ویژه نامه ولادت امام هادی علیه اسلام

خلاصه ای از زندگانی حضرت امام هادی علیه السلام

«امام ابوالحسن على النقى الهادى» - علیه السلام - پیشواى دهم شیعیان، در نیمه ذیحجه سال 212 هجرى در اطراف مدینه در محلى به نام «صریا» به دنیا آمد. پدرش پیشواى نهم، امام جواد - علیه السلام - و مادرش بانوى گرامى «سمانه» است که کنیزى با فضیلت و تقوا بود.

مشهورترین القاب امام دهم، «نقى» و «هادى» است، و به آن حضرت «ابوالحسن الثالث» نیز مى‏گویند.

امام هادى - علیه السلام - در سال 220 هجرى پس از شهادت پدر گرامیش برمسند امامت نشست و در این هنگام هشت ساله بود. مدت امامت آن بزرگوار 33 سال و عمر شریفش 41 سال و چند ماه بود و در سال 254 در شهر سامراء به شهادت رسید.

مادر امام هادی علیه السلام

مادر آن حضرت کنیزی بود به نام سمانه مغربیه، و در مناقب است که مادرش معروف به سیده ام الفضل بود. سمانه مغربیه، مادر امام دهم علیه السلام ، بانویی بزرگوار و باتقوا بود. او در زهد و تقوا و دینداری، درمیان زنان زمان خود، همتایی نداشت.

همسر امام هادی علیه السلام

همسر امام هادی (ع)سوسن نام داشت. وی کنیزی از اهالی نوبه[1] بود. دست تقدیر او را به مدینه و خانه امام هادی (ع) رساند و پس از مدتی امام حسن عسکری (ع) از او متولد شد. وی از زنان عارف و فاضل عصر خود و به نام های «سلیل، حدیثه، حربیه» معروف و مشهور بود. قبل از آنکه امام هادی (ع) با آن خانم ازدواج کند، امام جواد(ع) در وصف آن بانو گفت:

«سلیل»، یعنی بیرون کشیده از هر آفت و پلیدی و ناپاکی (بعد، از آینده او خبر داد) و فرمود: ای سلیل! زود است خداوند به تو، حجت خود را عطا فرماید که زمین را از عدل پر کند، بعد از آنکه از ستم پر شده باشد.[2]

همچنین امام هادی (ع) او را ستود و درباره او فرمود:

«سلولٌ مسلولةٌ من الآفات و الانجاس؛ سلول (یکی از القاب سوسن) از بدی ها و آلودگی ها پاک است».

سوسن به قدری با فضیلت بود که وقتی امام حسن عسکری (ع)به شهادت رسید، به عنوان پناهگاه شیعیان به شمار می آمد.

 

فرزندان امام هادی علیه السلام

 

آن حضرت چهار پسر به نامهای: ابو محمد حسن، حسین، محمد و جعفر داشت. از این میان، حسن علیه السلام پس از وی به امامت رسید و حسین و محمد در زمان حیات آن امام از دنیا رفتند و جعفر نیز همان کسی است که بعد از وفات برادرش، امام عسکری علیه السلام، ادعای امامت کرد و به جعفر کذاب شهرت یافت. همچنین یک دختر از آن حضرت بر جای ماند که نامش عایشه یا علیه بود.

 

خلفاى معاصر امام هادی علیه السلام

امام هادى در مدت امامت خود با چند تن از خلفاى عباسى معاصر بود که به ترتیب زمان عبارتند از:

1 - معتصم، برادر ماءمون (217 - 227) (4) .

2 - واثق، پسر معتصم (227 - 232).

3 - متوکل، برادر واثق (232 - 248).

4 - منتصر، پسر متوکل (6 ماه).

5 - مستعین، پسر عموى منتصر (248 - 252).

6 - معتزّ، پسر دیگر متوکل (252 - 255).

امام هادى در زمان خلیفه اخیر مسموم گردید و به شهادت رسید و در خانه خود به خاک سپرده شد.

اوضاع سیاسى، اجتماعى عصر امام هادی علیه السلام

 

این دوره از خلافت عباسى ویژگیهاى دارد که آن را از دیگر دوره‏ها جدا مى‏سازد ذیلاً به برخى از این ویژگیها اشاره مى‏کنیم:

 

1 - زوال هیبت و عظمت خلافت: خلافت، چه در دوره اموى و چه در دوره عباسى، براى خود هیبت و جلالى داشت، ولى در این دوره بر اثر تسلط ترکان و بردگان بر دستگاه خلافت، عظمت آن از بین رفت و خلافت همچون گویى به دست این عناصر افتاد که آن را به هر طرف مى‏خواستند پرتاب مى‏کردند، و خلیفه عملاً یک مقام تشریفاتى بود، ولى در عین حال هر موقع خطرى از جانب مخالفان احساس مى‏شد خلفا و اطرافیان و عموم کارمندان دستگاه خلافت، در سرکوبى آن خطر نظر واحدى داشتند.

2 - خوش گذرانى و هوسرانى درباریان: خلفاى عباسى در این دوره به خاطر خلاءى که بر دستگاه خلافت حکومت مى‏کرد، به شب نشینى و خوش گذرانى و میگسارى مى‏پرداختند و دربار خلافت غرق در فساد و گناه بود. صفحات تاریخ اخبار شب نشینیهاى افسانه‏اى آنان را ضبط نموده است.

3 - گسترش ظلم و بیدادگرى و خودکامگى: ظلم و جور و نیز غارت بیت المال و صرف آن در عیاشیها و خوشگذرانیها جان مردم را به لب آورده بود.

4 - گسترش نهضتهاى علوى: در این مقطع از تاریخ، کوشش دولت عباسى بر این بود که با ایجاد نفرت در جلامعه نسبت به علویان، آنها را تارو مارو سازد. هر موقع کوچکترین شبحى از نهضت علویان مشاهده مى‏شود، برنامه سرکوبى بى رحمانه آنان آغاز مى‏گشت، و علت شدت عمل نیز این بود که دستگاه خلافت با تمام اختناق و کنترلى که برقرار ساخته بود، خود را متزلزل و ناپایدار مى‏دید و از این نوع نهضتها سخت بیمناک بود.

شیوه علویان در این مقطع زمانى این بود که از کسى نامى نبرند و مردم را به رهبرى «شخص برگزیده‏اى از آل محمد» دعوت کنند، زیرا سران نهضت مى‏دیدند که امامان معصوم آنان، در قلب پادگان نظامى «سامراء» تحت مراقبت و مواظبت مى‏باشند و دعوت به شخص معین مایه قطع رشته حیات او مى‏گردد. این نهضتها و انقلابها بازتاب گسترش ظلم و فشار بر جامعه اسلامى در آن عصر بود و نسبت مستقیمى با میزان فشار و اختناق داشت، به عنوان نمونه در دوران حکومت «منتصر» که تا حدى به خاندان نبوت و امامت علاقه‏مند بود و در زمان او کسى متعرض شیعیان و خاندان علوى نمى‏شد، قیامى صورت نگرفت.

تواریخ، تنها در فاصله سال 219 تا 270 قمرى، تعداد 18 قیام ضبط کرده‏اند. این قیامها نوعاً با شکست روبرو شده و توسط حکومت عباسى سرکوب مى‏گشتند.

شاگردان مکتب امام هادى علیه السلام

گرچه - به تفصیلى که گفتیم - عصر زندگى امام هادى عصر اختناق و استبداد بود امام، براى فعالیت فرهنگى در سطح گسترده آزادى عمل نداشت و از این نظر فضاى جامعه با عصر امام باقر - علیه السلام - بویژه عصر امام صادق - علیه السلام - تفاوت فراوان داشت ؛ اما آن حضرت در همان شرائط نامساعد، علاوه بر فعالیتهاى فرهنگى از طریق مناظرات، مکاتبات، پاسخگویى به سؤالها و شبهات، و تبیین بینش درست در برابر مکاتب کلامى منحرف، راویان و محدثان و بزرگانى از شیعه را تربیت کرد و علوم و معارف اسلامى را به آنان آموزش داد و آنان این میراث بزرگ فرهنگى را به نسلهاى بعدى منتقل کردند.

شیخ طوسى، دانشمند نامدار اسلام، تعداد شاگردان آن حضرت در زمینه‏هاى مختلف علوم اسلامى را 185 نفر مى‏داند.

در میان این گروه، چهره‏هاى درخشان علمى و معنوى و شخصیتهاى برجسته‏اى مانند: فضل بن شاذان، حسین بن سعید اهوازى، ایوب بن نوح، ابوعلى (حسن بن راشد) حسن بن على ناصر کبیر، عبدالعظیم حسنى (مدفون در شهر رى) و عثمان بن سعید اهوازى به چشم مى‏خورند که برخى از آنان داراى آثار و تاءلیفات ارزشمند در زمینه‏هاى مختلف علوم اسلامى هستند و آثار و خدمات علمى و فرهنگى آنان در کتابهاى رجال بیان شده است.

شهادت امام هادی علیه السلام

امام هادى - علیه السلام - با آنکه در سامراء تحت کنترل و مراقبت قرار داشت، اما با وجود همه رنجها و محدودیتها هرگز به کمترین سازشى با ستمگران تن نداد. بدیهى است که شخصیت الهى و موقعیت اجتماعى امام و نیز مبارزه منفى و عدم همکارى او با خلفا، براى طاغوتهاى زمان هراس آور و غیر قابل تحمل بود، و پیوسته از این موضوع رنج مى‏بردند. سرانجام تنها راه را خاموش کردن نور خدا پنداشتند و در صدد قتل امام برآمدند و بدین ترتیب امام هادى نیز مانند امامان پیشین با مرگ طبیعى از دنیا نرفت، بلکه در زمان «معتزّ»، مسموم گردید و در رجب سال 254 هجرى به شهادت رسید و در سامراء، در خانه خویش به خاک سپرده شد.

پیامک ولادت امام هادی علیه السلام

مژده ز سوى خدا بر همه آمد / دست گل جواد الائمه آمد

بانگ منادى آمد تبارک اللَّه / موسم شادى آمد تبارک الله

ولادت با سعادت امام علی النقی الهادی (ع) مبارک باد

 

تبریک به لب ز ره منادی آمد  / که ایّام سرور و فصل شادی آمد

یعنی علی النقی امام هادی  / با علم رضا، جود جوادی آمد

ولادت امام هادی علیه السلام مبارک باد

 

ماه تمام و نیمه ذى حجه مطلعش / خیر کثیر وکوثر قرآن بشارتش

این است آن امام که تقدیر ایزدى  / بعد از جواد داده مقام امامتش . . .

 

از عرش خدا بانگ منادی آمد

یعنی که زمان عیش و شادی آمد

نور دل حضرت جواد آمده است

میلاد پر افتخار هادی علیه السلام آمد

 

خیزید و ببینید تجلای خدا را در بیت ولا مشعل انوار هدی را

آن عبد خدا وجهه معبودنما را رخسار علی ابن جواد ابن رضا را

 

ای طلعت زیبای تو خورشید هدایت ای گوهر رخشنده نه بحر ولایت

بـودنـد امامان همـه هادی ره نـور بین همه نام تو به هادی شده

 

اى امام اسرار پنهان عشق

امروز، وقتى آفتاب جمال تو طلوع کند

خورشیدِ زیارت جامعه کبیره از افقِ جانت سر خواهد زد

هادى، نامى است که عصاره معناى توست.

 

اى مسلمان دیده ات روشن که از لطف خدا

هادى الامّه شه احمد خصال آمد پدید

عشق و دل را موجبات اتّحاد آمد عیان

جان و تن را موجبات اتّصال آمد پدید

 

بخوان زیارت پر محتوای جامعه را بخوان که خوب بفهمم بهای جامعه را

بخوان که روح بگیرد ولی شناسی مان ببار بر دل من روشنای جامعه را

 

چون دل میان زلف کسی ساده گم شدم

شکر خدا اسیر امام دهم شدم

 

طلوع ستاره‏  تابناک ولایت، خورشید عدالت، فرزند ایمان، مهبط انوار رحمان،

مفسر بزرگ آیه‏ های قرآن، حضرت امام علی النقی(ع) تهنیت باد.

 

ز سوی عرش رحمن، نوید شادی آمد

بشارت ای محبان، امام هادی آمد

کجایی یابن زهرا بده عیدی مارا

که روح عشق و ایمان امام هادی آمد . . .

 

ای نور خدا امام هادی / وی مکتب عشق را منادی

ای در کف تو لوای قرآن / وی مجری آیه های قرآن

در اوج طلوع روشنائی / آیینه ی پاک حق نمائی  . . .

 

مژده اى دل که دلربا آمد

دلربایى گره گشا آمد

محنت و درد و غم فرارى شد

شادى و رحمت و صفا آمد

ولادت امام هادی(علیه السلام) مبارک باد

 

میلاد امام پاکی و روشنایی، ستاره‏ی راهنمای بشریت،

گنجینه‏ ی ارزشمند کرامت، قله‏ی بلند فضیلت،

گلبرگ درخت رحمت، برگزیده‏ی خداوند سرمد، حضرت امام هادی (ع) تهنیت باد.

 

امروز که دل قرین شادیست

میلاد تو ای امام هادی است

میلاد تو برهمه مبارک

بر مهدی فاطمه مبارک . . .

 

مژده ز میلاد ولى عشر / هادى دین زاده ‏ى خیرالبشر

مژده ز میلاد على النقى / هادى دین نوگل باغ تقى . . .

ولادت امام هادی(علیه السلام) مبارک باد

 

سبط نبى میر همه متقى

شبل على بحر نقاوت نقى

شاه عشر هادى جن و بشر

هادى دین، زاده ‏ى خیرالبشر

ولادت امام هادی(علیه السلام) مبارک باد