اقتصاد مقاومتی با چاشنی خام فروشی و تولید نفت!‏

 طبق اخبار منتشر شده چند روز گذشته وزیر نفت به مجلس رفتند و در زمان تقریبا یک ساعته برای نمایندگان از برنامه ریزی های این وزارت خانه برای اجرای منویات رهبری مبتنی بر اجرای سیاست های اقتصاد مقاومتی صحبت کردند. طبق اظهارات ایشان، وزارت نفت برای تحقق این مهم، 6 محور را تبیین کرده است:

ـ اولین برنامه وزارت نفت در جهت اجرا و تحقق اقتصاد مقاومتی، برنامه برای افزایش ظرفیت تولید نفت خام با تأکید بر برداشت از میادین مشترک است.

ـ برنامه دومی که در وزارت نفت در جهت اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی تدوین شده است، برنامه افزایش تولید گاز طبیعی با تأکید بر برداشت از میدان‌های مشترک است.

ـ برنامه سومی که در وزارت نفت در ارتباط با اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی نوشته شده، ‌جهش دوم برای افزایش تولید و صادرات محصولات پتروشیمی است

ـ برنامه سومی که در وزارت نفت در ارتباط با اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی نوشته شده، ‌جهش دوم برای افزایش تولید و صادرات محصولات پتروشیمی است

ـ برنامه چهارم شامل افزایش و تولید صادرات فرآورده‌های نفتی است که این برنامه نیز ناظر بر تحقق سیاست‌های افزایش ارزش افزوده از طریق تکمیل زنجیره ارزش صنعت نفت و گاز است.

‌ـ برنامه پنجم در وزارت نفت، بهینه‌سازی مصرف سوخت است که این برنامه ناظر بر مدیریت مصرف با تأکید بر اجرای سیاست‌های کلی اصلاح الگوی مصرف، توسعه تولید کالاها با بازدهی بهینه و کاهش شدت انرژی است.

‌ـ آخرین برنامه این وزارتخانه ایمن‌سازی تقاضا و بازارهای فروش نفت خام و فرآورده‌های نفتی است که این برنامه نیز ناظر بر تحقق سیاست‌های انتخاب مشتریان راهبردی، ایجاد تنوع در برنامه‌های فروش است.

در نهایت وی از افزایش ظرفیت تولید نفت خام با تأکید بر میدان‌های مشترک و افزایش استفاده از میدان‌های دیگر، ارتقای برداشت از پارس جنوبی تا یک میلیون بشکه، بازیافت و نگهداشت و طرح‌های نگهداری به عنوان ضرورت‌های ذکر شده در برنامه نام برد و افزود: تعهد می‌دهیم که در شرایط تحریم هم تا انتهای سال 1396 تولید نفت را به 5.7 میلیون بشکه در روز برسانیم.

اینکه وزارت نفت به عنوان یکی از کلیدی ترین وزارت خانه های کشور به دنبال برنامه ریزی و سیاست گذاری در راستای اهداف کلان کشور گام برمیدارد و برای اجرایی شدن این مهم تلاش می کند جای بسی خرسندی است.

اما نکته مهم اینکه این سیاست ها با عنوان برنامه های وزارت نفت برای تحقق اقتصاد مقاومتی ارائه شده است ولی متأسفانه با مروری اجمالی بر ادبیات اقتصاد مقاومتی ناهمخوانی این سیاست ها با اصول اقتصاد مقاومتی به روشنی قابل درک است.

در طول 30سال گذشته کارشناسان و اساتید اقتصادی کشور بارها و بارها از معضل تک محصولی بودن اقتصاد ایران صحبت به میان آورده اند به طوری که  قطع وابستگی به درآمدهای نفتی را شاه کلید حل بسیاری از مشکلات و مسائل اقتصاد کشور بیان کرده اند.

علاوه بر این مقام معظم رهبری در طول این سالها بیش از همه بر این مهم تأکید داشته اند و خیلی پیشتر از تحریم های نفتی، جدا کردن اقتصاد کشور از نفت را به مسئولان کشور تأکید می کردند. به نحوی که می‌توان گفت هر زمانی که ایشان در رابطه با مباحث اقتصادی مردم و مسئولان را رهنمون کردند حتما از قطع وابستگی به نفت، به عنوان یک اصل مهم در پیشبرد اقتصاد کشور صحبت به میان آورده اند:

ـ اقتصاد ما دچار اين اشكال است كه وابسته‌ی به نفت است. ما بايد اقتصاد خودمان را از نفت جدا كنيم؛ دولتهای ما در برنامه‌های اساسيِ خودشان اين را بگنجانند. من هفده هجده سال قبل به دولتی كه در آن زمان سر كار بود و به مسئولان گفتم كاری كنيد كه ما هر وقت اراده كرديم، بتوانيم درِ چاههای نفت را ببنديم. آقايانِ به قول خودشان "تكنوكرات" لبخند انكار زدند كه مگر ميشود؟! بله، ميشود؛ بايد دنبال كرد، بايد اقدام كرد، بايد برنامه‌ريزی كرد. وقتی برنامه‌ی اقتصادی يك كشور به يك نقطه‌ی خاص متصل و وابسته باشد، دشمنان روی آن نقطه‌ی خاص تمركز پيدا ميكنند.( بیانات در حرم مطهر رضوی 1392/01/01)

ـ كاهش وابستگى به نفت يكى ديگر از الزامات اقتصاد مقاومتى است. اين وابستگى، ميراث شوم صد ساله‌ى ماست. ما اگر بتوانيم از همين فرصت كه امروز وجود دارد، استفاده كنيم و تلاش كنيم نفت را با فعاليتهاى اقتصادىِ درآمدزاى ديگرى جايگزين كنيم، بزرگترين حركت مهم را در زمينه‌ى اقتصاد انجام داده‌ايم. امروز صنايع دانش‌بنيان از جمله‌ى كارهائى است كه ميتواند اين خلأ را تا ميزان زيادى پر كند. ظرفيتهاى گوناگونى در كشور وجود دارد كه ميتواند اين خلأ را پر كند. همت را بر اين بگماريم؛ برويم به سمت اين كه هرچه ممكن است، وابستگى خودمان را كم كنيم.( بیانات در دیدار كارگزاران نظام 1391/05/03)

ـ براساس برنامه‌ی توسعه، نفت باید از منبع درآمد و محل تأمین بودجه‌ی کشور خارج و به منبعی برای پیشرفت و اقتدار اقتصادی ایران تبدیل شود و مسؤولان باید این سیاست صحیح و مدبرانه‌ی نظام را، با قوت ادامه دهند ... خرج کردن درآمدهای نفتی برای کارهای روزمره‌ی کشور، غیر عاقلانه و ضرری حقیقی است ... باید درآمدهای نفتی را به عنوان ذخایر و میراث کشور و ملت، به سرمایه‌ای ماندگار تبدیل کنیم که در این صورت منابع و ذخایر نفتی، واقعاً به نقطه‌ی قوت کشور تبدیل خواهد شد.( بازدید رهبر انقلاب از نمایشگاه توانمندی‌های صنعت نفت و گاز کشور، 1390/12/22)

و البته نمونه های بسیاری از این قبیل تأکیدات.

اما امروز جای بسی تعجب است که وزیر محترم نفت در دولت یازدهم در این برهه از زمان که دشمنان سرخوش از اثرگذاری تحریم ها بر اقتصاد کشور هستند و منع ایران از فروش نفت را مهمترین خلا اقتصادی کشور پنداشته اند و برای فشار هر چه بیشتر به نظام بر طبل تشدید تحریم های فروش نفت می کوبند ، بیایند و بر اتکا و وابسته تر کردن اقتصاد کشور به نفت برنامه ریزی کنند و با افتخار اعلام کنند که با ادامه داشتن تحریم ها نیز ما تا سال 96تولید نفت خام را به 5.7 میلیون بشکه می رسانیم و در واقع این حرکت را تلاشی در جهت تحقق نظام اقتصادی ضد تحریم بدانند.

مسلماً افزایش تولید نفت علاوه بر اینکه اقصاد کشور را بیش از پیش تک محصولی و وابسته به درآمدهای غیر پایدار میکند و تمام گره ها و معضلاتی را که ناشی از همین پدیده بوده و مکررا به آن تأکید شده است را بحرانی تر می کند،  دقیقا همان شرایطی را به وجود می آورد که طراحان این تحریم های شوم به دنبال آن بوده اند.

مگر غیر ین است که با افزایش تولید نفت توسط ایران ـ به عنوان یکی از اصلی ترین کشورهای تأمین نفت دنیا ـ  عرضه این کالا در دنیا بیشتر و در نهایت ارزان تر می شود و ما مجبور خواهیم بود این کالای سرمایه ای و استراتژیک کشور را با هزینه کمتر به دست کشورهای صنعتی دنیا که در دشمنی با ایران از هیچ کوششی دریغ نکرده اند، می رسانیم؟این دقیقا همان چیزی است که آنها می خواهند. طبیعتا هر تولید کننده ای مایل است مواد اولیه تولید خود را با هزینه کمتر دست آورد.

اما چرا ما باید چنین هزینه ای را بپردازیم؟ چرا یاید اینگونه بر دارایی های خود چوب حراج بزنیم؟ در ازای واردات بیشتر کالاهای مصرفی؟ یا به دلیل اینکه نمی توانیم منابع و درآمدهای دیگر چون درآمدهای مالیاتی را جایگزین نفت کنیم؟ یا اینکه توان و تخصص کافی را در تأسیس مجتمع های پتروشیمی و خلق ارزش افزوده در این زمینه را نداریم؟

مسلما هر دلیلی برای اتخاذ و اجرای این تصمیمات وجود داشته باشد اما به هیچ عنوان نمی توان اظهار کرد این اقدامات در راستای اجرای سیاست های اقتصاد مقاومتی است!