از کاهش صادرات تا کاهش مبادی وارداتی

به گزارش گلستان24، سید محمد سادات اخوی؛ بیش از سه ماه از روز آغاز اجرای برجام می گذرد، اما سخنان رییس بانک مرکزی، ابعاد اجرا و موفقیت برجام را تحت تاثیر قرار داده است. ولی‌الله سیف که برای نسشت‌های صندوق بین‌المللی پول و صندوق جهانی به امریکا سفر کرده بود، در مصاحبه‌ای با تلویزیون بلومبرگ گفته است که توافق هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ موسوم به برجام، تا کنون «تقریباً هیچ» دستاورد اقتصادی برای تهران در بر نداشته است.

در حالی این سخنان پس از سه ماه از آغاز برجام گفته می شود که در طول سه سال گذشته بنابر اظهارات متعدد رییس جمهور و اطرافیانش،  زلف گشایش های اقتصادی کشور به رسیدن توافق با5+1 گره خورده بود. شاید بتوان به استناد گفته های دکتر روحانی، آغاز سفر هیات های اقتصادی اروپایی به ایران را نشانه موفقیت برجام و گشایش اقتصادی دانست. سفر چندی پیش ریس جمهور به فرانسه و  بسته شدن قرارداد خرید بیش از صد فروند ایرباس، از میوه های برجام محسوب می شود. اما امروز سیف نظری متفاوت دارد و دستاوردهای برجام را برای ایران تقریبا هیچ می انگارد.

برای حل این تناقض بد نیست نگاهی به عرصه تجارت خارجی در سالهای گذشته، بیندازیم. بررسی وضعیت تجارت خارجی نشان می دهد که در سالهای 1394 تراز تجاری جمهوری اسلامی مثبت شده است. خبر مثبت شدن تراز تجاری فی نفسه نمی تواند خبر خوب و یا بدی باشد. در صورتی مثبت شدن تراز تجاری نشان دهنده یک اتفاق خوشایند است که از ناحیه افزایش صادرات حاصل شود. بررسی نمودار پیش رو نشان می دهد  که تراز تجاری مثبت به علت افزایش صادرات رخ نداده است. بلکه تراز مثبت در سایه رکود در کل اقتصاد و کاهش همگام صادرات و واردت رخ داده است.

واحد: میلیون دلار

بررسی روند افزایش صادرات در دهه گذشته نشان می دهد که در سال 94، بی سابقه ترین میزان کاهش صادرات در کشور اتفاق افتاده است. پیش از سال 94، تنها در سال 91 و به میزان 3.7 درصد شاهد کاهش صادرات در کشور بوده ایم. اما در سایه رکودی که بر تمام صنعت کشور سایه انداخته است، پس از سالها افزایش سالانه حدود 20درصدی، در سال 94 کاهش 16 درصدی در صادرات اتفاق افتاده است.

واحد: میلیون دلار

کاهش 16 درصدی میزان صادرات غیر نفتی در سال گذشته حتی میزان صادرات کشور را به نزدیکی آمار صادرات در سال 92 رسانده است. در بازه زمانی سال 91 تا 92 وارد شدن سنگین ترین فشارهای اقتصادی از ناحیه تحریم ها و تنگناهای مبادله مالی، بازهم شاهد رشد 30 درصدی صادرات غیر نفتی در کشور بودیم.

جدول میزان افزایش صادرات در کشور، واحد: درصد

کاهش میزان صادرات در سال 94 را می توان به نحوی دیگری نیز تفسیر کرد.  سال 93 و 94 سالهای ویژه ای در بحث اقتصاد سیاسی ایران بود. گره زدن همه مسائل اقتصادی به توافق هسته ای، بازارهای اقتصادی ایران را متاثر از مذاکرات و نتیجه آن کرده بود. نکته ویژه توقف در بسیاری از فعالیت های اقتصادی به منظور روشن شدن تکلیف مذاکرات بود. دولت نیز تمام ظرفیت های سیاسی، رسانه ای و تریبون های خود را معطوف به مذاکرات هسته ای کرده بود. نتیجه این روند، عدم توان پیش بینی روند آتی بازارهای اقتصادی بود. به نوعی که در ماه های پایانی سال 94 شاهد روند کاهنده صادرات در کشور بودیم. کاهش ارزش و وزن کالای صادراتی ایران، نتیجه سقوط میزان تولید و رکود فزاینده بر اقتصاد ایران بود.

حبیب الله عسگر اولادی عضو اتاق بازرگانی ایران نیز کاهش صادرات را پدیده نامناسب می داند و دو دلیل را عامل کاهش صادرات می داند. مسائل مالیاتی و گرفتاری‌هایی که وزارت دارایی برای صادرکننده‌ها ایجاد کرده است از سوی و نا اطمینانی در بازار نرخ ارز دلیل دیگری است که وی عامل کاهش صادرات می داند.

بررسی روند ماهانه نرخ صادرات نیز در سال 94 نشان از روند کاهنده در ماه های منتهی به اجرای برجام دارد. الگوی حرکتی نمودار واردات در کشور نیز چیزی شبیه به الگوی صادرت است. در سال گذشته، میزان واردات سیر کاهنده خود را در طول سال حفظ کرده است. دکتر عبدالملکی کاهش میزان واردات را متاثر از توان کم خرید مردم می داند و متعقتد است کاهش قدرت خرید مردم به علت تعمیق رکود، هم در کالاهای خارجی و هم در کالاهای ایرانی خود را نشان می دهد.

واحد: میلیون دلار

از افزایش واردات از چین تا انحصاری شدن بازارهای تجاری ایران

یکی دیگر از دستاوردهای سالهای مذاکرات هسته ای، کاهش تعداد شرکای تجاری ایران بوده است. در حالیکه متنوع سازی مبادی وارداتی یکی از مهمترین بندهای ابلاغیه اقتصادی مقاومتی است و دولت هم بارها بر بازشدن فضای بین المللی پس از انتخابات 92 تاکید کرده است، اما بررسی مبادی وارداتی ایران نشان می دهد طی سالهای گذشته نشان می دهد که تعداد شرکای تجاری ایران کاهش یافته است.

بر اساس آخرین آمارهای منتشر شده در گمرک جمهوری اسلامی، در سال 93 ده کشور اول شریک تجاری ایران 84 درصد از میزان واردات به ایران و 82 درصد از میزان صادرات را به خود اختصاص داده اند. مقایسه میزان مشارکت دیگر کشورها در واردات نیز نشان از انحصاری شدن مبادی وارداتی دارد که این دقیقا خلاف اقتصاد مقاومتی است.

طی سالهای پس از روی کار آمدن دولت تدبیر و امید، شاهد افزایش میزان واردات از چین بوده ایم. به نحوی که طی دو سال ابتدای دولت روحانی، شاهد افزایش 50 درصدی میزان واردات از چین بوده ایم. شاید بد نباشد، به سخن رییس جمهور رجوع کنیم که گفته بود در دولت نهم و دهم، با واردات از چین برای کارگران چینی ایجاد اشتغال کردیم. شاید لازم باشد که این آمارها بی پرده در مقابل رییس جمهور محترم قرار گیرد، شاید از گفته خود درباره دولت قبل پیشیمان شود.

بستن قرارداد با شرکتهای روبه ورشکستگی مانند ایرفرانس، فولکس واگن و پژو و خرید محصولات این شرکتها، نشان دیگری از اشتغالزایی دولت در قلب اروپا و برای جوانان اروپایی است.

کاهش میزان سرمایه گذاری خارجی و بررسی موشکافانه آمار مربوط به تجارت خارجی، ما را به یافته های بیشتری می رساند و نشان می دهد که تجارت خارجی در دولت یازدهم، شبیه به برجام، هیچ دستاوری برای اقتصاد ایران نداشته است. توجه بیش از اندازه به مذاکرات هسته ای و بسیج کردن تمام توان رسانه ای در موضوع برجام، موجب شده است که اقتصاد داخلی کشور علاوه بر رکود شاهد کاهش صادرات، افت خرید مردم و رکود باشد. علاوه بر این بر خلاف شعارهای دولت بازار واردات و صادرات ایران، انحصاری تر از گذشته شده است وتعداد شرکای تجاری ایران طی سه سال اخیر کاهش یافته است.

با توجه به این واقعیت های اقتصادی و توجه به حرفهای رییس کل بانک مرکزی که آورده ایران از برجام را تقریبا "هیچ" می داند، می توان اقتصاد ایران بازنده قمار برجام دانست. اقتصادی که نه از برجام بهره ای برد و نه از سیاست های اقتصاد.

منبع:زمان