر، از منطقه شام، خروج خواهد کرد. به عبارت دیگر، خروج سفیانی، از مرز بین کشورهای سوریه- اردن (وادی یابس) در استان درعا، در ماه رجب سالی رخ خواهد داد که بعد از آن، ظهور امام عصر، در ماه رمضان اتفاق خواهد افتاد.

تصویر فوق[1]، خروج های مختلف سفیانی را در سوریه، را ترسیم می کند.

سفیانی بعد از کسب حمایت رومی ها، با ورود به سوریه احتمالا، از سمت لاذقیه، حرکت و خروج اش را از جنوب سوریه، استان درعا و منطقه وادی یابس، آغاز خواهد کرد. آنگاه عزم خویش را برای تسلط بر مناطق پنج گانه شام، جزم کرده و مدت 6 ماه برای تسلط بر این مناطق در سوریه با مخالفین و معارضین داخلی، می جنگد و سپس عازم منطقه قرقیسیا در نزدیکی شهر دیروالزور سوریه می شود. زیرا، ترک ها از قبل به این مناطق، لشکرکشی کرده و بخشی های از شرق سوریه را اشغال کرده اند. آنگاه بعد از پیروزی نسبی در سوریه، به سمت حمله به عراق و کوفه و نجف، برنامه ریزی می کند. و همزمان لشکری را نیز به سمت عربستان و مشخصا مکه و مدینه، اعزام خواهد کرد.

حوادث سوریه قبل از خروج سفیانی

امام باقر، تمام مطالب فوق را در ضمن حدیثی به اجمال، بیان میفرمایند که البته جزئیات خروج سفیانی از سوریه  و حمله به عراق و عربستان، در احادیث و روایات دیگری، به تفصیل بیان شده است:

ثُمَّ یَخْتَلِفُونَ عِنْدَ ذَلِکَ عَلَى ثَلَاثِ رَایَاتٍ رَایَةِ الْأَصْهَبِ وَ رَایَةِ الْأَبْقَعِ وَ رَایَةِ السُّفْیَانِیِّ فَیَلْتَقِی السُّفْیَانِیُّ بِالْأَبْقَعِ فَیَقْتَتِلُونَ فَیَقْتُلُهُ السُّفْیَانِیُّ وَ مَنْ تَبِعَهُ ثُمَّ یَقْتُلُ الْأَصْهَبَ ثُمَّ لَا یَکُونُ لَهُ هِمَّةٌ إِلَّا الْإِقْبَالَ نَحْوَ الْعِرَاقِ یَمُرُّ جَیْشُهُ بِقِرْقِیسِیَاءَ فَیَقْتَتِلُونَ بِهَا فَیُقْتَلُ بِهَا مِنَ الْجَبَّارِینَ مِائَةُ أَلْفٍ وَ یَبْعَثُ السُّفْیَانِیُّ جَیْشاً إِلَى الْکُوفَة ... فَبَیْنَا هُمْ کَذَلِکَ إِذْ أَقْبَلَتْ رَایَاتٌ مِنْ قِبَلِ خُرَاسَانَ وَ تَطْوِی الْمَنَازِلَ طَیّاً حَثِیثاً وَ مَعَهُمْ نَفَرٌ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ ... .[2]

... در این زمان سه پرچم (سپاه) در مقابل هم مى‏ایستند: سپاه اصهب، ابقع، سفیانى. در ابتدا سفیانى با ابقع مى‏جنگد و او و همراهانش را کشته و به دنبال آن اصهب را هلاک مى‏کند. پس از آن تمام هم و غم سفیانی حمله به عراق است. سپاهیانش را به قرقیسیا مى‏رساند و در آنجا هم به جنگیدن مى‏پردازد. در این جنگ صد هزار نفر از جباران و ستمگران کشته مى‏شوند. پس از آن سفیانى سپاهى را به سوى کوفه گسیل مى‏دارد ...  و در این میان و در هنگام حمله سفیانی به عراق، لشکریانی از خراسان (ایران) برای دفه حمله سفیانی، به سرعت عاطم عراق و کوفه خواهند شد که در میان آنها، اصحاب قائم و امام عصر نیز حضور دارند ... .

البته قبل از خروج سفیانی در سال فرد قمری، بایستی سلسله حوادثی در سوریه، رخ دهد که بخش ابتدایی روایت فوق حوادث قبل از خروج سفیانی را به ترتیب و به نقل از امام باقر در کتاب الغیبۀ نعمانی، بدین ترتیب، ذکر می کند:

... وَ تُخْسَفُ‏ قَرْیَةٌ مِنْ قُرَى الشَّامِ تُسَمَّى الْجَابِیَةَ وَ تَسْقُطُ طَائِفَةٌ مِنْ مَسْجِدِ دِمَشْقَ الْأَیْمَنِ ... وَ مَارِقَةٌ تَمْرُقُ مِنْ نَاحِیَةِ التُّرْکِ وَ یَعْقُبُهَا هَرْجُ الرُّومِ وَ سَیُقْبِلُ إِخْوَانُ التُّرْکِ حَتَّى یَنْزِلُوا الْجَزِیرَةَ وَ سَیُقْبِلُ مَارِقَةُ الرُّومِ حَتَّى یَنْزِلُوا الرَّمْلَةَ فَتِلْکَ السَّنَةُ یَا جَابِرُ فِیهَا اخْتِلَافٌ کَثِیرٌ فِی کُلِّ أَرْضٍ مِنْ نَاحِیَةِ الْمَغْرِبِ فَأَوَّلُ أَرْضٍ تَخْرَبُ أَرْضُ الشَّامِ ...[3]

... و زلزله ای در منطقه جابیه دمشق در سوریه، رخ خواهد داد و بخشی از مسجد اموی دمشق، تخریب خواهد شد ... آنگاه خروج کنندگانی از جانب ترکها، خروج خواهند کرد و فتنه و قتل رومی ها را فراخواهد گرفت. برادران ترکها، نیروهایی نظامی خویش را در جزیره سوریه ادامه می دهند (الجزیره سوریه به مناطق الحسکة ودیر الزور والرقة در شرق سوریه. اطلاق می شود). و خروج کنندگانی از رومیان هم در رمله ( اشدود فلسطین اشغالی) نیروی نطامی پیاده می کنند ... .

بنابراین، ترتب حوادث قبل از خروج سفیانی از کتاب الغیبۀ نعمانی به نقل از امام باقر، به این ترتیب، خواهد بود:

1. تخسف‏ قریة من قرى الشام تسمى الجابیة و تسقط طائفة من مسجد دمشق الأیمن

2. و مارقة تمرق من ناحیة الترک

3. و یعقبها هرج الروم

4. و سیقبل إخوان الترک حتى ینزلوا الجزیرة

5. و سیقبل مارقة الروم حتى ینزلوا الرملة

6. فتلک السنة یا جابر فیها اختلاف کثیر فی کل أرض من ناحیة المغرب

7. فأول أرض تخرب أرض الشام

8. ثم یختلفون عند ذلک على ثلاث رایات رایة الأصهب و رایة الأبقع و رایة السفیانی فیلتقی السفیانی بالأبقع

9. فیقتتلون فیقتله السفیانی و من تبعه ثم یقتل الأصهب

10. ثم لا یکون له همة إلا الإقبال نحو العراق

11. یمر جیشه بقرقیسیاء فیقتتلون بها فیقتل بها من الجبارین مائة ألف

12. و یبعث السفیانی جیشا إلى الکوفة و عدتهم سبعون ألفا فیصیبون من أهل الکوفة قتلا و صلبا و سبیا

13. فبینا هم کذلک إذ أقبلت رایات من قبل خراسان و تطوی المنازل طیا حثیثا و معهم نفر من أصحاب القائم.

ترتیب نشانه های حتمی ظهور

بعد از اینکه، سفیانی در ماه رجب سال ظهور خروج می‌کند، یمانی و خراسانی، نیز قیام می‌کنند؛ سپس در ماه رمضان، ندای آسمانی شنیده می‌شود و ظهور امام عصر رخ می دهد و در ماه ذی الحجۀ، قتل نفس زکیه اتفاق می‌افتد و حدود سه ماه بعد از ظهور و ندای آسمانی، حادثه خسف و فرورفتن لشکر سفیانی در بیداء بین مکه و مدینه، همه جهانیان را متعجب می سازد و آنگاه، سه ماه و هفده روز بعد از ندای آسمانی، واقعه شریف قیام (قیام و خروج) امام مهدی علیه السلام در عاشورای ماه محرم، برای تمام جهانیان رخ می‌دهد.

دو مبنا و دو دیدگاه درباره ظهور و قیام (خروج) امام مهدی علیه السلام وجود دارد. و در واقع، سوال چنین است: آیا واقعا بین ظهور و قیام امام عصر، تفاوتی زمانی وجود دارد؟ همین سوال، منشا اختلاف و پیدایش دو دیدگاه، گردیده است.

اکنون و به تفصیل، اقوال مختلف درباره زمان و ترتیب نشانه های حتمی ظهور و قیام امام مهدی، سخن خواهیم گفت و به تفاوت دیدگاه و نظرات، اشاره خواهیم کرد و اثبات میشود که با توجه به مجموعه احادیث، دیدگاه دوم مبنی بر وجود تفاوت زمانی بین ظهور و قیام امام عصر صحیح، می باشد.

دیدگاه اول: بین ظهور و قیام امام عصر، تفاوتی نیست

دیدگاه اول: بین ظهور و قیام امام عصر، تفاوتی نیست.

اگر بر این مبنا باشیم که بین ظهور و خروج (قیام) امام مهدی علیه‌السلام، تفاوتی وجود ندارد. نتیجه می گیریم 6 ماه قبل از ظهور و خروج (قیام) حضرت، سفیانی و یمانی و خراسانی، در ماه رجب، به عنوان نشانه های حتمی، در دو جبهه مقابل، قیام خویش را آغار خواهند کرد. زیرا سفیانی و یمانی و خراسانی، در ماه رجب، خروج می کنند و ظهور و قیام امام عصر نیز در ماه محرم می باشد. و فاصله بین خروج یمانی و ظهور و قیام امام عصر، 6 ماه فاصله است.

طرفداران این دیدگاه، که بین ظهور و قیام حضرت تفاوتی قائل نشده اند، و به روایاتی استدلال، می کنند، از جمله:

امام جعفر صادق علیه‌السلام در روایت معتبر فرموده اند که سفیانی، در ماه رجب، خروج می کند:

مِنَ الْأَمْرِ مَحْتُومٌ وَ مِنْهُ مَا لَیسَ بِمَحْتُومٍ وَ مِنَ‏ الْمَحْتُومِ‏ خُرُوجُ‏ السُّفْیانِی‏ فِی‏ رَجَبٍ‏.[4]

خروج سفیانی از نشانه های حتمی و قطعی است و در ماه رجب روی خواهد داد.

از طرفی، طبق روایتی از امام باقر علیه‌السلام، سفیانی در سال ظهور امام مهدی، خروج می کند:

السُّفْیانِی وَ الْقَائِمُ فِی سَنَةٍ وَاحِدَة.[5]

سفیانی و قائم هر دو در یک سال، نمایان می‌شوند.

از طرف دیگر، طبق روایت ذیل، سفیانی، یمانی و خراسانی در یک سال و یک ماه و یک روز، اعلام خروج می کنند. امام باقر علیه‌السلام در این‌باره فرموده اند:

خُرُوجُ الثَّلَاثَةِ السُّفْیانِی وَ الْخُرَاسَانِی وَ الْیمَانِی فِی سَنَةٍ وَاحِدَةٍ فِی شَهْرٍ وَاحِدٍ فِی یوْمٍ وَاحِدٍ وَ لَیسَ فِیهَا رَایةٌ أَهْدَى مِنْ رَایةِ الْیمَانِی لِأَنَّهُ یدْعُو إِلَى الْحَق.[6]

قیام سفیانی، یمانی و خراسانی، در یک سال، یک ماه و یک روز خواهد بود که هدایت یافته ترین پرچم، پرچم یمانی است زیرا که به حق دعوت می کند.

از مجموعه روایات فوق، یمانی و سفیانی، در ماه رجب سال ظهور، قیام خویش را آغاز خواهند کرد. و چون حضرت در ماه محرم، ظهور و قیام میفرمایند، بنابراین بین قیام سفیانی و یمانی و ظهور حضرت، تنها 6 ماه فاصله است. همانطور که ذکر شد، طبق این دیدگاه، بین ظهور و قیام امام عصر، تفاوتی نیست.

اما در واقع بنظر می رسد این قول صحیح نمی باشد که در ادامه، علل نادرستی این دیدگاه، شرح داده خواهد شد.

دیدگاه دوم: بین ظهور و قیام (خروج) حضرت، فاصله زمانی و تفاوت، وجود دارد

دیدگاه دوم: بین ظهور و قیام (خروج) حضرت، فاصله زمانی و تفاوت، وجود دارد.

بدین صورت که امام عصر در ماه رمضان و در شب قدر (23 ماه رمضان)، ظهور می فرمایند و آنگاه در عاشورای ماه محرم قیام (خروج) علنی خویش را به عموم جهانیان اعلام می فرمایند. طبق این مبنا، از آنجا که سفیانی در ماه رجب خروج می کند و حضرت 15 ماه بعد (به مدت حمل ناقه) در ماه رمضان، ظهور می فرمایند.[7] و سپس در دهم عاشورا ماه محرم، قیام و خروج خویش را به جهانیان اعلام می کنند؛ پس بین خروج سفیانی و خروج (قیام) امام مهدی علیه السلام، حدود 18 ماه و 17 روز فاصله است. (15 ماه + 3 ماه و 17 روز).

بنابراین، ابتدا سفیانی در ماه رجب سال فرد قمری، خروج می کند و بعد امام مهدی علیه السلام هم در ماه رمضان سال زوج قمری، ظهور می فرمایند و در نهایت در  عاشورای ماه محرم سال فرد قمری، خروج و قیام امام مهدی اتفاق خواهد افتاد.

البته ظهور امام عصر در ماه رمضان  و بعد از ندای آسمانی، نه به معنای آشکار شدن عادی و همگانی برای همه، بلکه زندگی امام عصر در فاصله بین ظهور و قیام، همچون وضعیتی شبیه دوران غیبت صغری خواهد بود.

طرفداران این دیدگاه، که بین ظهور و قیام حضرت تفاوت زمانی قائل شده اند، به روایات متعددی، استدلال، می کنند:

در روایتی از امام صادق، چنین نقل شده است، امام عصر، بعد از ندای آسمانی در ماه رمضان، ظهور، می نمایند:

إِنَّ الْقَائِمَ یُنَادَى باسْمُهُ لَیْلَةَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ وَ یَقُومُ یَوْمَ عَاشُورَاءَ یَوْمَ قُتِلَ فِیهِ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِی‏.[8]

قائم در شب 23 ماه رمضان به نامش، ندا داده میشود و در روز عاشورا قیام می کنند.

و در روایتی دیگر از امام رضا، نیز مضمون حدیث فوق، تکرار شده است.[9]  و نیز از امام صادق در کتاب الغیبۀ نعمانی، مشابه آن روایت شده است:

یَقُومُ الْقَائِمُ یَوْمَ عَاشُورَاءَ.[10]

... قائم (حضرت مهدى علیه‌السلام) در روز عاشورا که روز شهادت سید الشهدا علیه‌السلام است، قیام مى‏کنند.

در کتاب الارشاد شیخ مفید از امام صادق، با تفصیل بیشتری، این موضوع، نقل شده است:

... یقُومُ فِی یوْمِ عَاشُورَاءَ وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی قُتِلَ فِیهِ الْحُسَینُ بْنُ عَلِی علیه‌السلام، لَکَأَنِّی بِهِ فِی‏ یوْمِ‏ السَّبْتِ‏ الْعَاشِرِ مِنَ‏ الْمُحَرَّمِ‏ قَائِماً بَینَ‏ الرُّکْنِ‏ وَ الْمَقَام‏ ... .[11]

... قائم (حضرت مهدى علیه‌السلام) در روز عاشورا که روز شهادت سید الشهدا علیه‌السلام است، قیام مى‏کنند. گویا در آن شنبه‏اى که عاشورا در آن واقع شود، او را می بینم. درحالى‏که بین رکن و مقام ایستاده است ... .

و در کتاب الغیبۀ شیخ طوسی، مضمون حدیث فوق از امام باقر نیز روایت شده است.[12]

و نیز در کتاب کمال الدین شیخ صدوق از امام صادق نیز روز عاشورا، روز قیام و خروج، معرفی شده است:

یَخْرُجُ الْقَائِمُ یَوْمَ السَّبْتِ یَوْمَ عَاشُورَاءَ الْیَوْمَ الَّذِی قُتِلَ فِیهِ الْحُسَیْن‏.[13]

قائم روز شنبه مصادف با روز عاشورا، روز شهادت امام حسین، خروج و قیام می کند.

همچنین در کتاب التشریف بالمنن ابن طاووس به نقل از منابع اهل سنت، از امام علی، مضمون احادیث فوق، تاکید شده است:

إِذَا نَادَى مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ أَنَّ الْحَقَّ فِی آلِ مُحَمَّدٍ، فَعِنْدَ ذَلِکَ یَظْهَرُ الْمَهْدِی ... .[14]‏

هنگامیکه ندادهنده (جبرئیل) از آسمان، ندا سر داد که حق با محمد و آل محمد است، در این هنگام، حضرت مهدی ظهور میفرمایند ... .

در روایتی از ابوبصیر از امام جعفر صادق علیه السلام نیز نقل شده است:

... یَخْرُجُ الْقَائِمُ مِمَّا یَسْمَعُ وَ هِیَ صَیْحَةُ جَبْرَئِیل‏.[15]

... وقتی ندای آسمانی شنیده میشود، قائم، ظهور میفرمایند و آن، صدای جبرئیل امین است.

دیدگاه فوق، مبتنی بر نظریات استاد علامه جلال الدین علی الصغیر، نظریه پرداز و کارشناس مباحث مهدویت و آینده پژوهی می باشد که از کتاب بسیار ارزشمند علامات الظهور، بحث فقه فی الدلالۀ، اخذ شده است.

آخرین توقیع امام عصر

مضمون مطالب فوق، نیز طبق حدیث "توقیع شریف به آخرین نائب حضرت در عصر غیبت صغری"، کاملا تایید میشود. چراکه طبق آخرین توقیع شریف امام عصر به نائب چهارم خویش، علی بن محمد السمری، عصر غیبت کبری، بعد از خروج سفیانی و ندای آسمانی، پایان می پذیرد. شیخ طوسی در کتاب الغیبۀ، چنین نقل میفرمایند:

... مَنْ یَدَّعِی الْمُشَاهَدَةَ [أَلَا فَمَنِ ادَّعَى الْمُشَاهَدَةَ] قَبْلَ خُرُوجِ السُّفْیَانِیِّ وَ الصَّیْحَةِ فَهُوَ کَذَّابٌ مُفْتَر ... .[16]

... هرکسی، قبل از خروج سفیانی و ندای آسمانی، ادعای ارتباط و نیابت خاص، داشته باشد، دروغگو، کذاب و افترا زننده است ... .

فعالیت نیمه علنی امام عصر در فاصله بین ظهور و قیام

و امام عصر، بعد از ندای آسمانی و در فاصله بین ظهور در ماه رمضان و قیام در ماه محرم، اندک فعالیت نیمه علنی دارند. در حدیثی از امام سجاد، بر این موضوع، اشاره شده است:

... فَإِذَا ظَهَرَ السُّفْیَانِیُّ اخْتَفَى الْمَهْدِیُّ ثُمَّ یَخْرُجُ بَعْدَ ذَلِکَ.[17]

... هنگامیکه سفیانی در ماه رجب خروج کرد، حضرت مهدی مخفی خواهند شد و سپس در ماه محرم، خروج و قیام خواهند فرمود.

و نیز از امام باقر در ضمن روایت معتبری، نقل شده است:

... وَ یَبْعَثُ السُّفْیَانِیُّ بَعْثاً إِلَى الْمَدِینَةِ فَیَنْفَرُ الْمَهْدِیُّ مِنْهَا إِلَى مَکَّةَ فَیَبْلُغُ أَمِیرَ جَیْشِ السُّفْیَانِیِّ أَنَّ الْمَهْدِیَّ قَدْ خَرَجَ إِلَى مَکَّةَ فَیَبْعَثُ جَیْشاً عَلَى أَثَرِهِ فَلَا یُدْرِکُهُ حَتَّى یَدْخُلَ مَکَّةَ خائِفاً یَتَرَقَّبُ عَلَى سُنَّةِ مُوسَى بْنِ عِمْرَانَ ... .[18]

... و سفیانی سپاهی را به سوی مدینه می‌فرستد و امام مهدی از مدینه به مکه پناه می‌‌برد... به فرمانده سپاه سفیانی خبر می‌رسد که حضرت به مکه رفته است پس سپاه را به دنبال حضرت می‌فرستد اما به حضرت دست نمی‌یابند تا اینکه حضرت طبق سنت حضرت موسی نگران و مضطرب وارد مکه می‌شوند ... .

این روایت، به خوبی نمایانگر این است که در فاصله بین ظهور و قیام، امام عصر فعالیت هایی دارند، البته ظهور امام عصر در ماه رمضان و بعد از ندای آسمانی، نه به معنای آشکار شدن عادی و همگانی برای همه، بلکه زندگی امام عصر در فاصله بین ظهور و قیام، همچون وضعیتی شبیه دوران غیبت صغری خواهد بود. که تنها معتمدین و اصحاب خاص امام عصر، همچون نفس زکیه و ... با ایشان در ارتباط خواهند بود. از همین رو، لشکر سفیانی، مطلع شده و به قصد دسترسی به امام عصر، به مدینه و عربستان اعزام می شود و این در حالی است که هنوز ماه محرم، فرا نرسیده است و هنوز حضرت از مکه، قیام نفرموده اند.

بنابراین، مجموعه روایات فوق الذکر، نشان میدهد که امام عصر، بعد از ندای آسمانی در ماه رمضان، فعالیت های محدودی و نیمه علنی دارند و به همین خاطر است، که لشکر سفیانی بعد از اطلاع از مکان حضرت و فعالیت های نیمه علنی وی، به قصد دسترسی به امام عصر و پایان دادن به حکومت حق، به سمت مدینه، گسیل میشوند.

و طبیعتا، در این مدت حدود چهار ماهه در فاصله بین ظهور و قیام امام عصر، شیعیان، از طریق افرادی چون، یمانی و نفس زکیه و ... به عنوان سفیران امام عصر با ایشان، در ارتباط خواهند بود.[19] شاهد بر این امر، در روایات به فعالیت و دعوت یاران حضرت همچون نفس زکیه، در قبل از قیام امام عصر در ماه محرم، تصریح شده است که پیام امام عصر را به جهانیان و شیعیان، می رسانند. از جمله، در حدیثی، به انتقال پیام نفس زکیه به عنوان سفیر خاص امام عصر، در ماه ذی الحجۀ و شهادت وی هنگام قرائت پیام امام عصر در مکه و کنار خانه خدا، کعبه، تصریح شده است:

... فَیَدْعُو رَجُلًا مِنْ أَصْحَابِهِ فَیَقُولُ لَهُ امْضِ إِلَى أَهْلِ مَکَّةَ فَقُلْ یَا أَهْلَ مَکَّةَ أَنَا رَسُولُ فُلَانٍ إِلَیْکُمْ وَ هُوَ یَقُولُ لَکُمْ إِنَّا أَهْلُ بَیْتِ الرَّحْمَةِ وَ مَعْدِنُ الرِّسَالَةِ وَ الْخِلَافَةِ ... فَإِذَا تَکَلَّمَ هَذَا الْفَتَى بِهَذَا الْکَلَامِ أَتَوْا إِلَیْهِ فَذَبَحُوهُ بَیْنَ الرُّکْنِ وَ الْمَقَامِ وَ هِیَ النَّفْسُ الزَّکِیَّة ... .[20]

... امام مهدی، مردی از یارانش را فرامی‌خواند و می‌فرماید: به سوی اهل مکه برو و به آنان بگو: «ای مردم مکه! من فرستاده فلان هستم و پیام او چنین است: "ما خاندان رحمت و جایگاه رسالت و خلافت هستیم ..." وقتی سخن این جوان تمام می‌شود، به او هجوم می‌آورند و او را در میان رکن و مقام سر می‌برند؛ و او همان نفس زکیه است ... .

بنابراین، از این دسته احادیث، استنباط میشود که بعد از صیحه آسمانی و خروج سفیانی، امام عصر، مثل دوران غیبت صغری، نواب و سفیران خاصی خواهند داشت که پیام امام زمان را به جهانیان، می رسانند.[21] آنگاه بعد از ظهور و حدود سه ماه و نیم بعد (3 ماه و 17 روز)، قیام امام عصر در روز شنبه و دهم ماه محرم (عاشورا)، اتفاق می افتد.

علی ای حال، طبق مبنا و دیدگاه دوم، بین قیام سفیانی و ظهور امام مهدی علیه‌السلام،15 ماه[22]، فاصله است، زیرا، همانطور که اثبات شد، بین ظهور حضرت و قیام (خروج) امام مهدی، تفاوت زمانی، وجود دارد. یعنی ظهور امام مهدی علیه‌السلام در روز 23 ماه رمضان رخ می دهد و بعد از 3 ماه و 17 روز، خروج (قیام) ایشان در دهم ماه محرم، علنی خواهد شد. 

آیا ظهور اصغر، برداشتی اعتقادی است؟

اختلاف دیدگاه در فاصله بین خروج سفیانی و ظهور، در واقع به دلیل عدم توجه به تفاوت بین ظهور و قیام امام عصر، برمیگردد. زیرا برخی از محققین، به تفاوت زمانی بین ظهور و قیام امام عصر، توجه نداشته اند و همین اختلاف، منجر به بروز اشتباه در محاسبه و زمان نشانه های ظهور، گردیده است.

اختلاف دیدگاه در این موضوع، باعث گردیده است که سوالات و ابهاماتی مطرح شود. دسته ای موفق و عده ای مخالف حول محور این سوالات، اظهارنظر نمایند.

از جمله این سوالات: آیا امام عصر، دو ظهور خواهند داشت؟؛ ظهور صغری، دیدگاه اعتقادی، می باشد؟ و آیا ظهور اصغر، منشاء حدیثی دارد؟ درحالیکه، تمام این سوالات به سوال اصلی، برمیگردد:

فرق ظهور، قیام و خروج امام عصر، چیست؟ آیا تفاوتی است؟

بنابراین، شایسته است ضمن بیان تفاوت بین ظهور و قیام امام عصر به به این سوالات، نیز پاسخ داده شود.

در واقع، از نظر علمی بین ظهور و قیام امام عصر، تفاوت زمانی وجود دارد. البته هرچند در روایات بین این واژه ها (ظهور، قیام و خروج) اختلاف چندانی، نیست و گاهی بسیار، به جای یکدیگر، استفاده شده اند. لکن، با دقت بیشتر، در برخی از احادیث، میشود به تفاوت این واژه ها، پی برد.

در مباحث مهدویت، بین ظهور و قیام امام عصر، تفاوت است. اما در ادبیات عمومی، بین این دو واژه، از روی تسامح، فرقی گذاشته نشده است و همین موضوع، باعث سوء استفاده مدعیان دروغین مهدویت، از جمله احمد الحسن بصری، مدعی یمانی و فرزندام امام مهدی، گردیده است. در حالیکه همانطور که ذکر شد، از نظر علمی، بین ظهور و قیام امام عصر، تفاوت زمانی و مکانی، وجود دارد.

توضیح بیشتر اینکه: امام عصر، بعد از صحیه و ندای آسمانی در شب جمعه، شب قدر و 23 ماه مبارک رمضان، "ظهور" میفرمایند. و بعد از حدود "3 ماه و 17 روز" و در روز شنبه، عاشورای (دهم) ماه محرم، در مکه مکرمه و از کنار کعبه، مابین رکن و مقام (رکن یمانی و مقام اسماعیل)، "قیام و خروج"، میفرمایند و پرچم و رایۀ خویش را برای آغاز حکومت جهانی، علنی میفرمایند.

امام عصر، بعد از ندای آسمانی در ماه رمضان، ظهور، می نمایند. و عاشورای ماه محرم، خروج و قیام علنی، می فرمایند:

در روایتی از امام صادق، چنین نقل شده است:

إِنَّ الْقَائِمَ یُنَادَى باسْمُهُ لَیْلَةَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ وَ یَقُومُ یَوْمَ عَاشُورَاءَ یَوْمَ قُتِلَ فِیهِ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِی‏.[23]

قائم در شب 23 ماه رمضان به نامش، ندا داده میشود و در روز عاشورا قیام می کنند.

و در روایتی دیگر از امام رضا، نیز مضمون حدیث فوق، تکرار شده است.[24]

بنابراین، بین ظهور در ماه رمضان (23 ماه رمضان) و قیام امام عصر در ماه محرم (10 ماه محرم)، فاصله زمانی در حدود سه ماه و نیم، وجود دارد. در" قیام" حضرت از کنار خانه خدا و کعبه، 313 نفر از یاران ایشان، در کنار امام عصر، خواهند بود. اما بعد از قیام و اعلام آغاز "خروج" برای اقامه حکومت جهانی، ایشان منتظر می مانند که تعداد یاران و حلقه دوم اصحاب، به 10 هزار نفر برسد و آنگاه "خروج" خویش را از مکه برای فتح جهان، آغاز میفرمایند.

بنابراین، "ظهور" در ماه رمضان با صیحه آسمانی اتفاق می افتد، "قیام" در ماه محرم و روز عاشورا در کنار کعبه به همراه 313 نفر از اصحاب خاص، شروع می شود و "خروج" حرکت امام از مکه به سمت مدینه و کوفه بعد از جمع شدن 10 هزار نفر از یاران، اتفاق می افتد.

بالاخره، فاصله زمانی بین ظهور و قیام امام عصر، چه عنوانی باید نام بگیرید؟ هرچند ظهور اصغر، در روایات به صراحت، ذکر نشده است، لکن این عنوان انتزاعی، است که برای فاصله زمانی بین ظهور امام عصر بعد از ندای آسمانی در ماه رمضان تا قیام و خروج امام عصر در ماه محرم از کنار کعبه، اطلاق می شود و چه بسیار عناوین انتزاعی که در علم فقه و اصول، به کار می روند، لکن در متن احادیث فقهی وجود ندارد و به صراحت ذکر نشده اند.

بنابراین، امام عصر، دو ظهور (ظهور در ماه رمضان بعد از ندای آسمانی و قیام در ماه محرم از مکه) خواهند داشت. و ظهور اصغر یا همان ظهور صغری در لسان عموم، مبتنی بر دیدگاه اعتقادی می باشد، که منشاء حدیثی دارد.

دیدگاه دوم، صحیح است / فرق بین ظهور، قیام و خروج امام عصر

باتوجه به موارد فوق الذکر، دیدگاه دوم، صحیح است که علاوه بر احادیثی که پیشتر، ذکر شد، دیدگاه دوم مبنی بر وجود تفاوت زمانی بین ظهور و قیام امام عصر، مبتنی بر احادیث معتبر دیگری نیز، می باشد، از جمله:

در روایات ذکر شده است که امام عصر، در عاشورای ماه محرم سالی که فرد است، قیام (خروج) می فرمایند.

در روایتی از امام باقر علیه السلام نقل شده است:

یَقُومُ الْقَائِمُ فِی وَتْرٍ مِنَ السِّنِین‏ ... .[25]

قائم در سال فرد ظهور خواهد کرد ... .

و نیز از امام صادق علیه السلام، نقل شده است:

لَا یَخْرُجُ الْقَائِمُ إِلَّا فِی وَتْرٍ مِنَ السِّنِینَ‏ سَنَةَ إِحْدَى أَوْ ثَلَاثٍ أَوْ خَمْسٍ أَوْ سَبْعٍ أَوْ تِسْع‏.[26]

حضرت مهدی علیه السلام، در سال فرد، که به یک، سه، پنج، هفت و نه ختم میشود، ظهور خواهند کرد.

همچنین، طبق روایت از امام صادق علیه السلام در شنبه دهم محرم (عاشورا)، سال فرد، قیام، خواهند فرمود:

... یَقُومُ القائم فِی یَوْمِ عَاشُورَاءَ وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی قُتِلَ فِیهِ الْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیٍّ علیه السلام، لَکَأَنِّی بِهِ فِی‏ یَوْمِ‏ السَّبْتِ‏ الْعَاشِرِ مِنَ‏ الْمُحَرَّمِ‏ قَائِماً بَیْنَ‏ الرُّکْنِ‏ وَ الْمَقَام‏ ... .[27]

... قائم (حضرت مهدى علیه السّلام) در روز عاشورا که روز شهادت سید الشهدا علیه السّلام است، قیام مى‏کنند. گوییا در آن شنبه‏اى که عاشورا در آن واقع شود، همراه او هستم. درحالى‏که بین رکن و مقام ایستاده ... .

نکته پایانی

بنابراین، طبق دیدگاه دوم و صحیح (وجود تفاوت زمانی بین ظهور و قیام امام عصر)، امام مهدی، در جمعه شب قدر 23 ماه رمضان، ظهور میفرمایند، لکن برای همه جهانیان آشکار نخواهند شد و وضعیتی شاید شبیه دوران غیبت صغری، پدید خواهد آمد که تنها معتمدین و اصحاب خاص امام عصر همچون نفس زکیه و یمانی و ... با ایشان در ارتباط خواهند بود. و روز شنبه، در دهم عاشورای ماه محرم از کنار کعبه، امام عصر، قیام خواهند فرمود و خویشتن را به عموم جهانیان معرفی خواهند کرد.

طبق این مبنا و دیدگاه، بین خروج سفیانی در رجب و ظهور امام مهدی علیه السلام در ماه رمضان، 15 ماه (حمل ناقه) فاصله است، و بین خروج سفیانی در ماه رجب و قیام (خروج) امام عصر در ماه محرم، 18 ماه و 17 روز (15 ماه + 3 ماه و 17 روز) فاصله است.

ظهور امام مهدی علیه‌السلام در جمعه شب قدر 23 ماه رمضان سال زوج قمری، رخ می دهد و بعد از 3 ماه و 17 روز، در شنبه دهم ماه محرم، سال فرد قمری، قیام و خروج امام عصر، علنی خواهد شد. زیرا اثبات شد که بین ظهور حضرت و خروج (قیام) امام مهدی علیه السلام، تفاوت زمانی وجود دارد. یعنی ظهور امام مهدی علیه السلام در ماه رمضان رخ می دهد و بعد خروج (قیام) ایشان در عاشورای ماه محرم علنی، خواهد شد. و به عبارت دیگر: ابتدا خروج سفیانی در سال فرد قمری خواهد بود، و بعد ظهور امام عصر در ماه رمضان سال زوج قمری، اتفاق می افتد. و در نهایت قیام امام عصر، در محرم سال فرد قمری، برای جهانیان آشکار میشود. انهم یرونه بعیدا و نراه قریبا.

---

منبع: فرهنگ نیوز