صنایع‌دستی گلستان در خان اول جا ماند/ تغییر شغل تولیدکنندگان

به گزارش گلستان 24، وقتی تاریخ منطقه گلستان یا گرگان قدیم را ورق بزنیم، آثار ارزشمند و صنایع دستی منحصر فردی را می توان یافت که نشانه توانایی و هنر مردم منطقه از گذشته های دور است. از کارهای تاریخی و ظروف سفالی یافت شده از شهر جرجان تا صنایع دستی و فلزی دیگر مناطق استان، همگی گواه این موضوع است که گلستان از دیرباز در زمینه هنرهای دستی پیشتاز کشور بوده و می توان این منطقه را جزو اولین های بخش صنایع دستی کشور دانست.

به رغم پیشینه تاریخی، تنوع رشته های صنایع دستی و وجود هنرمندان و صنعتگران زبده و کاربلد، این صنعت در استان رونقی ندارد و همین خلأ باعث شده تا بسیاری از هنرمندان رشته های صنایع دستی از این صنعت دست کشیده و پیامد این امر کم رونق شدن صنایع دستی گلستان در دهه اخیر و منسوخ شدن برخی رشته های آن باشد.

به گفته برخی کارشناسان، صنایع دستی به دلیل این که نمی توان برای هنر ارزشگذاری دقیقی کرد، بعد از نفت پردرآمد ترین کالای صادراتی است و این قابلیت را دارد که مانع خروج ارز از کشور شود صنعتی که به دلیل بی توجهی مهجور مانده است.

این صاحب نظران، علت رکود بازار داخلی صنایع دستی را دستخوش عواملی چون نبود نوآوری در صنایع دستی، اصرار بر تقلید از سبک ها و نقش های گذشته، بی توجهی به خواست و سلیقه متقاضی، پایین بودن کیفیت مواد خام، کاهش جنبه هنری در صنایع دستی و بالا رفتن قیمت آن می دانند.

با توجه به اهمیتی که صنایع دستی در دو بخش اشتغال و گردشگری دارد تاکنون در گلستان به این صنعت آنگونه که باید بها داده نشده و همواره تولیدکنندگان از سیاست های اتخاذ شده در این حوزه اظهار نارضایتی کردند زیرا این قشر هنری به رغم برخورداری از ظرفیت و پتانسیل بالا، هیچ گاه به لحاظ مادی و معنوی مورد توجه قرار نگرفته اند.

سهل انگاری عامل منسوخ شدن رشته های صنایع دستی است

رئیس هیات مدیره انجمن هنرمندان و صنعتگران گلستان، صنایع دستی استان دارای سطح بالایی دانست و افزود: متاسفانه به دلیل سهل انگاری، برخی رشته ها در استان منسوخ شده و در صورت ادامه همین روند سایر رشته ها از هم خواهد رفت.

سید حسن مرتضوی در گفتگو با خبرنگار مهر افزود: نبود مکانی برای عرضه محصولات تولید کنندگان یکی از عوامل اصلی نبود رونق این صنعت در استان است.

وی با بیان این نکته که بازارچه دائمی صنایع دستی محیطی برای فروش کالای تولید کننده ایجاد می کند، افزود: علاقمندان به این صنعت نیز با مشاهده این محصولات برای خرید رغبت خواهند کرد.

وی که بیش از سه دهه تولید کننده کاشی سنتی بوده، افزود: در ۱۰ سال گذشته انجمن هنرمندان و صنعتگران گلستان تمام تلاش خود را برای داشتن یک بازارچه به کار گرفته است.

مرتضوی ثمره این تلاش ۱۰ ساله را در قالب خرید خانه تاریخی با اخذ تسهیلات بانکی و مبلغی به عنوان آورده هنرمندان اعلام کرد و گفت: قرار شده تا اداره میراث فرهنگی با ارائه تسهیلات بانکی به جمعی از هنرمندان آنها را در خریداری مکانی به عنوان بازارچه در قالب خانه تاریخی همراهی کند.

وی با بیان این نکته که یکصد نفر از هنرمندان آمادگی خود را برای خریداری ملک در قالب بازارچه دائمی اعلام کردند، افزود: طبق برنامه ریزی های انجام شده با اداره میراث فرهنگی قرار شد سه خانه تاریخی خریداری کنیم.

یکصد نفر از هنرمندان آمادگی خود را برای خریداری ملک در قالب بازارچه دائمی اعلام کردندرئیس هیات مدیره انجمن هنرمندان و صنعتگران گلستان نبود استمرار در آموزش را یکی دیگر از عوامل توسعه نیافتگی صنایع دستی دانست و گفت: متاسفانه در حال حاضر فقط به برگزاری دوره آموزشی اکتفا شده در حالی که پس از آموزش به کارگیری نیرو و استفاده از ظرفیت های نیروی انسانی بسیار حائز اهمیت است.

وی خواستار حمایت بیشتر مسئولین استانی در صنایع دستی شد و گفت: حمایت از این صنعت به ایجاد اشتغال با کمترین هزینه که دغدغه مسئولین است، کمک زیادی خواهد کرد.

یکی مواردی که انتقاد شدید تولیدکنندگان و حتی فروشندگان را در پی داشت، برگزاری نمایشگاه های صنایع دستی در فصول مختلف سال در استان بود. تولید کنندگان معتقدند در این نمایشگاه به بخش استانی هیچ توجهی نمی شود و بیشتر به ویترین صنایع دستی استان های دیگر تبدیل شده. از سویی اکثر اجناس فروخته شده یا چینی هستند یا جنس دسته دوم و سوم تولید کننده که با قیمت گزاف به فروش می رسند.

در کنار غرفه های صنایع دستی هم، غرفه هایی برای فروش لواشک و ترشک، بازی، فروش کتاب و حتی نمایش شتر مرغ وجود دارد که سنخیتی با صنایع دستی ندارد.

برخی از تولید کنندگان و کارشناسان هم نبود اطلاع رسانی و تبلیغات درست به مردم در بخش صنایع دستی را از جمله عوامل توسعه نیافتگی این رشته در کشور می دانند و معتقدند با معرفی این هنر به جامعه تحولی در فروش تولیدکنندگان و رونق این صنعت ایجاد خواهد شد. امری که یک کارشناس در حوزه صنایع دستی بر آن تاکید داشت و گفت: بسیاری از تولیدکنندگان صنایع بزرگ، بخش عمده ای از سرمایه را صرف تبلیغات می کنند در حالی که در حوزه صنایع دستی نه بودجه مستقلی برای تبلیغات دیده شده و نه هنرمندان توانایی تبلیغ دارند.

محمد کیخا، معاونت صنایع دستی را متولی تبلیغات در این حوزه دانست و به خبرنگار مهر، گفت: با تبلیغات درست در این صنعت و معرفی آن به آحاد جامعه شناخت از این هنر ایجاد می شود و به تبع پس از آن مردم برای خرید استقبال می کنند.

صنایع دستی بر اساس زندگی روزمره انسان امروزی تغییر نکرده

وی که معتقد است کارکرد صنایع دستی بر اساس زندگی روزمره انسان امروزی تغییر نکرده است، افزود: در گذشته کارکرد صنایع دستی در همه حوزه زندگی بشر وجود داشته و انسان مایحتاج زندگی اش را از طریق  صنایع دستی تهیه می کرد.

وی که در بخش تولید پیله ابریشم فعالیت می کند، ادامه داد: با گذشت زمان صنایع دستی این وظیفه و تکلیف را به کارخانه جات و صنعت واگذار کرده و نتوانست جایگاه خود را حفظ کند به همین جهت در صنایع دستی نمی دانیم مطالبات بازار چه است.

کیخا به اهمیت شبکه تولید در صنایع دستی تاکید کرد و گفت: دلیل رشد صنایع دستی و حتی صنایع کوچک در کشورهای مختلف وجود شبکه در تولید بوده است.

وی ادامه داد: در این کشورها در شبکه تولید مواد اولیه مرغوب به تولید کنندگان داده می شود ضمن اینکه نوع کالا که بازار از آنها مطالبه می کند نیز مشخص شده است؛ وقتی این اتفاق می افتد حجم تولید افزایش می یابد.

این کارشناس در حوزه صنایع دستی از نبود سرمایه گذار در صنایع دستی اظهار نارضایتی کرد و گفت: زیاد شنیده می شود که بخش خصوصی در حوزه های مختلف ورود پیدا کند، نیاز حضور بخش خصوصی در هر بخشی داشتن اطلاعات کافی از ظرفیت و پتانسل هر بخش و میزان درآمد آن است.

نیاز حضور بخش خصوصی در هر حوزه ای، داشتن اطلاعات کافی از ظرفیت و پتانسل هر بخش و میزان درآمد آن است

وی ادامه داد: بخش خصوصی در صورت داشتن اطلاعات و توجیه اقتصادی برای هزینه ای که باید صرف کند، قطعا پای کار خواهد آمد؛ چون سرمایه گذار اطلاعات ندارد در این بخش حاضر نمی شود.

وی با بیان این نکته که صنایع دستی برای فعالیت در بخش آموزش فرصت را از سایر بخش های این حوزه می گیرد، افزود: با واگذاری این بخش به فنی و حرفه ای معاونت صنایع دستی می تواند به سایر نیازهای این بخش بپردازد.

این کارشناس در حوزه صنایع دستی از تداخل کاری سازمان صنعت، معدن و تجارت با حوزه صنایع دستی گلایه کرد و افزود: موازی کاری بین دستگاه های اجرایی مانع توسعه یافتگی است؛ سازمان صنعت، معدن و تجارت به موازات معاونت صنایع دستی به صادرات محصولات این حوزه می پردازد و این اصلا خوب نیست.

کیخا تولید نشدن مواد اولیه صنایع دستی در استان را یک ضعف برای این حوزه دانست و گفت: نبود تنوع مواد اولیه و باکیفیت به محصولات صنایع دستی استان آسیب وارد کرده است از این رو اصلاح این بخش یک نیاز به شمار می رود.

بازارچه دائمی صنایع دستی در خانه باقری گرگان راه اندازی می شود

در ادامه این گزارش معاون صنایع دستی گلستان هم نبود مکانی برای عرضه محصولات صنایع دستی را خلائی در شناخت و معرفی این محصول به جامعه دانست و گفت: برای رفع این مشکل فاز اول بازارچه دائمی صنایع دستی در خانه باقری گرگان راه اندازی می شود.

سارا اخوت در گفتگو با خبرنگار مهر از راه اندازی خانه صنایع دستی با هدف حمایت از هنرمندان و صنعتگران خبر داد و گفت: با این اقدام عده ای از هنرمندان در این مکان می توانند مشغول باشند.

وی در توضیح ارائه تسهیلات به هنرمندان برای تملک خانه تاریخی و راه اندازی بازارچه صنایع دستی در آن، گفت: با هماهنگی معاونت میراث فرهنگی به صورت مشارکتی می توانیم در بحث مرمت و تملک به این هنرمندان کمک کنیم.

وی درباره موازی کاری که بین فنی و حرفه ای و صنایع دستی برای آموزش رشته های مختلف صنایع دستی وجود دارد، گفت: آموزش صنایع دستی به بخش خصوصی واگذار شد، در این قسمت برای تسهیل در امور برون سپاری انجام گرفت.

اخوت با بیان این نکته که آموزش مانند گذشته در معاونت صنایع دستی انجام نمی شود، افزود: تنها آموزش شاغلین و به آموزی برای آنها صورت می گیرد.

وی کمبود مواد اولیه صنایع دستی در استان را تائید کرد و افزود: در برنامه ریزی های انجام شده بنا داریم این بخش از کار را با تشویق هنرمندان قوت ببخشیم تا مواد اولیه توسط این افراد در استان تولید شود.

تولید موارد اولیه در استان هزینه کمتر و کیفیت بالاتری خواهد داشت

معاون صنایع دستی گلستان با بیان این نکته که تولید مواد اولیه در استان هزینه کمتر و کیفیت بالاتری خواهد داشت، افزود: در صورت امضای تفاهم نامه ها با ادارات، می توانیم بسیاری از مراحل تولید تا مصرف را در استان اجرایی کنیم.

اخوت بخش صادرات صنایع دستی استان را دارای اشکال دانست و گفت: در استان گمرک تخصصی برای صادرات صنایع دستی نداریم از این رو اکثر صادرات ما به صورت چمدانی از استان های دیگر صادرشده و آمار آن برای همان استان لحاظ می شود از این رو پیگیر هستیم تا گمرک تخصصی در استان راه اندازی شود.

حمایت از صنایع دستی و تقویت بنیه تولیدکنندگان و سازندگان فرآورده های دست ساز، یکی از روش هایی است که می تواند نقش فعالی در توسعه اقتصادی و رشد ممالک توسعه نیافته، داشته باشد بنابراین عجیب نیست اگر طی سال های اخیر توجه بسیاری از کشورها به این مهم جلب شده و به این صنعت به عنوان یک مکمل اقتصادی نگاه می کنند زیرا به خوبی دریافته اند که صنایع دستی در ایجاد اشتغال و درآمدزایی تاثیرگذار است.

از این رو انتظار می رود با توجه به پیشینه تاریخی تولید در صنایع دستی، تنوع رشته، تنوع قومیت های گلستان و وجود هنرمندان و صنعتگران با استعداد مسئولین به این صنعت بیش از گذشته توجه کرده و به آن بها دهند چراکه صنایع دستی می تواند با برنامه ریزی اصولی نقش بسیار مهمی را بعد از کشاورزی در راستای کسب در آمد و ایجاد اشتغال ایفا کند.

خبرنگار: الهام رئوفی فر/مهر