مسجد کبود ایروان

مسجد کبود ایروان یا مسجد جامع ایروان مسجدی ایرانی در مرکز شهر ایروان، پایتخت ارمنستان است.

در ایروان قدیم (دورهٔ ایرانی) ۸ مسجد وجود داشته‌است که اکنون از میان این مساجد، تنها مسجد جامع کبود ایروان باقی‌مانده‌است. این مسجد قبل از اخراج آذربایجانی‌ها از ارمنستان در اختیار و اداره مسلمان شیعه آذری ارمنستان بود.

مسجد کبود ایروان بین سال‌های ۱۳۷۵ تا ۱۳۷۹ خورشیدی از سوی بنیاد مستضعفان و جانبازان جمهوری اسلامی ایران و توسط معماران ایرانی بازسازی شد. همچنین در این مسجد به علاقه ‌مندان اهل ارمنستان زبان فارسی تدریس می‌شود.

لازم به ذکر است در ارمنستان تمبر و پاکت پستی مسجد کبود ایروان نیز منتشر شده‌ است.

وجود سه محراب در مسجد نشان از حضور پیروان مذاهب مختلف

در مسجد سه محراب وجود دارد که بیانگر حضور پیروان مذاهب مختلف در شهر و نیایش مسالمت آمیز آن‌ها بر اساس آئین خود دارد.کتیبه‌های سنگی مسجد از اصفهان آورده شده و به زیبایی بر روی آنان خطاطی شده است. شیوه معماری مسجد صفوی – قاجاری است.

در کتاب «گلشن مراد» تألیف ابوالحسن غفاری کاشانی، که به نوعی به اوضاع و احوال روزگار کریم خان زند پرداخته است، به نسب قاجاریه اشاراتی داشته می‌نویسد: که این طایفه در اوایل دولت صفویه در گنجه و ایروان می‌زیسته‌اند. در همین کتاب در خصوص وقایع سال ۱۱۷۵ هجری قمری از حسینعلی خان به عنوان بیگلر بیگی( امیر امیران) شهر ایروان نامبرده شده است که همان بانی مسجد جامع است که آن‌را با هزینه شش هزار تومان تأسیس کرده است. عکس‌ها و تصاویر گرد آوری شده از موزه تــاریخ  شهــر ایروان و اداره آرشیو ارمنستان نشان می‌دهد که مسجد جامع ایروان تا سال ۱۳۳۰ هجری  قمری همچنان فعال بوده و در آن طلاب به فراگیری علوم دینی و مسلمانان بـه انجام امور مذهبی مشغول بوده‌اند.

شما می توانید این مسجد رادر تور ارمنستان بازدید کنید .این مسجد در فاصله سال‌های ۱۹۰۷ تا ۱۹۱۰ میلادی برابر با ۱۳۲۵ تا ۱۳۲۸ هجری قمری بازسازی شده و برخی بخش‌های آن تعمیر شده است لیکن با حاکم شدن نظام کمونیستی و رویکرد دین ستیزانه آن، مسجد مذکور نیز مورد بی مهری واقع شده و در نتیجه برخی از بخش‌های آن  به مرور زمان تخریب شده‌اند. این عامل در کنار سیاست‌های جدید دولت‌های کمونیستی شوروی در خصوص اجرای طرح‌های عمرانی و شهری همچون طرح جامع شهر ایروان و احداث خیابان‌های جدید مخصوصاً در کنار ضلع شمال غربی مسجد ( که در حال حاضر  ورودی اصلی آن است) موجب تخریب کامل قسمتی از مسجد شده است به طوری که تنها راه ورودی از بین رفته و تبدیل به دهلیز تنگ و باریکی شده قابل ذکر است، طی سال‌های ۴۰-۱۹۲۱ میلادی و در اوج مبارزات ضد مذهبی حکومت شوروی سابق، بسیاری از کلیساها، مساجد و بناهای مذهبی و تاریخی تخریب شدند و به جای آنان بناهایی از قبیل تئاتر، سینما و... ساخته شد  لیکن خوشبختانه مسجد کبود ایروان با تدابیر مقامات هنردوست و دوراندیش از گزند تخریب‌های بی‌رویه مصون ماند و آنها توانستند با تبدیل حجره‌های همجوار مسجد به موزه آنان را از گزند آسیب در امان نگه دارند و بدین نحو که طی سال ۱۹۳۰ میلادی همزمان با صدور حکم تخریب مسجد با تلاش فراوان روشنفکران، شعرا و نویسندگان شهیر ارمنی مانند: «یقیشه چارِنتس»، «گقام ساریان» و دیگران جهت جلوگیری از اجرای حکم پیشنهاد ایجاد «موزه تاریخ ایروان» در محل مسجد را ارائه کردند که خوشبختانه مورد قبول واقع شد و بدین ترتیب از تخریب و نابودی مسجد جلوگیری به عمل آمد.

با تبدیل مسجد به موزه تاریخ ایروان، بخش‌هایی در شبستان‌های متعدد مسجد دایر شد و نمونه‌هایی نفیس از اموال مسجد، مسکوکات، قالی‌های گوناگون، آثار هنری ایران، نسخه‌های خطی مزین به تذهیب و مینیاتور به معرض نمایش گذاشته شد و طی سال‌ها کارکنان و خدمتگزاران موزه در پاسداری آثار تاریخی و نگهبانی از این مفاخر کوشیدند.

آیا مسجد کبود به عمد پنهان شده؟

ساختار شهری اطراف این مسجد به گونه ای است که توسط آپارتمان های شهر محصور شده و آن را از دیده ها پنهان کرده است و تنها ورودی آن از خیابانی به نام مشتوتس می باشد . در یک نگاه کلی اینگونه به نظر می رسد که ادامه مسجد مسلمانان را به طور عمد کمرنگتر کرده اند اما هیچ گونه خطا و اشتباهی از طرف ارمنی ها تاکنون سر نزده است حتی از دیدگاه دیگر می توان گفت که آنان نگهداری خوبی هم از مسجد کرده اند و مسجد کبود را بدون دخل و تصرف در ساختار آن همچنان در بین محله جدید حفظ کرده اند.که امروز این مکان به یکی از برجسته ترین جاذبه های گردشگری ارمنستان تبدیل شده.این مسجد به صورت واقعا عجیبی در حصار ساختمان ها قرار گرفته و امکان اینکه یک عابر خارجی متوجه آن شود وجود ندارد. دلیل آن را نیز می توان اینگونه توضیح داد که نقشه ی شهری ایروان در دوره شوروی سابق بازسازی شده است و مرکز این شهر به طور کامل از نو بنا شده و طرح مدرن شهر توسط معماران معروف آن دوران از جمله الکساندر تامانیان طراحی شده است که سعی در مدرن کردن این شهر داشتند به همین دلیل مسجد کبود در حصار آپارتمان های آن محله احاطه شده است و هرکاری برای نگهداری از آن انجام شده چرا که تخریب یک اثر باستانی اشتباه تاریخی می باشد و یکی از جاهای دیدنی ایروان هم ممکن بد که  از میراث فهنگی این کشور به طور کامل پاک شود. برای اطلاع از تور ارمنستان لحظه آخری به سفر با تو مراجعه کنید .

نمای داخلی مسجد

به دلیل سادگی و خلوص زیاد از هیچ لحاظی نمی توان مسجد کبود را با مساجد کبود شهر استانبول (سلطان احمد) که دارای 6 مناره عظیم است قیاس کرد. حتی این مسجد را با مسجد تبریز یزد در ایران هم نمی توان مقایسه کرد طرح پشت مسجد ایروان فرمی برگرفته شده از معماری پارسی دارد البته با درجه خلوص کمتری و در بخش درونی طرح قالب از نوع معماری مینیمال است.با تمام این توصیف ها چیزی از زیبایی و تاثیر گذاری این مسجد کم نمی کند در معماری بخش داخلی این مسجد هیچ کاشی یا خطاطی که در زمان اسلامی رایج بوده دیده نمی شود و سادگی در جای جای این مسجد حتی محراب و منبر کاملا دیده می شود.محراب آن همانند فرورفتگی ای در دیوار است که جهت مکه را به ما نشان می دهد و منبر آن نیز سکویی پله دار است که امام جماعت برای موعضه بر روی آن قرار می گیرد . مسجد ایروان در سفر به ایروان را نمی توانیم به عنوان یکی از شاهکار های معماری ایرانی _ شیعی _ اسلامی نام ببریم اما وجودش در آن مکان بسیار موثر و ارزشمند است زیرا که می توان گفت بدون تردید این مسجد باعث شده که شهر ایروان به شهری غنی و جذاب تبدیل گردد . مسجد کبود یکی از مکان های تاریخی است که باید از آن در تور ارزان ارمنستان بازدید کرد و زیبایی آن را مورد توجه و تحسین قرار داد، همچنین این مکان یکی از زیباترین جاذبه های گردشگری ایرواندر مجموعه جاهای دیدنی ایروان نیز محسوب میشود. از نظر توریست ها شناخته میشود.