حال و هوای این روزهای گرگان با بوی عیدی و فرهنگ نابش!
گرگان این روزها حال و هوای دیگری دارد، پیادهروهایی لبریز از مردم و خیابانهایی مبتلا به ترافیک، اینها همه نشان از آغاز بهاری دگر دارد و خریدهای عیدانه.
به گزارش گلستان 24، مرکز گلستان در کمتر از سه هفته مانده به عید با هوایی بهاری به استقبال آغاز سال جدید میرود و مغازههای این شهر از خیابان «امام خمینی(ره)» تا «ولیعصر(عج)» میزبان زن و مرد و پیر و جوان، تا از این بازار پرشور کسب روزی کنند.
رهآورد نوروز در این شهر زیبا، تمیز کردن تمامی بخشهای خانه توسط مردم است از پاک کردن شیشه پنجره گرفته تا شستوشوی فرش و قالی، که در بین گرگانیهای قدیم «قُندازی» و یا «خانه وَرچینی» نامیده میشود و البته بسیار نیز با اهمیت است.
باورهای متعددی در زمینه خانه‌تکانی در گرگان وجود دارد، مثلا اگر زنان و دخترانی که «خاله خو رو و خو رفته» (تنبل) بودند، اما «دس جنبان و دَدو بَدو کننده» (پرتحرک) بودند، از حدود 20 روز مانده به عید به تدریج کار شستوشو و تمیز کردن خانه را آغاز می‌کردند، آنها باور داشتند که استفاده از افراد تنبل در خانه‌تکانی، موجب کمتحرکی و در نهایت کمبرکتی در سال نو میشود.
هر چند اکنون، مردهای گرگانی نیز طی این سالها در امر خانه‌تکانی صاحب تجربه شده و سعی می‌کنند همراه با خانواده این مهم را انجام دهند، تا حریم خانه را ضمن پیراستن از پلشتی، آماده پذیرایی از بهاری کنند که نوید روزهای بهتری است.
*سنت خانه‌تکانی در گرگان از قدیمالایام
در خانه‌تکانی از جاروهای حصیری کوتاه و بلند استفاده میشود و البته این رویه در تمامی این منطقه شهری و روستایی رواج دارد و ضمن زدودن سطح زمین و فرش از غبار، با جاروهای بلند سقف منزل را از تار عنکبوت پاک می‌کردند.
در بائری قدیمی، «بَندِ کُلو» یا تارعنکبوت از جمله موارد مورد حساسیت خانمها و به ویژه مردان خانواده بود. زیرا اعتقاد داشتند یکی از اشکال تغییر چهره شیطان، عنکبوت است. بنابراین با «جارو دست بلند» این تارها را به دقت روبیده و محو می‌کردند.
با وجود گذشت سالها برخی رسوم همچنان در این دیار زنده است، همچون نوروزخوانی که کمتر دیگر به چشم میآید و نوروزخوانان از دهه دوم اسفند به تدریج از مناطق اطراف وارد شهر و روستاهای این منطقه میشوند و معمولاً تا دو سه روز مانده به عید کار خود را به پایان میدهند.
آنان که معمولاً یک یا دو نفر هستند، از صبح تا اوایل تاریکی شب در کوچههای شهر و روستاها در حالی که چشمهای کنجکاو مردم آنها را همراهی می‌کند، مشغول نوروزخوانی هستند.
*نوروزخوانان نسلی که کمتر به چشم میآیند
از قدیمالایام بنای کار نوروزخوانان استرآبادی، خواندن اشعاری در وصف بهار، طبیعت، مدح پیامبر و ائمه بود و البته گاهی نیز برای صاحب‌خانه و افراد خانواده‌اش که دست بخشندهای داشتند نیز آرزوی رفع بلا، بیماری و بهبود حال بیمار احتمالی آنها، شوهر دادن دختران دم‌بخت، داماد کردن پسرها، آرزوی سفر به مکه، کربلا و مشهد میگردد.
چون آنان پیامآوران شادی، بهار و تجدید زندگی طبیعت و حیات نو هستند، از سوی صاحبخانهها مورد مهربانی و عنایت واقع میشوند هر چند اکنون به نسبت قدیم شاید کمتر این مهربانی نشان داده شود.
بر اساس نوشته «اسدالله معطوفی» محقق گرگانی در کتاب «نوروز در گرگان»، اصولاً نوروزخوانی منطقه گرگان نیمنگاهی به منطقه مازندران و شاهرود دارد، چرا که گویش آوازخوانان آن بیشتر تحت تأثیر زبان طبری است، به ویژه آن‌که نوروزخوانان اکثراً برآمده از روستاهای غرب استرآباد هستند که همگی گویش مازندرانی داشته و دارند.
*پختن آش گزنه در شب چهارشنبه‌سوری
از دیگر رسوم به جامانده از گذشته پختن آش «گزنه» در گرگان و منطقه است، این آش ویژه چهارشنبه‌سوری یا همان آخرین چهارشنبه سال است که از گیاهی به نام گزنه که خاصیت دارویی دارد به همراه رب انار تهیه میشود و بسیار خوشمزه و پرخاصیت است.
از رسوم زیبا دیگر این منطقه شمالی در هنگام تحویل سال می‌توان به «شکون» یا «شگین» اشاره کرد که معمولاً خانواده شخص شگون خود و خانواده‌اش را از میان پدربزرگ یا مادربزرگ یا یکی از بچههای فامیل، همسایه و به ویژه یکی از فرزندان خویش انتخاب می‌کنند.
آنان وی را پیام‌آور سلامتی، برکت و گشایش در کارها می‌دانند که پیش از آغاز سال نو با قرآنی در دست و سبزهای در دست دیگر در بیرون از خانه حاضر میشود و پس از تحویل سال به درون خانه ورود می‌کند، «شکون» پس از ورود به خانه بلادرنگ بر سر سفره هفت سین می‌نشیند و دهان خود را با شیرینی، شیرین کرده و «عیدانه شگون» را که پول عیدی مخصوص وی در لای قرآن است، از بزرگ خانواده دریافت می‌کند.
*انتخاب شگین بهاری با استخاره
هر چند انتخاب شگین نیز داستان خود را دارد، وی و در برخی مواقع با استخاره انتخاب میشود، اما تقریبا آخرین فرزند و یا جوانترین عضو خانواده به این عنوان دست مییابد.
در هنگام تحویل سال همه اعضای خانواده دور سفره هفت سین جمع میشوند و پس از تحویل سال نو و آیین شگین به سراغ نزدیکترین فامیل بزرگ خانواده میروند تا ضمن دست‌بوسی بزرگ‌ترها و روبوسی اقوام، آغاز سال جدید را جشن بگیرند.
در طی 13 روز تعطیلات نوروزی نیز، رفتوآمد به منازل فامیل از رسوم همیشگی گلستانیها است تا سرآغاز شروع سال جدید با مهربانی و دیدار دوباره اقوام و آشنایان باشد.
ارسال نظر