لغو تحریم ها بی توجهی به تولید داخل را تشدید می کند؟

به گزارش گلستان24، در دیدار اخیر رهبری با مسئولان نظام در ماه مبارک رمضان ایشان یکبار دیگر بر روی ظرفیت‌های متعدد و متنوع و بی‌شمار کشور برای رشد و پیشرفت اقتصادی و مقابله با هجمه‌های بیرونی و معضلات اقتصاد داخلی تأکید نمودند. مواردی چون سرمایه‌ی انسانی، جایگاه اقتصادی کشور در دنیا، منابع فراوان طبیعی، موقعیت جغرافیایی ممتاز کشور، همسایگی با پانزده کشور و بازار 370 میلیونی در دسترس، بازار نزدیک به 80 میلیونی کشور، وجود زیرساخت‌های اساسی، تجربه‌های مدیریتی متراکم و فهرست مطولی از دیگر ظرفیت‌ها. متأسفانه از این ظرفیت‌ها تاکنون به شکل درستی استفاده نشده‌ است و برخی موارد و سرمایه‌ها و ظرفیت‌ها از خارج کشور به غلط مد نظر دولتمردان قرار گرفته‌ است که پیش بینی می شود با توافق احتمالی در نزدیک به دوماه آینده این روحیه در دولتمردان یازدهم تشدید شود. در واقع در هیچ‌کدام از این ظرفیت‌ها در کلام رهبری بر روی جذب سرمایه‌گذاری خارجی توجه نشده بود در صورتی که عمده‌‌ی تأکیدات دولت محترم فعلی بر جذب سرمایه‌های خارجی و سرمایه‌گذاری‌های ایشان بر بخش‌های مختلف تولیدی و صنعتی و کشاورزی کشور قرار گرفته‌است. به خصوص بعد از جمع بندی مذاکرات، کشورهای اروپایی که اقتصادشان در حال فروپاشی است، بازار ایران را طعمه‌ای قرار داده اند تا خود را نجات دهند، که نمونه آن سفر هیات اقتصادی سیاسی آلمان به ایران در روز دوشنبه می باشد. در حالی که این سرمایه‌ها به عنوان موتور محرک فعالیت‌های اقتصادی و پیش‌قراول رشد و توسعه‌‌ی اقتصادی از سوی دولت تلقی می‌شود، رهبری معظم انقلاب بر یکی از ظرفیت‌های عمده‌ی خارجی تحت عنوان «بازار 370 میلیونی همسایگان» این کشور پهناور به منظور صادرات کالا و خدمات و سرمایه‌گذاری متخصصین داخلی و ترانزیت کالا تأکید دارند. در واقع اگر بنا باشد بجای اینکه ما از بازار همسایگان برای پیشرفت اقتصادی خود استفاده کنیم، کشور خود را به بازار مصرفی کالاهای بی‌کیفیت بیگانگان و نه همسایگان خود تبدیل کنیم که غالباً با ما دشمنی دارند، این نه تنها موجبات رشد و پیشرفت کشور را فراهم نخواهد کرد بلکه ما را بیش از پیش به خارجیان وابسته خواهد نمود که به هیچ عنوان مطلوب نظام و در راستای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی نخواهد بود.[1]

عدم اعتماد دولت به تولیدکنندگان داخلی

در همین زمینه به عنوان شاهد به نظرات یکی از مسئولین وزارت نفت توجه کنید. رئیس هیأت مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت با اشاره به اینکه متأسفانه تجهیزات مورد نیاز به کشور وارد می‌شود و از همه بدتر پس از واردات معافیت نیز از وزارت صنعت می‌گیرند، خاطرنشان کرد: براساس این قانون باید به سازندگان داخلی اعتماد کرد که متأسفانه دولت این اعتماد را به سازندگان نداد.

صمیمی به‌عنوان نمونه گفت:‌ پالایشگاه شازند اراک همین هفته گذشته کاتالیستی را از کشور چین وارد کرد که نمونه آن در داخل کشور وجود دارد و همچنین پالایشگاه آبادان پمپ‌های فرآیندی را که به بهترین شکل در داخل کشور تولید می‌شود از کشورهای خارجی وارد می‌کند بدون آنکه به کسی بربخورد.

با بیان اینکه واسطه‌های مختلفی به انجمن رجوع می‌کنند و پیشنهادهای شرم‌آوری به منظور واردات کالا می‌دهند تصریح کرد: به‌عنوان مثال اخیراً یک واسطه پیشنهاد یک میلیارد تومانی به منظور کمک به انجمن داد تا بتواند مجوز واردات کالایی را بگیرد که نمونه آن در داخل کشور وجود دارد.

اما نکته‌ای که بسیار حائز اهمیت و در عین حال مغفول از نگاه دولتمردان هست در ادامه‌ی بیان این مسئول است. او ادامه می‌دهد: «نگرانی ما در مورد ورود سرمایه‌گذاران خارجی پس از لغو تحریم‌هاست. در شرایط فعلی که هیچ حمایتی از سازندگان داخلی انجام نمی‌شود، ما نگرانیم. اگر خارجی‌ها به کشور ما بیایند، آنگاه چه بلایی بر سر ما می‌آید... درحال حاضر لابیگری‌ها توسط سفارت‌خانه‌های کشورهای خارجی با مسئولین صنعت نفت آغاز شده و به دنبال آن هستند که بتوانند بازار ایران را در دست بگیرند. این جای نگرانی دارد که برندهای خارجی به کشور بیایند و تمام تلاش چندین ساله انجمن سازندگان را از بین ببرند. بر این اساس به نظر می‌رسد یک وادادگی برای ورود کالاهای خارجی در حال رخ دادن است که ما از این بابت شدیداً احساس خطر می‌کنیم. (خبرگزاری فارس، 1394/3/26)

کاهش شدید سرمایه گذاری خارجی در دوسال گذشته

تقویت اقتصاد ملی؛ پیش‌شرط جذب سرمایه‌های خارجی و نه بالعکس

آقای روحانی در اظهارنظری چنین گفت: «می‌خواستیم روابط بهتر با همسایگان داشته باشیم. می‌خواستیم همه حقوق مان را با هم استیفا کنیم و نه یک حق. ما می‌دانستیم همزمان با حقوق هسته‌ای حقوق دستیابی به بازار جهانی فراهم شود. حق این مردم شرایط ارتباطات اقتصادی و خرید و فروش در شرایط مناسب است. (خبرآنلاین، 1394/3/23) اگر تحریم علیه صنعت بود عبارات من اغراق داشت اما این تحریم برای خرید گندم هم بود و برای هرگونه سرمایه گذاری در ایران بود حتی سرمایه گذاری برای سدی بود که آب خوردن مردم یک شهر را تامین کند. حتی برضد دارو تجهیزات پزشکی بود. یک مشکل بزرگتر وجود دارد و آن مسئله اشتغال است. تا ما نتوانیم رونق اقتصادی ایجاد کنیم، این همه جوان بیکار از پسر و دختر از بین نمی رود. وقتی می‌آییم اشتغال خالص را می بینیم آمار مناسبی نیست. اینکه می‌گوییم جامعه باید آرام باشد و همه باید کمک کنیم سرمایه خارجی جمع بشود، یک مسئله مهم آن اشتغال است.

طبق مواضع بالا سؤالی در ذهن ایجاد می‌شود و آن اینکه آیا رئیس‌جمهور محترم تصور می‌کند که مشکل اشتغال کشور با سرمایه‌گذاری خارجی حل می‌شود در صورتی که این همه ظرفیت‌های بی‌شمار در بخش‌های مختلف اقتصادی اعم از کشاورزی، صنعت و شرکت‌های دانش‌بنیان وجود دارد؟ این نوع از بیان متأسفانه چنین تداعی‌ای را در ذهن‌ها ایجاد می‌کند. در ادامه نیز راهکار جذب سرمایه‌های خارجی به کشور هم بجای تکیه بر ساختارهای درست و اصلاح قوانین و مقررات و ایجاد شفافیت و سلامت در نظام مالی و بانکی و گمرکی و غیره، در مذاکره و دیپلماسی و میدان سیاست و امتیازدادن‌های مکرر هسته‌ای و غیره جستجو می‌شود. در واقع در اولویت قراردادن جذب سرمایه‌های خارجی برای رشد و رونق اقتصاد کشور اولین اشتباه و پیگیری عملیات ورود سرمایه‌های خارجی به کشور از طریق دیپلماسی و مذاکره با بیگانگان که دشمن ملت ایران هستند، دومین اشتباه استراتژیک دولت در عرصه‌ی اقتصاد می‌باشد. بعبارت واضح‌تر راهکار رونق اقتصاد ملی، تقویت تولید ملی از طریق بکارگیری ظرفیت‌های درونی مردم است نه اتکاء صرف به سرمایه‌های خارجی چرا که تجربه نشان داده که این سرمایه‌های خارجی با اندک احساس خطری از ناحیه‌ی تحریم‌های اقتصادی و یا شوک‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در عرصه‌ی اقتصادی و نظامی و سیاسی از کشور خارج می‌شوند. همچون کبوتری که با احساس ناامنی از گذاشتن تخم‌هایش در آشیانه‌اش، ‌آنها را بجای امن‌تری خواهد برد. طبق گزارش اخیر انکتاد (کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل) در مورد میزان سرمایه گذاری خارجی کشورها، کل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی انجام‌شده در جهان طی سال 2014 بالغ بر 1.22 تریلیون دلار بوده است که نسبت به سال پیش از آن 16.4 درصد کاهش را نشان می‌دهد که سایت شادا آنرا به خاطر عدم ثبات اقتصاد جهانی، عدم اطمینان استراتژی‌های اتخاذ شده توسط کشورها برای سرمایه‌گذاران و ریسک‌های سیاسی می‌داند. (خبرگزاری شادا ، 1394/4/6) کشورهای غرب آسیا نیز برای ششمین سال متوالی به خاطر وخیم‌تر شدن وضعیت امنیت منطقه با کاهش سرمایه گذاری مستقیم خارجی روبرو بوده‌اند؛ که در نتیجه آن، رتبه فدراسیون روسیه هم از مقام پنجم به شانزدهم(70 درصد کاهش در جذب سرمایه گذاری خارجی) تنزل یافته است.

این گزارش می افزاید: علاوه بر کشورهای غرب آسیا و روسیه، کشور آمریکا با بیش از60 درصد کاهش در جذب سرمایه گذاری خارجی مواجه گردیده است. سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جذب شده توسط ایران نیز در سال 2014 (1393) با  کاهش 30.98 مواجه شده است. این درحالی است که ایران در سال 2013 (1392) نیز با کاهش 35 درصدی جذب سرمایه‌گذاری خارجی نسبت به سال پیش از آن مواجه شده بود. میان 200 کشور جهان،‌ ایران با 15 پله نزول در رتبه 74 جهان از نظر میزان جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سال 2014 قرار گرفته‌است. این درحالی است که ایران در سال 2013 با 10پله نزول در جایگاه 59 قرار داشت و رتبه ایران در سال 2012 برابر با 49 بود. همچنین ایران از این لحاظ در میان 14 کشور غرب آسیا رتبه 6 را به خود اختصاص داده است. رتبه ایران در سال گذشته 3 اعلام شده بود. (خبرگزاری فارس، 1394/3/304) نزول جایگاه ایران در حالی اتفاق می‌افتد که در سال 2012 برای نخستین بار، کشورهای در حال توسعه (که کشور ما نیز از جمله‌ی این کشورها قلمداد می‌شود) از کشورهای توسعه یافته در جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی پیشی گرفتند و این وضعیت را در سال 2014 نیز حفظ کردند. کشورهای درحال توسعه تقریباً 183 میلیارد دلار بیشتر از کشورهای توسعه یافته در این سال سرمایه گذاری مستقیم خارجی جذب کردند. بنابراین باید دید چرا این اتفاق در مورد ایران در این سال‌ها رخ داده‌است؟ شاید باتوجه به این مسائل بتوان اذعان نمود حتی برای جلب سرمایه‌های خارجی به داخل کشور بایست اقتصادی باثبات و مقاوم در برابر تکانه‌های خارجی ایجاد کرد که متکی به تولید ملی و شرایط اقتصادی سالم و بهره‌ور خویش باشد و حتی روابط خوب و سازنده با قدرت‌های اقتصادی دنیا همچون کشورهای اروپایی و غربی به هیچ عنوان تضمین‌کننده‌ی پیشرفت اقتصادی کشور نخواهد بود.

سرمایه‌گذاری خارجی فرصتی با قابلیت تهدیدآفرینی

همچنین آقای نوبخت نیز در پاسخ به پرسشی در مورد قرارداد ایران و چین و حجم شرکت‌های طالب سرمایه‌گذاری در ایران گفت: با استقبال قابل توجهی از شرکت‌های خارجی برای سرمایه گذاری در ایران مواجه هستیم که فقط منتظر لغو تحریم‌ها هستند که در این راستا در ماه جاری هیاتی از کشور اندونزی به ایران آمدند و همچنین با کشور عراق همکاری‌هایی داریم و به زودی از یک کشور اروپایی هیاتی بلندپایه به ایران خواهد آمد. (خبرگزاری فارس، 1394/3/26) همه‌ی این سرمایه‌ها در صورتی می‌تواند برای اقتصاد کشور مفید باشد که بتوان آنها را در جهت تقویت تولید ملی و بهبود تکنولوژی‌های تولیدی و افزایش بهره‌وری و توانمندسازی متخصصین داخلی و ارتقای آموزش آنها استفاده کرد. ضمن اینکه این سرمایه‌ها باید درجایی مورد استفاده و بهره‌برداری قرار گیرد که مورد نیاز اقتصاد کشور بوده و متخصصین داخلی ما از انجام آن در حال حاضر ناتوان بوده و فرصت‌های اشتغال و مولدیت را برای نیروی انسانی داخلی فراهم نماید و امکان سرمایه‌گذاری در آن بخش‌ها با استفاده از منابع داخلی وجود نداشته باشد. در همین رابطه دکتر نقی‌زاده در کتاب خود در نقد سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت نفت ایران، چنین می‌نگارد: «این بدین معناست که با هزینه‌ی ایران، عمدتاً ماشین آلات حفاری و متخصص، خدمات پیمانکاری و نگهداری و حتی کارگران فنی خارجی به کشور سرازیر می‌شوند. تا چه بشود؟ ... یعنی ظرف ده سال آینده با هزینه‌ی ایران (فروش دارایی‌‌های سرمایه‌ای) همچنان به صدور فرصت‌های اشتغال داخلی به خارج مبادرت شود تا جوانان چینی، کره‌ای، ژاپنی، فرانسوی، مالزیایی، ایتالیایی و حتی ترک، پاکستانی و هندی و قزاق دارای شغل گردند» (مبانی فکری مدیرت اقتصاد ملی، شیوه ژاپنی، چینی و ایرانی، 1385، چاپ اول، شرکت سهامی انتشار، ص295). این در حالی است که برخی اظهار می‌کنند: «عده‌ای حرف‌های عجیب و غریب می‌زنند که ما می‌‌خواهیم خودمان به دانش دست پیدا کنیم و این در حالی است که تحریم‌ها پدر مردم را در آورده است اکثر مردمی که مزدبگیر هستند تحریم‌ها استخوان‌های آنها را خرد کرده است.» (خبرگزاری فارس، 1394/3/26) در واقع اگر می‌خواهیم خطر تحریم‌ها و آثار آنرا بر اقتصاد کشور به حداقل ممکن برسانیم، باید برویم به سمت دانش بومی و تجاری‌سازی آن و کسب ثروت از طریق تولیدات دانش‌بنیان. بنابراین دنبال دانش رفتن و بومی‌سازی آن و تجاری‌سازی آن بر خلاف گفته‌ی آقای هاشمی امری لازم و ضروری است و دقیقاً ضرورت آن بخاطر تحریم‌های تحمیل‌شده به کشور است که به تعبیر ایشان استخوان مردم را خرد کرده‌است. 

نتیجه‌گیری

در پایان به نظر دیدبان با توجه به جمع بندی مذاکرات ایران و 5+1 و توافق احتمالی که درآن همه تحریم ها رفع شود و بنا بر این باشد که سرمایه‌گذاری خارجی در کشور تقویت شود اولاً بایست در درجه‌ی دوم اهمیت قرار گیرد و اصلاح ساختارهای اقتصادی همچون قوانین مربوط به مالیات، کسب‌وکار و تجارت و رفع موانع تولیدی برای تولیدکنندگان داخلی و از همه‌ مهم‌تر ظرفیت‌های مغفول اشاره شده در کلام مقام معظم رهبری در اولویت اقدام و برنامه‌ریزی قرار گیرد. ثانیاً جهت‌دهی سرمایه‌های خارجی نیز بایست مورد توجه جدی قرار گیرد و در جهت رفع نیازهای مردم از طریق توانمندسازی تولیدکنندگان و متخصصان داخلی و نیز تشویق صادرات و استفاده از بازارهای بکر همسایگان و رفع نیازهای ایشان بهره‌برداری شود نه اینکه ایران را به بازار مصرفی برای محصولات وارداتی بیگانگان تبدیل کند بدون هیچ سودی برای تولید داخل. ثالثاً جذب سرمایه‌های خارجی منوط به داشتن اقتصادی سالم، قوی و مقاوم و پویاست که آن هم مبتنی بر تقویت تولید ملی است. اگر هم توجه کنیم تنها ذیل بند 10 مربوط به حمایت از صادرات کالاها و خدمات از مجموع بندهای بیست و چهارگانه سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، از تشویق سرمایه‌گذاری خارجی یادشده که آن هم باید تماماً در راستای صادرات هدفمند باشد و از آن طرف بندهای متعدد دیگر به مسئله‌ی حمایت از تولید داخلی، توانمندسازی عوامل تولید، توسعه‌ی  کارآفرینی و فعال‌سازی کلیه‌ی امکانات و منابع مالی و سرمایه‌های انسانی و علمی کشور تأکید می‌کند.