سیره امام رضا(ع) در ماه محرم

به گزارش گلستان24 ، ماه محرم که ایام عزاداری سید و سالار شهیدان امام حسین(ع) و اصحاب ایشان است، همواره مورد توجه امامان معصوم(ع) قرار داشت و شیعیان و محبان اهل بیت عصمت و طهارت(ع) این سیره را نسل به نسل ادامه دادند تا جایی که عزاداری بر مصیبت امام حسین(ع) و سایر اهل عترت(ع) جزئی از فرهنگ شیعیان شد.

در کتاب مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی اعمال محرم را در دو بخش اعمال خاص و اعمال روزها تقسیم‎بندی کرده است که به شرح ذیل است:

حضرت امام رضا(ع) روایت است «وقتی ماه محرّم داخل می‎شد پدرم را کسی خندان نمی‎دید و اندوه و حُزن پیوسته  تا روز دهم بر او غالب می‎شد. چون روز عاشورا می‎شد آن روز، روز مصیبت و حزن و گریه او بود و می‎فرمود امروز روزی است که حسین علیه‎السلام شهید شده است؛ إنَ اَبی اِذا دَخَلَ شَهْرُ الْمُحَرَّمِ لا یُری ضاحِکاً وَ کانَتِ الْکِاَّبَةُ تَغْلِبُ عَلَیْهِ حَتّی یَمْضِیَ مِنْهُ عَشْرَةُ اَیّامٍ، فَاِذا کانَ الْیَوْمُ العْاشِرُ کانَ ذلِکَ الْیَوْمُ یَوْمَ مُصیبَتِهِ وَ حُزْنِهِ وَ بُکائِهِ

اعمال شب و روز اول ماه محرم

1ـ دعای اول ماه محرم:  یکی از اعمال مهم، دعای اول ماه است و به جهت اینکه اول این ماه اول سال بوده و از طرف دیگر دعاهای قبل از وقت نیز تأثیر خاصی در برآورده شدن حاجات و رسیدن به امور مهم دارد، این دعا تأثیر زیادی در سلامتی و دوری از آفات دینی و دنیایی آن سال و بهبودی حال و به دست آوردن نیکی‎ها دارد و دعایی که برای اول ماه در اقبال روایت شده است، دعای بسیار مفیدی برای مطالب مذکور است.

2ـ شب اول محرم: بعضی از نمازهایی را که در این شب وارد شده به مقدار حال و توانایی خود خوانده - حداقل دو رکعت نمازی را که شامل حمد و یازده بار «قل هو الله احد» است - بعد از آن دعایی را که پیامبر اکرم(ص) بعد از این نماز خوانده است و در کتاب اقبال نقل شده بخواند و فردای آن روز را روزه بگیرد.

در روایت آمده است:کسی که چنین عملی را انجام دهد، مانند کسی است که به مدت یک سال کارهای خوب انجام داده و تا سال آینده محفوظ خواهد بود.

نماز و اعمال شب و روز اول محرم

شب اوّل سیّد در اقبال برای این شب چند نماز ذکر کرده است:

  اوّل: صد رکعت در هر رکعت حمد و توحید بخواند .

دوّم: دو رکعت در رکعت اوّل حمد و انعام و در دوّم حمد و یس .

سوّم: دو رکعت در هر رکعت حمد و 11 قُل هُوَاللّهُ اَحَدٌ. از حضرت رسول(ص) در روایت است هر کس در این شب این دو رکعت نماز را به جا آورد و صبحش را که اوّل سال است روزه بدارد، مثل کسی است که تمام سال را مُداومت به خیر کرده و در آن سال محفوظ باشد و اگر بمیرد به بهشت برود.

و نیز سیّد برای هلال این ماه دعای مَبْسُوطی ذکر فرموده و اگر ممکن شود احیا بدارد این شب را به دعا و نماز و خواندن قرآن روز اوّل.

بدان که اوّل محرم اوّل سال است و در آن دو عمل وارد است:

اوّل: روزه است و در روایت رَیّان بن شبیب از حضرت امام رضا علیه السلام مرویست که هر که در این روز روزه بدارد و خدا را بخواند خداوند دعای او را مستجاب کند چنانکه دعای زکریّا را مستجاب کرد.

دوم: از حضرت امام رضا علیه‎السلام منقول است که حضرت رسول(ص) روز اوّل محرم دو رکعت نماز می‎خواند و چون فارغ می‎شد دستها را بلند می‎‎کرد و این دعا را سه دفعه می‎خواند:

اَللّهُمَّ اَنْتَ الاِْلهُ الْقَدیمُ وَهذِهِ سَنَةٌ

خدایا تویی معبود ازلی و این سال

جَدیدَةُ فَاَسْئَلُکَ فیهَاالْعِصْمَةَ مِنَالشَّیْطانِ وَالْقُوَّةَ عَلی هذِهِ النَّفْسِ

تازه است از تو خواهم در این سال نگهداریم را از شیطان و نیروی بر این نفس

الاْمّارَةِ بِالسّوَّءِ وَالاِْشْتِغالَ بِما یُقَرِّبُنی اِلَیْکَ [یاکَریمُ] یا ذَاالْجَلالِ

که پیوسته به گناه فرمان می دهد و سرگرمی بدانچه مرا به تو نزدیک کند ای صاحب جلالت

وَالاِْکْرامِ یا عِمادَ مَنْ لا عِمادَ لَهُ یا ذَخیرَةَ مَنْ لا ذَخیرَةَ لَهُ یا حِرْزَ

و بزرگواری ای تکیه گاه کسی که تکیه گاهی ندارد ای ذخیره آن کس که ذخیره ندارد ای پناهگاه

مَنْ لا حِرْزَ لَهُ یا غِیاثَ مَنْ لا غِیاثَ لَهُ یا سَنَدَ مَنْ لا سَنَدَ لَهُ یا کَنْزَ

آنکس که پناهگاهی ندارد ای فریادرس آنکس که فریادرسی ندارد ای پشتیبان آنکس که پشتیبانی ندارد ای گنج

مَنْ لا کَنْزَ لَهُ یا حَسَنَ الْبَلاَّءِ ی ا عَظیمَ الرَّج اَّءِ ی ا عِزَّ الضُّعَف آءِ ی ا مُنْقِذَ

آنکس که گنجی ندارد ای که آزمایشت نیکو است ای بزرگ مایه امید ای عزت بخش ناتوانان ای نجات بخش

الْغَرْقی یا مُنْجِیَ الْهَلْکی یا مُنْعِمُ یا مُجْمِلُ یا مُفْضِلُ یا مُحْسِنُ

غریقان ای خلاص کننده هالکان ای نعمت بخش ای زیباپرور ای فزون بخش، ‎ای نیکوده

اَنْتَ الَّذی سَجَدَ لَکَ سَوادُ اللَّیْلِ وَنُورُ النَّهارِ وَضَوْءُ الْقَمَرِ وَشُعاعُ

تویی که سجده کرد (و به کمال خضوع درآمد) برایت سیاهی شب و روشنی روز و تابش ماه و شعاع

الشَّمْسِ وَدَوِیُّ الْمآءِ وَحَفیفُ الشَّجَرِ یا اَللّهُ لا شَریکَ لَکَ اَللّهُمَّ

خورشید و صدای ریزش آب و بهم خوردن درخت ای خدایی که شریک نداری خدایا

اجْعَلْنا خَیْراً مِمّا یَظُنُّونَ وَاغْفِرْ لَنا ما لا یَعْلَمُونَ وَلا تُؤ اخِذْنا بِما

قرارمان ده بهتر از آنچه مردم گمان کنند و بیامرز از ما آنچه را که نمی دانند و مگیر ما را بدانچه

یَقُولُونَ حَسْبِیَ اللّهُ لا اِلهَ اِلاّ هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ

گویند. بس است مرا خدا معبودی جز او نیست بر او توکل کنم و او است پروردگار عرش

الْعَظیمِ امَنّا بِهِ کُلُّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا وَما یَذَّکَّرُ اِلاّ اُولُوا الاْلْبابِ رَبَّنا

عظیم ایمان داریم به او و هرچه هست از نزد پروردگار ما است و اندرز نگیرند جز خردمندان پروردگارا

لاتُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ اِذْ هَدَیْتَنا وَهَبْ لَنا مِنْ لَدُنْکَ رَحْمَةً اِنَّکَ اَنْتَ الْوَهّابُ

منحرف مساز دلهای ما را پس از آنکه هدایتمان کردی و ببخش به ما از پیش خود رحمتی که براستی تویی بخشایشگر

شیخ طوسی گفته است که مستحب است روزه دهه اوّل محرم اما روز عاشورا جلوگیری کند از طعام و شَراب تا بعد از عصر آن وقت به قدر کمی تربت بخورد. و سیّد روایت کرده است فضیلت روزه تمام ماه را و آنکه روزه او صائم آن را از هر گناهی نگه می‎دارد.
منبع : تسنیم